του Παράσχου Μανιάτη*
Σε μια εποχή που η φιλία μεταξύ λαών προωθείται ως μέσο για την ειρήνη, η ελληνοτουρκική φιλία αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα που απαιτεί κριτική προσέγγιση και εγρήγορση απέναντι στη διατήρηση της εθνικής μας ταυτότητας και ιστορικής μνήμης. Οι πρόσφατες εξελίξεις, όπως η διοργάνωση μουσικών συναυλιών με τουρκικό περιεχόμενο, αποκαλύπτουν μια επικίνδυνη τάση που μπορεί να υπονομεύσει τα εθνικά συμφέροντα και να αλλοιώσει την εθνική μας συνείδηση.
Στον προαύλιο χώρο του Ιερού ναού του Αγίου Θεράποντος βρίσκεται η προτομή του Χρυσοστόμου Σμύρνης, ή Χρυσόστομου Καλαφάτη.
Στις αρχές του Αυγούστου 2024 έγινε μία συναυλία με δύο Τούρκους μουσικούς κι έναν Έλληνα μουσικό και παίξανε οθωμανική μουσική.
Κακοποίηση και θάνατος από τους Τούρκους
Μετά την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου και την Καταστροφή της Σμύρνης τον Αύγουστο του 1922, η πόλη παραδόθηκε στις τουρκικές δυνάμεις. Ο Χρυσόστομος αρνήθηκε να εγκαταλείψει το ποίμνιό του και παρέμεινε στη Σμύρνη, παρά τους κινδύνους. Όταν οι Τούρκοι εισήλθαν στην πόλη, συνελήφθη και παραδόθηκε στον εξαγριωμένο όχλο. Με τη σιωπηρή ανοχή των τουρκικών αρχών, ο όχλος τον υπέβαλε σε φρικτά βασανιστήρια: Τον έσυραν στους δρόμους, τον χτύπησαν, τον λιθοβόλησαν και τελικά τον κατακρεούργησαν στις 27 Αυγούστου 1922 (9 Σεπτεμβρίου με το νέο ημερολόγιο). Η σφαγή του Χρυσοστόμου αποτελεί σύμβολο της βαρβαρότητας της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Εξοργιστικό θέαμα
Είναι εξοργιστικό να βλέπουμε σήμερα την προσπάθεια «φιλίας» μεταξύ των δύο λαών να προωθείται μέσω πολιτιστικών εκδηλώσεων, όπως η πρόσφατη συναυλία με τουρκική παραδοσιακή μουσική στον προαύλιο χώρο του Ιερού Ναού του Αγίου Θεράποντος, μόλις λίγα βήματα μακριά από την προτομή του Χρυσοστόμου Σμύρνης. Αυτή η συναυλία, που χρηματοδοτήθηκε από δημόσιο φορέα, δεν είναι απλώς ασέβεια στη μνήμη του εθνομάρτυρα Πατριάρχη, αλλά και μια έντονη υπενθύμιση του πώς η ιστορική μνήμη και η εθνική μας ταυτότητα μπορούν να αλλοιωθούν στο βωμό μιας ψευδεπίγραφης πολιτισμικής ανταλλαγής. Ερωτηματικά προκαλεί η άγνοια των ανωτέρω από το κοινό το οποίο έδειχνε ενθουσιασμό.
Μουσικές συναυλίες με τουρκικό περιεχόμενο: Μια μορφή υποβόσκουσας προπαγάνδας
Η διοργάνωση συναυλιών με τουρκικό περιεχόμενο σε χώρους με έντονο ιστορικό και πολιτιστικό φορτίο δεν μπορεί να θεωρηθεί απλά ως αθώα προώθηση της τέχνης. Η επιλογή αυτών των χώρων και η χρηματοδότηση τέτοιων εκδηλώσεων εγείρουν υποψίες για την πραγματική σκοπιμότητα πίσω από αυτές. Υπάρχει ο κίνδυνος να λειτουργούν ως μέσο πολιτισμικής κατοχής, όπου η τουρκική κουλτούρα επιχειρεί να εδραιωθεί στη συνείδηση του ελληνικού λαού.
Η ελληνική κοινωνία φαίνεται να αποδέχεται αβασάνιστα αυτή την «τουρκολαγνεία», όπου κάθε τι τουρκικό εξιδανικεύεται. Αυτή η τάση δεν είναι απλώς μια αθώα απόδραση στον κόσμο της μουσικής, αλλά μια έμμεση αποδοχή της τουρκικής επιρροής, η οποία σταδιακά διεισδύει στον πολιτιστικό ιστό της χώρας μας.
