Του Γρηγόρη Δουμούζη
Θεολόγου, MSc Θεολογίας,
Φοιτητή Κοινωνιολογίας του Παν. Αιγαίου
Στο αποστολικό ανάγνωσμα της Κυριακής (Β΄ Τιμ. δ΄, 5-8) ο απόστολος Παύλος δίνει ορισμένες κατευθύνσεις και πνευματικές συμβουλές στον Τιμόθεο. Αξίζει κανείς να διεισδύσει στο βαθύ νόημα των τριών πρώτων φράσεων του αναγνώσματος, μιας και έχουν ένα διαχρονικό κύρος και μας «αγγίζουν» όλους.
Ξεκινώντας, λοιπόν, ο απόστολος Παύλος, λέει στον Τιμόθεο: «Νῆφε ἐν πᾶσι». Τι σημαίνει αυτό; «Να είσαι σώφρων σ’ όλα. Πρόσεχε στη ζωή σου. Έχε πνευματική αντίληψη και εγρήγορση, ώστε να γνωρίζεις σε ποια κατάσταση βρίσκεσαι. Δηλαδή, να έχεις επαφή με τον εαυτό σου. Να έχεις επίγνωση της πραγματικότητάς σου». Αυτά όλα είναι πάρα πολύ σημαντικά και θεμελιώδη για την πνευματική ζωή του κάθε ανθρώπου. Αυτό συμβαίνει γιατί το μεγάλο πρόβλημα της πνευματικής μας ζωής, αλλά και γενικότερα της ζωής μας, είναι ότι ζούμε χωρίς να έχουμε επαφή με την καρδιά μας.
Ζούμε, ουσιαστικά, χωρίς να έχουμε επίγνωση για το ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε και πού πάμε. Με τι κριτήρια ζούμε; Πώς αξιολογούμε τη ζωή μας; Πώς εκτιμούμε τον εαυτό μας; Πώς σεβόμαστε τον χρόνο που μας δίνεται; Δε ξέρουμε πολλές φορές κυριολεκτικά τι μας γίνεται. Επομένως, το «νῆφε ἐν πᾶσι» που απευθύνει ο απόστολος Παύλος τόσο στον Τιμόθεο, όσο και σ’ όλους εμάς, σημαίνει: «Απόκτησε επίγνωση, βρες τον εαυτό σου, απόκτησε κριτήρια, εξέτασε τον εαυτό σου, ποιο είναι το μέτρο της ζωής σου, αξιολόγησε τα πράγματα και τον εαυτό σου και δες πού βαδίζεις και ποια είναι η πορεία σου».
Χωρίς επίγνωση και χωρίς γνώση του λόγου της ύπαρξής μας ζούμε σε μια σύγχυση και δεν μπούμε να κάνουμε τίποτα στη ζωή μας. Δεν μπορούμε να σχετιστούμε με κανέναν άνθρωπο, δεν έχουμε εσωτερική ισορροπία, δεν έχουμε ανάπαυση και ειρήνη. Όμως, η «εξέταση» του εαυτού μας δε θα γίνει μ’ έναν τρόπο άρρωστο, νευρωτικό και ψυχαναγκαστικό, αλλά μέσα σ’ ένα κλίμα ησυχίας, σιωπής και προσευχής θα εισέλθουμε στην καρδιά μας και θ’ ακούσουμε σε τι ρυθμούς χτυπάει. Έτσι, θα μάθουμε ποιοι είμαστε, πώς ζούμε και γιατί ζούμε έτσι. Είναι αυτό που λένε οι Πατέρες μας: «Πρόσεχε σεαυτῷ». Πρόσεχε τον εαυτό σου και αξιολόγησε τα πάντα που σου έδωσε ο Θεός.
