Του Γιώργου Καμπούρη*
Με αφορμή την απόφαση της Αθήνας να απελάσει από την Ελλάδα δυο Ρώσους διπλωμάτες, κατηγορώντας τους για απόπειρα εμπλοκής σε εθνικά θέματα, έχει προκαλέσει τον εκνευρισμό από τη Ρωσία. Τον οποίο και δείχνει με κάθε τρόπο, προκαλώντας ακόμη περισσότερο.
Ας κάνουμε όμως μια σύντομη ιστορική αναδρομή στις Ελληνορωσικές σχέσεις για να μην ξεχνάμε ότι «τα γεγονότα που συγκροτούν την Ιστορία παράγουν πρόβλεψη». Αρκεί οι Έλληνες, έστω τώρα, να θελήσουν να αποδεχτούν αυτή την αμετάκλητη πραγματικότητα και να λάβουν τα μέτρα τους για το μέλλον.
Πολλές φορές οι Έλληνες και οι πολιτικοί μας φλέρταραν με την παντοδύναμη Ρωσία στηριζόμενοι στους ιστορικούς δεσμούς, στο ομόθρησκο και το ομόδοξο, αλλά και στην μετέπειτα πολιτική συνάφεια μέρους των Ελλήνων, έκανε πάντα τη Ρωσία ελκυστική για την Ελλάδα. Μια χώρα για την οποία δημιουργήθηκαν ακόμη διάφοροι θρύλοι και προφητείες. Οι γνωστές ιστορίες που θέλουν το ξανθό γένος να συντρέχει προς βοήθεια, τόσο για την απελευθέρωση όσο και για την στήριξη της πατρίδας μας, έχουν καταγραφεί στην ιστορία μας εδώ και τρεις περίπου αιώνες και βρίσκουν πρόσφορο έδαφος ακόμη και στις μέρες μας.
Πριν ακόμη η Ελλάδα αποκτήσει την ανεξαρτησία της, η Ρωσία φάνταζε σαν τη χώρα που θα ερχόταν να τείνει χείρα βοηθείας στον κατατρεγμένο λαό της. Μια βοήθεια που στην πραγματικότητα δεν ήρθε ποτέ…
1770 – Τα Ορλωφικά
Από την περίοδο που στο θρόνο της Ρωσίας βρισκόταν ο Τσάρος Πέτρος ο Α’, άρχισε να καλλιεργείται στον ελληνικό πληθυσμό ένας φιλορωσισμός, ενισχυμένος από προφητείες και θρύλους για τη λυτρωτική επέμβαση ενός ομόθρησκου κράτους που θα έσωζε το έθνος των Ελλήνων από τη σκλαβιά. Φυσικά όλα αυτά αποσκοπούσαν στην πρόσβαση της τσαρικής Ρωσίας στη Μεσόγειο και η εξέγερση των ορθόδοξων πληθυσμών στην Οθωμανική αυτοκρατορία διευκόλυνε τα σχέδιά της.
1790 – Το κίνημα του Λάμπρου Κατσώνη
Ο Λάμπρος Κατσώνης ήταν ένας από τους ανθρώπους που πίστεψε στα ειλικρινή αισθήματα της Ρωσίας και ζήτησε τη βοήθειά της. Εκμεταλλευόμενος την έναρξη του πολέμου Ρωσίας – Οθωμανικής αυτοκρατορίας το 1787, ξεκινά δράση στο Αιγαίο αναμένοντας τη βοήθεια της Ρωσίας. Η οποία όμως, τον άφησε μόνο στο Αιγαίο μετά τη συνθηκολόγησή της με τους Τούρκους το 1792.
1820 – Ο Τσάρος Αλέξανδρος καταδικάζει την έναρξη της εξέγερσης από τον Υψηλάντη. Έδωσε μάλιστα άδεια εισόδου στον τουρκικό στρατό στις παραδουνάβιες Ηγεμονίες για να καταπνίξει το κίνημα.
Σοβιετική Ένωση και η Ελλάδα
Το 1917 η Ρωσία μετέβαινε σε ένα νέο για το σύνολο της ανθρωπότητας καθεστώς και ταυτόχρονα δημιουργούσε άλλου είδους προσδοκίες από τους Έλληνες. Στη θέση εκείνων που ανέμεναν βοήθεια από το ομόθρησκο γένος των Ρώσων, βρέθηκαν όλοι όσοι συντάσσονταν με την μαρξιστική ιδεολογία και πίστευαν πως η αναδυόμενη Σοβιετική Ένωση θα έφερνε την επανάσταση και στη χώρα.
1920 – Η Σοβιετική Ένωση γυρίζει την πλάτη στην Ελλάδα και στηρίζει τον Κεμάλ.
Με το τέλος του Α’ Παγκόσμιου πολέμου υπεγράφη η Συνθήκη των Σεβρών από την οποία η Ελλάδα, ως μέρος των Συμμάχων ήταν ιδιαίτερα ωφελημένη. Η Ελλάδα ενσωμάτωνε τη Θράκη, την Ίμβρο και την Τένεδο, ενώ αναλάμβανε τη διοίκηση της Σμύρνης, περιοχή που θα μπορούσε να προσαρτηθεί στη χώρα μετά από δημοψήφισμα με το πέρασμα πέντε ετών.
