Του Στρατή Νικολάου,
υπεύθυνου αγροτικού Λέσβου
του ΣΥΡΙΖΑ
Η ραγδαία αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης για αγροτικά προϊόντα και τρόφιμα, που εκτιμάται ότι θα εκτιναχτεί σε ποσοστά πάνω από 70% μέχρι το 2050, ευνοεί μεγάλες επενδύσεις με αιχμή την αποψίλωση των δασών και την αρπαγή των εδαφών (land grabbing) των μικρών καλλιεργητών*. Το βιομηχανοποιημένο γεωργικό μοντέλο με τις μεγάλες επενδύσεις στον αγροτικό χώρο, καταστρέφει παρθένα δάση με πλούσια οικοσυστήματα, καθώς και άλλους βιότοπους. Στις περιπτώσεις αυτές, μολυσματικοί παράγοντες και παθογόνοι οργανισμοί που βρίσκονται απομονωμένοι μέσα σ’ αυτά τα συστήματα αναγκάζονται, με τα ζώα, να μεταναστεύσουν στις πλησιέστερες περιαστικές και εν συνεχεία αστικές περιοχές μολύνοντας οικόσιτα ζώα και ανθρώπους. Οι εντατικές κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις στις οποίες τα ζώα ανανεώνονται συνεχώς πριν προλάβουν να αποκτήσουν την ανοσία αγέλης λειτουργούν ως «καύσιμη ύλη», βοηθώντας έτσι την γρήγορη επέκταση της νόσου.
Μια τέτοια περίπτωση αφορά και στον Covid-19, αφού διατυπώνεται η άποψη ότι προέρχεται από κάποιο άγριο είδος, όπως πιθανότατα ένα είδος νυχτερίδας, το οποίο αποτελεί τη δεξαμενή του ιού χωρίς να νοσεί. Είναι επίσης γνωστό ότι και ο Έμπολα συνδέεται με την μετανάστευση νυχτερίδων που αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν, όταν τα δάση, στα οποία ζούσαν, αποψιλώθηκαν για να φυτευτούν δέντρα φοινικέλαιου. Ήταν ζήτημα ολίγων εβδομάδων από την κεντρική Αφρική να φτάσουν στις ακτές της Ανατολικής Αμερικής και στους παραθεριστές του Μαϊάμι.
Οι κορονοϊοί, ο κίτρινος πυρετός, η νόσος των πτηνών, ο αφρικανικός πυρετός των χοίρων είναι ασθένειες που ταξίδεψαν από μακρινές ενδοχώρες σε αστικές περιοχές με τον ίδιο τρόπο**. Δάση, βιότοποι και συναφή οικοσυστήματα που λειτουργούσαν ως «αντιπυρικές ζώνες» εμποδίζοντας τις μολυσματικές ασθένειες να ταξιδέψουν και να έρθουν σε επαφή με τον άνθρωπο, καταστράφηκαν για να δημιουργηθούν στη θέση τους αγροτικές εκμεταλλεύσεις εντατικής μορφής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα δάση του Αμαζονίου που εκχερσώνονται, προκειμένου να δημιουργηθούν καλλιέργειες σανοδικών φυτών για τις ανάγκες της κτηνοτροφίας. Η Βραζιλία έχει πάνω από διακόσια εκατομμύρια βοοειδή, την μεγαλύτερη βιομηχανία κτηνοτροφίας, θα μπορούσε να πει κανείς, πάνω στη γη.
Αυτό το βιομηχανικό αγροτικό μοντέλο με τις τεράστιες επενδύσεις στον αγροτικό χώρο ασκείται από το κεφάλαιο, τις μεγάλες εταιρείες και τις πολυεθνικές, οι οποίες καλλιεργούν εντατικά και μαζικά, με τον τρόπο που περιγράψαμε, καταστρέφοντας τους φυσικούς πόρους του πλανήτη, επιταχύνοντας την κλιματική κρίση και επιβαρύνοντας τα συστήματα υγείας. Η επιχειρηματική τους λειτουργία είναι τέτοια που τους επιτρέπει να εσωτερικεύουν το όφελος και να εξωτερικεύουν το κόστος. Να κρατάνε δηλαδή για λογαριασμό τους τα κέρδη και να μεταφέρουν τις ζημιές που προκαλούνται από τις δραστηριότητές τους στην κοινωνία.
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι για να μειώσουμε τους κινδύνους νέων επιδημιών πρέπει να περιορίσουμε το βιομηχανικό μοντέλο της γεωργίας και να στραφούμε προς μια γεωργία βιώσιμη, με σεβασμό στους φυσικούς πόρους (νερό, δάση, ορυκτά κ.ά.) και γενικότερα στο περιβάλλον, αλλά και στις τοπικές κοινωνίες με τον μικρό κλήρο, τα πολυλειτουργικά αγροκτήματα καθώς και με την ενίσχυση των τοπικών δικτύων διανομής. Μια νέα αγροτική πολιτική θα στήριζε το δικαίωμα των ακτημόνων ή των αγροτών που έχουν χάσει τη γη τους στις χώρες του Νότου***. Η στήριξη των μικρών και μεσαίων γεωργών, η εφαρμογή καλών συνθηκών υγιεινής και διαβίωσης των ζώων σε μικρές και μεσαίες κτηνοτροφικές μονάδες, η υπεράσπιση της βιοποικιλότητας, η αποκατάσταση της άγριας ζωής και η ενίσχυση της τοπικής γεωργίας, σε συνδυασμό με ένα ισχυρό δημόσιο τομέα, που θα περιορίζει την περιβαλλοντική υποβάθμιση και τις ανεξέλεγκτες επιδημίες, με την παράλληλη αποδυνάμωση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου της αγροτικής βιομηχανίας και παραγωγής, είναι οι ενδεδειγμένες πολιτικές προς αυτή την κατεύθυνση.
*Χαρ. Κασίμης: Γεωργία και κορονοϊός – Προκλήσεις και διδάγματα σε Ελλάδα και Ευρώπη
** Rob Wallace: Big Farms Make Big Flu
*** Εντγκάρ Μορέν: Ο Δρόμος για το μέλλον της ανθρωπότητας.