Στη συνέχεια, η δεύτερη συμβουλή που δίνει ο απόστολος Παύλος είναι η λέξη «κακοπάθησον». Σίγουρα φαίνεται να είναι μια αρνητική λέξη. Θα πει κάποιος: «Να κακοπαθήσω; Ο κόσμος θέλει να καλοπερνάει». Το «κακοπάθησον» που χρησιμοποιείται εδώ έχει τη σημασία μιας πνευματικής κίνησης του ανθρώπου που στρέφεται εναντίον του εγωισμού του και της φιλαυτίας του. Αν βρούμε το νόημα της ζωής, δεν είναι «κακοπάθηση» το να «βγω απ’ τον εαυτό μου». Αντιθέτως, είναι η απόλυτη ελευθερία και χαρά. Αυτό σημαίνει πως στον άνθρωπο που βρήκε το λόγο ύπαρξής του, που βρήκε την ειρήνη και τη χαρά του Χριστού, δεν υπάρχει η έννοια της «κακοπάθειας». Υπάρχει μόνο η έννοια της «ειρήνης», της «χαράς» και της «ζωής».
Η «κακοπάθεια» φαίνεται σε μας κάτι αρνητικό επειδή είμαστε εγκλωβισμένοι στον εγωισμό μας. Μας φαίνεται πολύ δυσάρεστο ν’ αποβάλουμε τον παλαιό άνθρωπο από πάνω μας. Είναι πολύ δύσκολο να «βγούμε απ’ τον εαυτό μας» και τις εγωκεντρικές μας επιδιώξεις. Αυτή, όμως, η κακοπάθεια έχει προοπτική το φως του Θεού και την πραγματική χαρά. Άρα, στην ουσία δεν είναι κακοπάθεια, αλλά είναι ελευθερία. Δυστυχώς, υπάρχει μια λανθασμένη αντίληψη ότι μέσα στην Εκκλησία υπάρχουμε οι άνθρωποι για να βασανιζόμαστε και να παιδευόμαστε. Να γεμίζουμε ενοχές και να τυραννούμε τον εαυτό μας. Αυτό είναι μια λανθασμένη αντίληψη. Δεν είναι τυχαίο πως η μεγαλύτερη κατηγορία που απηύθυναν προς τον Χριστιανισμό πάρα πολλοί φιλόσοφοι, όπως ο Νίτσε, ήταν ότι οι Χριστιανοί δεν είναι χαρούμενοι, ότι έχουν χάσει τη χαρά τους. Αυτό είναι μια αλήθεια που τη ζούμε σήμερα. Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι αγωνιζόμαστε να ζήσουμε, να ειρηνεύσουμε, να έχουμε φως, χαρά και την όντως ειρήνη. Αυτή, λοιπόν, είναι η έννοια της «κακοπάθειας».
Ο απόστολος Παύλος, μετέπειτα, λέει κάτι ακόμη: «Τήν διακονίαν σου πληροφόρησον». Αυτό σημαίνει: «Εκτέλεσε ολοκληρωτικά τη διακονία που έχεις». Άλλο πρόβλημα κι αυτό. Δυστυχώς, δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε το χάρισμα που έχει ο καθένας μας και τα προτερήματα που μας έδωσε ο Θεός τα οποία οφείλουμε να τα αξιοποιήσουμε ολοκληρωτικά. Είναι πολύ σημαντικό να βρει ο άνθρωπος τα χαρίσματα που του έδωσε ο Θεός και την ιδιαίτερη κλίση του. Γνωρίζουμε ότι μέσα στην πνευματική ζωή ο άνθρωπος προσλαμβάνεται ως «εικόνα Θεού». Αυτό σημαίνει πως ο κάθε άνθρωπος έχει μια ομορφιά μέσα του και μια αξία. Έχουμε «χρέος» αυτά να τα βρούμε.