Οι ιστορικές ρίζες της ελληνοτουρκικής αντιπαλότητας
Η αντιπαλότητα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας έχει βαθιές ρίζες που χρονολογούνται από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όταν η Ελλάδα βρέθηκε υπό τουρκική κυριαρχία για περίπου 400 χρόνια. Αυτή η περίοδος καταπίεσης και βίας άφησε ανεξίτηλα σημάδια στη συλλογική μνήμη του ελληνικού λαού. Παρά την πάροδο των ετών και τις προσπάθειες αποκατάστασης σχέσεων, αυτή η ιστορική πληγή δεν έχει επουλωθεί πλήρως, επηρεάζοντας τις σύγχρονες πολιτικές και κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.
Η ελληνοτουρκική φιλία: Μια επικίνδυνη ψευδαίσθηση
Η ελληνοτουρκική φιλία έχει αποδειχθεί ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε πολιτικό επίπεδο. Παρά τις προσπάθειες προώθησής της, οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας παραμένουν εύθραυστες και επιρρεπείς σε κρίσεις. Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι το περιστατικό στην Κάσο, όπου η Ελλάδα υποχρεώθηκε να υποχωρήσει σε διπλωματικό επίπεδο για να αποφευχθεί μια πολεμική σύρραξη, αποδεικνύοντας ότι η φιλία των λαών δεν μεταφράζεται σε πραγματική πολιτική συνεργασία και σεβασμό της κυριαρχίας.
Η διάβρωση της εθνικής ταυτότητας και η τουρκολαγνεία
Η προώθηση της τουρκολαγνείας, είτε μέσω μουσικών συναυλιών, είτε μέσω άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων, δεν είναι απλώς ένα αθώο φαινόμενο. Αντιθέτως, αποτελεί μια στρατηγική που αποσκοπεί στη διάβρωση της εθνικής μας ταυτότητας. Όταν οι Έλληνες συμμετέχουν σε εκδηλώσεις που υμνούν την τουρκική κουλτούρα, αγνοώντας την ιστορία και τις πραγματικές προθέσεις πίσω από αυτές, ανοίγουν την πόρτα σε μια νέα μορφή πολιτισμικής κατοχής.
Η τουρκολαγνεία δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια υποταγή σε μια ξένη κουλτούρα που χρησιμοποιείται για να υπονομεύσει τα εθνικά χαρακτηριστικά ενός λαού. Η συμμετοχή σε τέτοιες εκδηλώσεις δεν πρέπει να θεωρείται απλώς ως ένδειξη πολιτιστικού ενδιαφέροντος, αλλά ως μια μορφή ενδοτικότητας που μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην εθνική συνοχή και ταυτότητα.
Πολιτιστική διπλωματία ή υποβόσκουσα προπαγάνδα;
Η πολιτιστική διπλωματία, που προωθείται ως εργαλείο για τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ χωρών, στην περίπτωση της ελληνοτουρκικής φιλίας φαίνεται να παίρνει μια διαφορετική τροπή. Αντί να προωθεί την ειρήνη και τη συνεργασία, η τουρκική πολιτιστική διείσδυση μέσω εκδηλώσεων, όπως συναυλίες τουρκικής μουσικής, προκαλεί ανησυχίες για την πραγματική πρόθεση πίσω από αυτές τις δράσεις. Η επιλογή συγκεκριμένων χώρων με ιστορικό και πολιτιστικό φορτίο γι’ αυτές τις εκδηλώσεις δεν είναι τυχαία, και φαίνεται να στοχεύει στην επιβολή της τουρκικής κουλτούρας στην ελληνική κοινωνία.
Οι επικίνδυνες διαστάσεις της φιλοτουρκικής πολιτικής
Η ελληνική πολιτεία καλείται να αντιμετωπίσει με σοβαρότητα τις προκλήσεις που ανακύπτουν από τη φιλοτουρκική πολιτική. Η ανεξέλεγκτη ροή τουριστών από την Τουρκία, σε συνδυασμό με τις ανησυχίες για την ενδεχόμενη παρουσία τρομοκρατικών στοιχείων, αναδεικνύουν την ανάγκη για αυστηρότερο έλεγχο των συνόρων και των θεωρήσεων εισόδου (visa). Το κράτος οφείλει να εφαρμόσει αποτελεσματικούς μηχανισμούς παρακολούθησης και ελέγχου, διασφαλίζοντας ότι όσοι εισέρχονται στη χώρα τηρούν τους νόμους και δεν αποτελούν απειλή για την εθνική ασφάλεια.
Παράλληλα, η απουσία σοβαρής αντίδρασης από την πλευρά της πολιτείας σε εκδηλώσεις που ευνοούν την τουρκική επιρροή είναι ανησυχητική. Η προσπάθεια προώθησης μιας «φιλίας των λαών» δεν μπορεί να γίνεται εις βάρος της εθνικής ταυτότητας και της κυριαρχίας. Η πολιτεία οφείλει να λάβει μέτρα για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και της εθνικής συνείδησης, αποφεύγοντας να πέσει στην παγίδα της αφελούς αποδοχής μιας φιλίας που δεν αντικατοπτρίζεται σε επίπεδο διακρατικών σχέσεων.
Η πολιτική σκηνή και οι διπλωματικές προκλήσεις
Οι πολιτικές και διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας χαρακτηρίζονται από αστάθεια. Παρά τις προσπάθειες για φιλική προσέγγιση, οι διαφορές παραμένουν και επαναλαμβάνονται σε διάφορες μορφές. Το περιστατικό στην Κάσο, όπου η Ελλάδα υποχρεώθηκε να υποχωρήσει σε διπλωματικό επίπεδο για να αποφύγει σύρραξη, θεωρήθηκε ως σημάδι αδυναμίας, αποδεικνύοντας την ανεπάρκεια της πολιτικής της ελληνοτουρκικής φιλίας.
Η ανάγκη για επαγρύπνηση και ρεαλισμό
Η ελληνική κοινωνία και το πολιτικό σύστημα δεν μπορούν να εφησυχάζουν μπροστά στις προκλήσεις που θέτει η ελληνοτουρκική φιλία. Η προώθηση αυτής της φιλίας δεν πρέπει να γίνεται εις βάρος της εθνικής ταυτότητας και της ιστορικής μνήμης. Αντίθετα, η Ελλάδα πρέπει να είναι επαγρυπνούσα και να επιδιώκει μια πολιτική βασισμένη στον ρεαλισμό και τον αμοιβαίο σεβασμό. Ο ρόλος της πολιτείας είναι κρίσιμος στη διαμόρφωση μιας στρατηγικής που να προστατεύει την εθνική κυριαρχία, αποφεύγοντας τις παγίδες της επιφανειακής φιλίας και της πολιτιστικής αφομοίωσης.
Επιπλέον, η ελληνική κοινωνία θα πρέπει να αναγνωρίσει τη σημασία της διατήρησης της εθνικής συνοχής και ταυτότητας ως θεμελιώδη στοιχεία για την επιβίωση και την πρόοδο του έθνους. Αυτό σημαίνει ότι οι πολίτες πρέπει να είναι προσεκτικοί και κριτικοί απέναντι σε πολιτιστικές και πολιτικές πρωτοβουλίες που μπορεί να φέρουν το πρόσχημα της φιλίας, αλλά στην πραγματικότητα εξυπηρετούν άλλους σκοπούς.
Συμπεράσματα
Η υποτιθέμενη ελληνοτουρκική φιλία, όπως αυτή προωθείται μέσω πολιτιστικών εκδηλώσεων και άλλων παρόμοιων πρωτοβουλιών, αποδεικνύεται μια επικίνδυνη ψευδαίσθηση που δεν συμβάλλει στην επίλυση των πραγματικών προβλημάτων που διέπουν τις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας. Όταν θυμόμαστε τη θυσία του Γρηγορίου Ε’, του οποίου η εκτέλεση αποτελεί σύμβολο της τουρκικής βαρβαρότητας, αντιλαμβανόμαστε πόσο επιζήμια μπορεί να είναι η προώθηση μιας επιφανειακής φιλίας που αγνοεί την ιστορική μνήμη και τις πραγματικές προκλήσεις που εξακολουθούν να υπάρχουν στις σχέσεις των δύο λαών.
Η ελληνική πολιτεία και η κοινωνία στο σύνολό της πρέπει να αντιμετωπίσουν με ρεαλισμό τις προκλήσεις και να αποφεύγουν να εμπλέκονται σε δράσεις που μπορούν να ενισχύσουν την τουρκική προπαγάνδα ή να υπονομεύσουν την εθνική ταυτότητα. Οι καλές προθέσεις σε επίπεδο λαών δεν είναι αρκετές για να εξασφαλίσουν την ειρήνη και τη συνεργασία εάν δεν συνοδεύονται από αμοιβαίο σεβασμό και αληθινή διάθεση για επίλυση των διαφορών.
Η φιλοτουρκική πολιτική δεν είναι μια απλή προσέγγιση, αλλά μια πολυδιάστατη στρατηγική που αποσκοπεί στην υπονόμευση της ελληνικής κυριαρχίας. Το να επιτρέπουμε τη διοργάνωση τέτοιων εκδηλώσεων που προβάλλουν και υμνούν την τουρκική κουλτούρα είναι σαν να επιτρέπουμε μια σταδιακή πολιτισμική κατοχή.
*Ο Παράσχος Μανιάτης είναι Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κάτοχος 5 διδακτορικών διπλωμάτων από Σουηδικά και Αμερικανικά Πανεπιστήμια στους κλάδους: Logistics για Μηχανικούς, Μάνατζμεντ για Μηχανικούς, Οικονομικά & Χρηματοοικονομικά, Πολιτικές Επιστήμες & Δημόσιες Σχέσεις και Μαέστρος Μουσικής. Δίδαξε 41 χρόνια σε 9 δημόσια Πανεπιστήμια και 3 ιδιωτικά Πανεπιστήμια ανά τον κόσμο
