του Παράσχου (Πάρη) Μανιάτη*
Η Κύπρος αποτελεί γεωπολιτικά έναν εξαιρετικά σημαντικό χώρο, λόγω της στρατηγικής της θέσης στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων. Ιδιαίτερα το βόρειο τμήμα της Κύπρου, το οποίο από το 1974 τελεί υπό την κατοχή της Τουρκίας μετά την εισβολή, έχει βρεθεί στο επίκεντρο πολλών διακρατικών ανταγωνισμών και στρατηγικών συμφερόντων, οι οποίοι διαμορφώνουν το πολιτικό και στρατιωτικό σκηνικό της περιοχής.
Το σενάριο εστιάζει σε τρεις κύριες «συμπληγάδες» – πιέσεις που δέχεται το βόρειο τμήμα της Κύπρου από εξωτερικούς παράγοντες και δυνάμεις. Ας τις αναλύσουμε μία προς μία, παρουσιάζοντας παραστατικά στοιχεία που να εξηγούν αυτές τις πιέσεις.
1.Παρουσία Βρετανών και Αμερικανών κομάντο
Η πρώτη συμπληγάδα αφορά την παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων από τη Μεγάλη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Κύπρο, ιδιαίτερα στη βρετανική κυρίαρχη βάση του Ακρωτηρίου και της Δεκέλειας. Η Κύπρος, λόγω της στρατηγικής της θέσης, χρησιμοποιείται ως βάση για στρατιωτικές επιχειρήσεις σε περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, όπως στη Συρία και το Ιράκ.
Η Μεγάλη Βρετανία διατηρεί στρατιωτικές βάσεις στην Κύπρο από την εποχή της ανεξαρτησίας της Κύπρου το 1960. Αυτές οι βάσεις θεωρούνται κυρίαρχες περιοχές, που σημαίνει ότι δεν υπόκεινται στην κυπριακή δικαιοδοσία. Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν αυτές τις βάσεις για επιχειρήσεις πληροφοριών και ειδικών αποστολών, ενώ υπάρχουν αναφορές για παρουσία αμερικανικών ειδικών δυνάμεων και κομάντο στην περιοχή, που επιχειρούν στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και σε συνεργασία με τις βρετανικές δυνάμεις.
Αυτή η στρατιωτική παρουσία δεν αποσκοπεί μόνο σε αποστολές στη Μέση Ανατολή, αλλά και στην προστασία των γεωπολιτικών συμφερόντων των δυτικών δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Η σταθερότητα της Κύπρου, όπως και ο έλεγχος του βόρειου τμήματος από την Τουρκία, αποτελούν ζητήματα κρίσιμης σημασίας για τις δυτικές δυνάμεις, καθώς διασφαλίζουν την παρουσία τους και τα συμφέροντά τους στην περιοχή.
2.Η Κύπρος ως «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» και οι φιλοδοξίες των Αμερικανών
Η δεύτερη συμπληγάδα αφορά τις στρατηγικές φιλοδοξίες των ΗΠΑ στην Κύπρο. Το νησί συχνά περιγράφεται ως «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» λόγω της θέσης του και της δυνατότητάς του να παρέχει στρατιωτικές βάσεις και στρατηγικά πλεονεκτήματα. Η κυριαρχία στην Κύπρο είναι σημαντική για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, διότι επιτρέπει τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου και την πρόσβαση στις πετρελαϊκές πηγές και τις αγορές της Μέσης Ανατολής.
Οι ΗΠΑ διατηρούν στρατιωτική παρουσία στο νησί μέσω των βρετανικών βάσεων, ενώ επίσης έχουν συμφέροντα στην εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων που βρίσκονται στην κυπριακή ΑΟΖ. Ωστόσο, η τουρκική κατοχή του βόρειου τμήματος δημιουργεί ένα εμπόδιο στην πλήρη αξιοποίηση του νησιού ως στρατηγικής βάσης, καθώς η Τουρκία ελέγχει σημαντικά τμήματα του εδάφους και του εναέριου χώρου του νησιού.
3.Οι Ισραηλινοί επενδυτές και οι στρατηγικές τους βλέψεις
Η τρίτη συμπληγάδα αφορά την παρουσία Ισραηλινών επιχειρηματιών και επενδυτών στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, οι οποίοι έχουν αγοράσει ακίνητα και έχουν εγκατασταθεί στην περιοχή. Το Ισραήλ βλέπει την Κύπρο ως έναν κοντινό γείτονα και στρατηγικό εταίρο, ιδίως στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας και συνεργασίας για την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου.
Επιπλέον, το Ισραήλ ενδιαφέρεται για την ασφάλεια της περιοχής, καθώς η Κύπρος αποτελεί κομβικό σημείο στην ανατολική Μεσόγειο, κοντά στα ισραηλινά χωρικά ύδατα. Εάν η Τουρκία συνεχίσει να ελέγχει το βόρειο τμήμα, αυτό μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στα ισραηλινά συμφέροντα, ενώ υπάρχουν αναφορές για την επιθυμία του Ισραήλ να διατηρήσει ισχυρότερο έλεγχο στην περιοχή για να προστατεύσει τα ενεργειακά και γεωπολιτικά του συμφέροντα.
4.Η Ρωσία και η Κίνα ως αντίπαλο δέος
Εκτός από τις δυτικές δυνάμεις, η παρουσία της Ρωσίας και της Κίνας αποτελεί το αντίβαρο στη γεωπολιτική ισορροπία της περιοχής. Η Ρωσία, διατηρώντας παραδοσιακά στενές σχέσεις με την Κυπριακή Δημοκρατία, ενδιαφέρεται για τη διατήρηση της επιρροής της στην Ανατολική Μεσόγειο. Παρόλο που δεν υπάρχει επίσημη ρωσική στρατιωτική παρουσία στην Κύπρο, υπάρχουν αναφορές για αυξημένες επενδύσεις και συνεργασίες, καθώς και για προσπάθειες ελλιμενισμού ρωσικών πλοίων.
Η Κίνα, από την άλλη, μέσω της πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος», βλέπει την Κύπρο ως μέρος της ευρύτερης στρατηγικής της για την πρόσβαση στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Οι κινεζικές επενδύσεις σε λιμάνια και υποδομές στο νότιο τμήμα της Κύπρου δείχνουν τη σημασία που αποδίδει η Κίνα στο νησί.
Συμπεράσματα
Η πιθανότητα στρατιωτικής σύγκρουσης ή ακόμα και βίαιης απελευθέρωσης του βόρειου τμήματος της Κύπρου, αν και ακραίο σενάριο, θα μπορούσε να αποκτήσει ρεαλιστικές βάσεις, εφόσον οι διεθνείς γεωπολιτικές συνθήκες αλλάξουν δραστικά. Ο ενδεχόμενος διαμελισμός της Τουρκίας θα αποδυναμώσει τη στρατιωτική και πολιτική της θέση, με αποτέλεσμα να μην ισχύουν οι ίδιες δικλείδες ασφαλείας που προσφέρει το ΝΑΤΟ. Έτσι, οι διεθνείς δυνάμεις, χωρίς τον περιορισμό της αλληλεγγύης μεταξύ των μελών του ΝΑΤΟ, θα μπορούσαν να επανεξετάσουν τη στάση τους και να διευκολύνουν την προσπάθεια απελευθέρωσης της Κύπρου.
Αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο, όπου οι περιφερειακές δυνάμεις θα στραφούν προς την προστασία των συμφερόντων τους και την αποκατάσταση της δικαιοσύνης στο νησί. Η απελευθέρωση της Κύπρου, αντί να παραμένει ένα ακραίο σενάριο, θα μπορούσε να μετατραπεί σε εφικτή και ειρηνική πραγματικότητα, ενισχύοντας την προοπτική για ένα μέλλον σταθερότητας και δικαιοσύνης στην περιοχή.
*Ο Παράσχος Μανιάτης είναι συνταξιούχος καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος 5 διδακτορικών διπλωμάτων από Σουηδικά και Αμερικανικά Πανεπιστήμια στους κλάδους: Logistics για Μηχανικούς, Μάνατζμεντ για Μηχανικούς, Οικονομικά & Χρηματοοικονομικά, Πολιτικές Επιστήμες & Δημόσιες Σχέσεις και Μαέστρος Μουσικής. Δίδαξε 41 χρόνια σε 9 δημόσια Πανεπιστήμια και 3 ιδιωτικά Πανεπιστήμια ανά τον κόσμο