Μάλιστα, η εγρήγορση και η κακοπάθεια σ’ αυτό ωφελούν: να βρούμε την κρυμμένη ομορφιά που έχουμε μέσα μας. Την αξία που μας έδωσε ο Χριστός και να την «ενεργοποιήσουμε». Μην πάει χαμένος ο χρόνος μας. Η κάθε στιγμή είναι πολύτιμη. Η κάθε ευκαιρία που μας δίνεται, η όποια συνάντησή μας με τον κάθε άνθρωπο είναι μια ευλογία και μια αποκάλυψη του Θεού. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Ν’ αφήνουμε το Θεό να λειτουργεί αποκαλυπτικά στη ζωή μας. Να μας φανερώσει ποια κλίση μας έδωσε, ποιο χάρισμα μας έδωσε και τι είναι αυτό που μας χαρακτηρίζει.
Αν ο άνθρωπος δεν βρει την κλίση του και το χάρισμά του, δύσκολα αναπαύεται. Δύσκολα έχει ελευθερία και ειρήνη μέσα του. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να τα ανακαλύψουμε. Όμως, με ποια προοπτική; Μας το λέει ο απόστολος Παύλος: «Ἔργον ποίησον εὐαγγελιστοῦ». Δημιουργείται η απορία: «Μα τι; Ευαγγελιστές είμαστε; Απόστολοι είμαστε; Ποια έννοια μπορεί να έχει αυτό για μας;». Κατ’ αρχάς, τι σημαίνει «ευαγγέλιο»; Σημαίνει την «καλή είδηση», την «καλή αγγελία». Άρα, η έκφραση «ἔργον εὐαγγελιστοῦ» σημαίνει πως η ζωή μας ολόκληρη ν’ αποκαλύπτει την καλή είδηση. Ποια είδηση; Ότι ο Θεός είναι παρών στη ζωή μας. Ότι ο Θεός είναι έλεος, είναι αγάπη, είναι λύτρωση, είναι ελευθερία. Αυτή την καλή είδηση να μεταδίδουμε σε κάθε άνθρωπο. Ο χριστιανός οφείλει να είναι ευωδία Χριστού, να είναι ελπίδα, να είναι παρηγοριά. Να μην είναι τυραννία για τον πλησίον του.
Ο άνθρωπος, επομένως, που έχει πορευτεί σ’ αυτή την πορεία που σκιαγραφεί ο απόστολος Παύλος, που τα έχει βρει με τον εαυτό του, είναι μια ευωδία Χριστού και μια παρηγοριά στον κόσμο. Χωρίς να λέει τίποτα, αποκαλύπτει αυτό το μήνυμα του ευαγγελίου: ότι είναι εγγύς ο Κύριος. Είναι κοντά μας ο Χριστός. Ότι είναι για κάθε άνθρωπο ο Χριστός, σαρκώθηκε για κάθε άνθρωπο, σταυρώθηκε για κάθε άνθρωπο και για τη σωτηρία του καθενός. Αν δεν μπούμε σ’ αυτή την πορεία που προτείνει ο απόστολος Παύλος στον Τιμόθεο, θα είμαστε ένας «περιφερόμενος θάνατος» που απλώς μεταδίδουμε μελαγχολία και κατάθλιψη στον κόσμο.
Το μεγαλύτερο πράγμα, λοιπόν, που μπορεί να προσφέρει ο άνθρωπος του Θεού στον κόσμο, είναι αυτή η ελπίδα, αυτή η καλή είδηση: ότι δεν είναι μακριά ο Θεός. Λέει σ’ όλους: «Και εγώ είμαι σαν εσάς. Με τα κενά μου, τις πτώσεις μου και τα ελαττώματά μου. Όμως, άφησα το Θεό να «εργαστεί» μέσα μου. Επέτρεψα στο Θεό να ονειρεύεται μέσα μου. Έτσι, μ’ έκανε πετυχημένο η χάρις του Θεού. Μεταμορφώθηκα σε φως και ελπίδα». Αυτό θα το ζήσουμε, εφόσον ακολουθήσουμε αυτή την πρόταση που κάνει στον Τιμόθεο ο Παύλος. «Νῆφε ἐν πᾶσι, κακοπάθησον, τήν διακονίαν σου πληροφόρησον».