Η Σοβιετική Ένωση αρνήθηκε να προσυπογράψει τη συνθήκη αυτή, παίρνοντας σαφώς αποστάσεις από τις άλλες Δυνάμεις και στηρίζοντας έμπρακτα τον Κεμάλ Ατατούρκ και το κίνημα των Νεότουρκων.
1965 – Πρώτος Ρώσος αξιωματούχος που βάζει στο τραπέζι την ιδέα της ομοσπονδιακής Κύπρου ήταν ο υπουργός εξωτερικών Αντρέι Γκρομίκο, ο οποίος υπέδειξε την ομοσπονδιακή μορφή ως επίλυση του ανεξάρτητου κράτους σε συνέντευξή του. Από την άλλη, η ΕΣΣΔ ήταν η πρώτη μεγάλη Δύναμη που μίλησε ουσιαστικά για διζωνική, ομοσπονδιακή Κύπρο, αποτελούμενη από Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους. Μια δήλωση που ερχόταν σε αντίθεση με την επιθυμία τότε του νησιού να ενωθεί με την υπόλοιπη Ελλάδα.
1992 – Η Ρωσία είναι η πρώτη χώρα που αναγνωρίζει την ΠΓΔΜ ως Μακεδονία στις 6 Αυγούστου του 1992, καταφέροντας ένα ισχυρό διπλωματικό πλήγμα στην ελληνική πλευρά που προσδοκούσε την απομόνωση του μικρού νεοσύστατου κράτους από τη διεθνή κοινότητα.
Η Ρωσία του Πούτιν και πάλι σε ρόλο Σωτήρα
Τα χρόνια πέρασαν και η Ρωσία κατάφερε να σταθεί και πάλι οικονομικά στα πόδια της. Η Ρωσία του Πούτιν, όσες επικρίσεις και αν έχει δεχτεί για τα μέσα που μετέρχεται για να ασκήσει ή και να διευρύνει την εξουσία και την επιρροή της στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, αποτελεί σίγουρα και πάλι έναν από τους ισχυρούς του πλανήτη. Και αυτή η ισχύς και η δύναμη είναι που αναζωπύρωσε τα σενάρια της ομόθρησκης Ρωσίας που θα έσωζε τον ελληνικό λαό από τα δεινά, όπως πριν από 250 χρόνια.
2013 – Η άρνηση της Ρωσίας να βγάλει την Κύπρο από το αδιέξοδο
Στις αρχές του 2013, η νέα κυβέρνηση Αναστασιάδη βρίσκεται μπροστά σε ένα τεράστιο πρόβλημα. Η επιμονή της Ευρώπης να προχωρήσει σε κούρεμα καταθέσεων την οδηγεί στις πόρτες του Κρεμλίνου με προσδοκίες για δάνειο 5 δις ευρώ, που θα βοηθούσε τη χώρα να αποφύγει την οικονομική ασφυξία. Η Ρωσία όχι μόνο αρνήθηκε το δάνειο, αλλά εξέφρασε παράλληλα και την έντονη κριτική της για την τύχη των ρωσικών καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες που υπέστησαν το «κούρεμα».
Από την σύντομη ιστορική αναδρομή προκύπτουν εύλογα προβληματισμοί για το ποιες πρέπει να είναι οι σχέσεις μας με την Ρωσία και όχι μόνο. Την απάντηση θα την βρούμε μέσα στο έργο του Θουκυδίδη, ο οποίος ως γνωστόν έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου και θεωρείται ο «πατέρας» του πολιτικού ρεαλισμού, στις διεθνείς σχέσεις. Μεταξύ άλλων υποστήριξε ότι oι σχέσεις μεταξύ των κρατών δεν ρυθμίζονται από αυστηρούς κανόνες δικαίου, που δεσμεύουν τα κράτη να δρουν κατά τις επιταγές τους, ούτε από συναισθήματα θρησκευτικά, φιλικά κλπ., αλλά από το συμφέρον που αποδεικνύεται τις περισσότερες φορές ισχυρότερο κίνητρο από οποιονδήποτε άλλον παράγοντα στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των κρατών. «Δεν υπάρχει ισχυρότερος δεσμός από το κοινό συμφέρον».
Η ανάλυση-μελέτη του Θουκυδίδη από τους έχοντας τα ηνία της πατρίδας μας είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για να εξηγήσουν το παρελθόν, να κατανοήσουν το παρόν και να διαβλέψουν πιθανές εξελίξεις για το μέλλον μας. Βοηθάει ακόμη να κατανοήσουμε τη «δυναμική» της παγκοσμιοποίησης και να αποκωδικοποιήσουμε τη σύγχρονη διεθνή πολιτική και τον τρόπο αποκόμισης οφέλους.
*Ο Γιώργος Καμπούρης είναι Αντιστράτηγος ε.α. (Επίτιμος Διευθυντής Πυροβολικού) – Εκτελεστικός Γραμματέας της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου
