Της Ειρήνης Γ. Κατσούρη-Μαρμαρινού, Φιλολόγου.
Ο συνδυασμός των δύο γεγονότων που γιορτάζουμε στις 25 Μαρτίου, του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και της Ελληνικής Επαναστάσεως, αποτελεί βαθύτατο συμβολισμό της έννοιας της ελευθερίας, που δεν είναι ό,τι απλώς λέμε πολιτική ελευθερία και εθνική ανεξαρτησία, αλλά «της σωτηρίας ημών το κεφάλαιον». Όσοι μπόρεσαν να αντιταχθούν σε βαρβαρικές επιδρομές, όσοι στάθηκαν ικανοί να ιδρύσουν ελεύθερα πολιτεύματα ξεκίνησαν από έναν ευαγγελισμό που άκουσαν μέσα τους και στηρίχθηκαν επάνω σε μια εσωτερική ελευθερία.
Στις 25 Μαρτίου 1821, ξεκίνησε μια ελληνική επανάσταση ενάντια στην τουρκική σκλαβιά που κρατούσε την Ελλάδα δέσμια για 400 χρόνια. Ήταν η εποχή εκείνη που ωρίμασαν οι συνθήκες για το ξεσήκωμα του ελληνισμού. Η επανάσταση ξεκίνησε από τα νότια διαμερίσματα του ελλαδικού χώρου, επειδή εκεί υπήρχαν πολλοί εμπειροπόλεμοι άνδρες και πλούσια ναυτική δύναμη, ώστε να επιτευχθεί ένα δυναμικό χτύπημα από στεριά και θάλασσα.
Οι απαρχές του ελληνικού εθνικού κινήματος βρίσκονται στην ώριμη φάση του νεοελληνικού Διαφωτισμού, περί το 1800. Η επανάσταση οργανώθηκε από τη Φιλική Εταιρία. Την άνοιξη του 1821 οι Φιλικοί δημιούργησαν πολλές επαναστατικές εστίες από την Μολδοβλαχία μέχρι την Κρήτη. Οι περισσότερες από αυτές έσβησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα, όμως οι επαναστάτες κατάφεραν να υπερισχύσουν στην Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και σε πολλά νησιά του Αιγαίου και να κατανικήσουν τις στρατιές που έστειλε εναντίον τους τα δύο επόμενα χρόνια ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β΄. Οι Έλληνες οργανώθηκαν πολιτικά και συνέστησαν προσωρινή κεντρική διοίκηση, η οποία επέβαλε την εξουσία της στους επαναστατημένους μετά από δύο εμφυλίους.
Ως ημέρα έναρξης της επανάστασης είχε οριστεί από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη “ως ευαγγελιζομένη την πολιτικήν λύτρωσιν του ελληνικού έθνους η 25η Μαρτίου, εορτή του Ευαγγελισμού για τους Ορθοδόξους». Οι συγκεντρωμένοι στη συνέλευση της Βοστίτσας, πρόκριτοι της Πελοποννήσου, εξέτασαν ως εναλλακτικές ημερομηνίες κήρυξης της Επανάστασης, την 23η Απριλίου και την 21η Μαΐου, εορτές του Αγίου Γεωργίου και των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης αντίστοιχα, σε περίπτωση που δεν είχαν πληροφορηθεί τις διαθέσεις της Ρωσίας, αλλά κατέληξαν στην 25η Μαρτίου, εκτός εάν λάμβαναν πρόσκληση μετάβασης στην Τριπολιτσά.
Γύρω στα μέσα του Μαρτίου του 1821 σημειώθηκαν σποραδικά επεισόδια εναντίον των Τούρκων και το τρίτο δεκαήμερο του ίδιου μήνα εκδηλώθηκαν οι πρώτες συλλογικές πράξεις. Ως μέρα κήρυξης της επανάστασης αναγνωρίζεται επίσημα η 25η Μαρτίου. Την μέρα εκείνη, κατά την οποία συγκεντρώθηκαν στην Αγία Λαύρα μεγάλο πλήθος στρατιωτικών δυνάμεων, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλόγησε και κήρυξε το ξεκίνημα του επαναστατικού αγώνα. Εκεί παρουσία προκρίτων και οπλαρχηγών, υψώθηκε το λάβαρο του αγώνα και δόθηκε ο όρκος «Ελευθερία ή Θάνατος», ενώ οι πολεμιστές κρατούσαν γυμνά τα σπαθιά τους και τα καριοφίλια βροντούσαν. .
Με βάση τα όσα αναφέρονται στα απομνημονεύματα του Π. Π. Γερμανού, η πλειονότητα των ιστορικών υποστηρίζει, πως στη σύσκεψη αυτή δεν πάρθηκε καμία απόφαση σχετικά με την έναρξη της επανάστασης. Άλλοι ιστορικοί υποστηρίζουν το αντίθετο, βασιζόμενοι σε μαρτυρίες από οικογενειακά αρχεία αγωνιστών του 21, που αναφέρουν ότι στις 17 Μαρτίου, ημέρα εορτής του Αγίου Αλεξίου, πολιούχου των Καλαβρύτων, τελέστηκε δοξολογία και ακολούθησε ορκωμοσία των αγωνιστών. Την κήρυξη της επανάστασης στις 17 Μαρτίου αναφέρει και ο Ι. Κωλέττης το 1835, ενώ θεωρεί ότι η Επανάσταση γενικεύτηκε την 25η Μαρτίου, την οποία και θεωρεί ημέρα αναγέννησης της Ελλάδος. Η δοξολογία, της 17ης Μαρτίου, καταγράφεται και από ανώνυμο συγγραφέα το 1850, ο οποίος ταυτόχρονα παραθέτει και άλλο έντυπο ,όπου επίσης αναφέρεται η σκηνή στην Αγία Λαύρα υπό τον Γερμανό. Ο ιστοριοδίφης Δημήτριος Καμπούρογλου, που μελέτησε τα απομνημονεύματα και τα χειρόγραφα του Πατρών Γερμανού, πίστευε ότι οι σχετικές αναφορές “δεν μπορούν να θεωρηθούν απίθανες”.
Οι οθωμανικές δυνάμεις με τη συνδρομή του Ιμπραήμ πασά της Αιγύπτου κατάφεραν να περιορίσουν σημαντικά την επανάσταση, αλλά η πτώση του Μεσολογγίου το 1826 σε συνδυασμό με το κίνημα του Φιλελληνισμού, συνέβαλαν στη μεταβολή της διπλωματικής στάσης των ευρωπαϊκών μεγάλων δυνάμεων, που είχαν αντιμετωπίσει με δυσαρέσκεια το ξέσπασμα της επανάστασης. Η διπλωματική ανάμιξη της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας και η ένοπλη παρέμβασή τους με τη ναυμαχία του Ναβαρίνου και το ρωσοτουρκικό πόλεμο συνέβαλαν στην επιτυχή έκβαση του αγώνα των Ελλήνων, αναγκάζοντας την Πύλη να αποσύρει τις δυνάμεις της αρχικά από την Πελοπόννησο και έπειτα από τη Στερεά Ελλάδα. Μετά από μια σειρά διεθνών συνθηκών από το 1827 και εξής, η ελληνική ανεξαρτησία αναγνωρίστηκε το 1830 και τα σύνορα του νέου κράτους οριστικοποιήθηκαν το 1832.
Έκτοτε η 25η Μαρτίου γιορτάζεται από όλους τους Έλληνες και συνηθίζεται να παρουσιάζει η κάθε περιοχή τις δυνάμεις της, τους νέους και τμήμα του στρατού, που παρελάζουν σε ανάμνηση της τότε συγκέντρωσης του στρατού και της λαμπρής εκείνης ημέρας που οι σκλαβωμένοι Έλληνες έπαψαν να είναι «ΡΑΓΙΑΔΕΣ».
