Του Στράτου Σαλαβού*
Το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου του 1974 υπήρξε ένα από τα αναγκαία βήματα της Μεταπολίτευσης για την εμπέδωση της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας.
Πρώτη Ελληνική Δημοκρατία θεωρείται η Καποδιστριακή περίοδος και ως Δεύτερη αυτή της περιόδου 1924-1935.
Το δίλημμα αφορούσε την ίδια τη μορφή του πολιτεύματος. Βασιλευόμενη ή Αβασίλευτη δημοκρατία; Με σχεδόν 70% ο λαός αποφάνθηκε υπέρ της Αβασίλευτης δημοκρατίας και έτσι η μοναρχία εξέπεσε οριστικά και με νόμιμο τρόπο μετά από 150 χρόνια.
Στις 8 Δεκεμβρίου του 1974, με το δημοψήφισμα, μπήκε λοιπόν και επίσημα στο συρτάρι η βασιλευόμενη δημοκρατία στην χώρα μας που είχε εγκαθιδρυθεί το 1832 με τον Όθωνα.
Το 69,18% των ψηφοφόρων ψήφισαν υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας, ενώ το 30,82% υπέρ της Βασιλευομένης Δημοκρατίας.
Ο προεκλογικός αγώνας περιλάμβανε και ομιλίες στην τηλεόραση, μεταξύ των οποίων και του ίδιου του Κωνσταντίνου, ενώ από την πλευρά των οπαδών της Αβασίλευτης τοποθετήθηκαν, μεταξύ άλλων, οι Μάριος Πλωρίτης, Λεωνίδας Κύρκος, Φαίδων Βεγλερής, Γεώργιος Κουμάντος, Αλέκος Παναγούλης και ο μετέπειτα πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης.
Ο πρωθυπουργός, τότε, Κωνσταντίνος Καραμανλής, στις 23 Νοεμβρίου 1974, ζήτησε από τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κόμματός του να κρατήσουν ουδέτερη στάση στο πολιτειακό ζήτημα. Καθορίσθηκαν οι τηλεοπτικές ομιλίες δύο φορές την εβδομάδα για την κάθε πλευρά και επιπλέον μαγνητοφωνημένο μήνυμα του Βασιλιά στις 26 Νοεμβρίου και ομιλία του από την τηλεόραση στις 6 Δεκεμβρίου. Οι εκλογές έγιναν σε ήρεμο κλίμα και για δεύτερη φορά σ’ ένα μήνα η ασπρόμαυρη τηλεόραση έπαιξε σημαντικό ρόλο. Προεκλογικά με τις δεκάλεπτες ομιλίες εκπροσώπων και των δύο πλευρών.
Η Κρήτη έδωσε στην Αβασίλευτη σχεδόν το 90% των ψήφων της (Ηράκλειο: 89,43%, Λασίθι: 88,42%, Ρέθυμνο: 94,10%, Χανιά: 92,70%), ενώ σε τριάντα εκλογικές περιφέρειες το αντίστοιχο ήταν της τάξεως του 60%-70%.
Από την άλλη πλευρά, η βασιλευόμενη έφτασε στην Πελοπόννησο και τη Θράκη το 45%. Οι εκλογικές περιφέρειες όπου η βασιλευόμενη έλαβε τα ανώτατα ποσοστά είναι οι ακόλουθες: Λακωνία 59,52%, Ροδόπη 50,54%, Μεσσηνία 49,24%, Ηλεία 46,88% και η Αργολίδα 46,67%.Τέλος, η αποχή άγγιξε το 25,5%.
Το δημοψήφισμα στη Λέσβο
Στη Λέσβο δημιουργήθηκε Επιτροπή υπέρ της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας με ονόματα που κατά βάση προέρχοντο από το χώρο της Νέας Δημοκρατίας και ευρύτερα της Δεξιάς. Πρόεδρος της επιτροπής ήταν ο Γιώργος Βιτούλιας με μέλη τους Χαρ. Μπίνο, Δημ. Νιάνιο, Στρ. Αλαμανέλλη και Β. Καράλη. Τριάντα επιπλέον γνωστά πρόσωπα της Λέσβου συγκροτούσαν την Κεντρική Επιτροπή.
Από την άλλη πλευρά δημοσιεύθηκε στον τοπικό τύπο μια «Έκκληση Λεσβίων Επιστημόνων και Διανοουμένων» πενήντα περίπου προσώπων του νησιού μας από το χώρο του ΠΑΣΟΚ και της Αριστεράς κατά της Βασιλείας. Η επιτροπή δραστηριοποιήθηκε στη Μυτιλήνη αλλά και στα χωριά με περιοδείες, συγκεντρώσεις και ομιλίες.
Η ουδετερότητα Καραμανλή επέδρασε καταλυτικά στους οπαδούς της Ν.Δ. οι οποίοι δεν έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να συμμετάσχουν σε εκσηλώσεις υπέρ του Κωνσταντίνου. Από τις δυο τοπικές ημερήσιες εφημερίδες, ο μεν ΔΗΜΟΚΡΑΤΗΣ ήταν φανατικά υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας, ο Λεσβιακός Κήρυξ παρά την όποια προτίμηση, κράτησε μια ουδέτερη στάση. Συγκριτικά πάντως ο Ν. Λέσβου ψήφισε υπέρ της Αβασίλευτης με υψηλότερο ποσοστό σε σχέση με της Επικράτειας.
ΣΤΗΝ ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Ν. ΛΕΣΒΟΥ ΨΗΦΙΣΑΝ: 67.372
ΑΒΑΣΙΛΕΥΤΗ: ψήφοι: 52.378, ποσοστό 77,74%
ΒΑΣΙΛΕΥΟΜΕΝΗ: ψήφοι: 14.994, ποσοστό 22,26%
*Ο Στράτος Σαλαβός είναι συγγραφέας των βιβλίων ΕΛΑΒΟΝ (2023) και ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ (2024) και καθημερινός σχολιαστής στα ΝΕΑ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ
