του Παράσχου Μανιάτη*
Λογοτεχνία
Στρατής Αναστασέλλης: (Οδηγός ταξί στο επάγγελμα). Η γραφή του Αναστασέλλη εστιάζει στις ανθρώπινες σχέσεις και στην αποτύπωση της τοπικής ζωής. Μέσα από τα έργα του, αναδεικνύονται οι κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές στο νησί, καταγράφοντας τις συγκρούσεις των παραδοσιακών αξιών με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Το ψευδώνυμο που ο ίδιος δημιούργησε για τον εαυτό του ήταν “Βλουτίνα η Γιαπρακάδενα”. Δήλωσε ότι το γραφείο δημιουργίας του ήταν το βολάν του αυτοκινήτου του.
Σκιτσογραφία
Ο Γιώργος Κακαδέλλης, κατοικούσε στην Αγία Μαρίνα της Λέσβου, υπήρξε ένας από τους πιο διακεκριμένους σκιτσογράφους της Λέσβου. Το έργο του χαρακτηρίζεται από την αγάπη για τον τόπο του, που αποτυπώθηκε μέσα από τις γελοιογραφίες και τα σκίτσα του, τα οποία αναδείκνυαν την τοπική κουλτούρα και τα κοινωνικά θέματα του νησιού. Ο Κακαδέλλης προσέγγισε με λεπτότητα και χιούμορ την καθημερινότητα των κατοίκων και ιδιαίτερα τις ιδιαιτερότητες της ζωής στη Λέσβο, ενώ συμμετείχε σε πολλές τοπικές εκδηλώσεις και εκθέσεις, ενισχύοντας την πολιτιστική ταυτότητα του νησιού.
Η καλλιτεχνική του πορεία περιλαμβάνει συνεργασίες με τοπικά έντυπα και πολιτιστικούς συλλόγους, όπως τον Φιλοτεχνικό Όμιλο Μυτιλήνης, όπου συχνά διοργανώνονταν αφιερώματα προς τιμήν του έργου του. Μετά το θάνατό του, ο Κακαδέλλης συνεχίζει να τιμάται για την προσφορά του στην τέχνη του σκίτσου και τη διατήρηση της λεσβιακής πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από αναδρομικές εκθέσεις και δημοσιεύματα.
Οι ερασιτέχνες ηθοποιοί Γιάννης Πασπάτης και Ιγνάτης Πολυχνιάτης: Στήριγμα της θεατρικής παράδοσης της Λέσβου
Η Λέσβος, γνωστή για την πλούσια πολιτιστική της κληρονομιά, δεν είναι μόνο το λίκνο μεγάλων λογοτεχνών και μουσικών, αλλά και ένας τόπος όπου το θέατρο άνθισε μέσα από τις προσπάθειες και το πάθος ερασιτεχνών καλλιτεχνών. Δύο από τους πιο αγαπημένους και σεβαστούς ερασιτέχνες ηθοποιούς του νησιού είναι ο Γιάννης Πασπάτης και ο Ιγνάτης Πολυχνιάτης. Οι δύο αυτοί άνδρες με την αγάπη τους για το θέατρο και την αφοσίωσή τους στην τέχνη της υποκριτικής άφησαν ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στη θεατρική σκηνή της Λέσβου.
Γιάννης Πασπάτης: Ο πνευματικός και θεατρικός ηγέτης
Ο Γιάννης Πασπάτης, τυπογράφος στο επάγγελμα, υπήρξε μια από τις σημαντικότερες μορφές της ερασιτεχνικής θεατρικής σκηνής της Λέσβου. Πνευματικός άνθρωπος με βαθιά αγάπη για τον πολιτισμό, δεν περιορίστηκε μόνο στη θεατρική του δραστηριότητα, αλλά υπηρέτησε και άλλες μορφές τέχνης και πνεύματος, προωθώντας την πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού. Ως ερασιτέχνης ηθοποιός, ξεχώρισε για την αφοσίωσή του στην υποκριτική, καθώς και για το πάθος του να ανεβάζει θεατρικές παραστάσεις που συγκινούσαν το κοινό.
Ο Πασπάτης συμμετείχε σε πολλές θεατρικές παραστάσεις, αποδεικνύοντας το ταλέντο του τόσο σε κλασικούς όσο και σε σύγχρονους ρόλους. Η φυσική του παρουσία και η ικανότητά του να ενσαρκώνει διάφορους χαρακτήρες με ζωντάνια και αυθεντικότητα έκαναν τις παραστάσεις του αξέχαστες. Ως πρωτοπόρος του ερασιτεχνικού θεάτρου στη Λέσβο, υπήρξε επίσης μέντορας για νεότερους ηθοποιούς, εμπνέοντας πολλές γενιές καλλιτεχνών να ακολουθήσουν το δρόμο του θεάτρου. Χαρακτηριστική η σκηνική του παρουσία με την παραδοσιακή ενδυμασία του “βρακοφόρου”. Υπήρξε και καλός χορευτής παραδοσιακών χορών.
Ιγνάτης Πολυχνιάτης: Το στοιχείο της λαϊκής έκφρασης
Ο Ιγνάτης Πολυχνιάτης, έμπορος στο επάγγελμα, υπήρξε μια εξέχουσα μορφή του ερασιτεχνικού θεάτρου της Λέσβου, αντιπροσώπευε τη λαϊκή φωνή στο θέατρο. Ερχόμενος από την περιοχή του Πολιχνίτου, έφερε στη σκηνή την αυθεντικότητα και τον χαρακτήρα της λεσβιακής καθημερινότητας. Μέσα από τους ρόλους που ανέλαβε, ο Πολυχνιάτης απέδιδε με ζωντάνια και αυθορμητισμό τις ανθρώπινες ιστορίες, αποκαλύπτοντας τις χαρές και τις δυσκολίες της ζωής, ιδίως του μπεκρή.
Ο Πολυχνιάτης, με το φυσικό του χάρισμα και την αγάπη του για το θέατρο, υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι πολλών παραστάσεων ερασιτεχνικών θιάσων της Λέσβου. Κατάφερνε να συνδέεται βαθιά με το κοινό του, φέρνοντας στην επιφάνεια συναισθήματα και νοσταλγία, καθώς οι ρόλοι του συχνά αντανακλούσαν την απλότητα και την αμεσότητα της ζωής των ανθρώπων του νησιού. Μέσα από την τέχνη της υποκριτικής, συνέβαλε στο να κρατηθεί ζωντανή η θεατρική παράδοση της Λέσβου, δίνοντας έμφαση στην αυθεντικότητα και την αλήθεια της καλλιτεχνικής έκφρασης.
Το αποτύπωμά τους στην πολιτιστική ζωή της Λέσβου
Οι Γιάννης Πασπάτης και Ιγνάτης Πολυχνιάτης, παρότι ερασιτέχνες, υπηρέτησαν το θέατρο με επαγγελματισμό και βαθιά αφοσίωση. Το έργο τους δεν ήταν απλώς ψυχαγωγικό, αλλά λειτουργούσε ως μια γέφυρα ανάμεσα στο κοινό και την πνευματική ζωή της Λέσβου. Μέσα από το πάθος τους, το θέατρο έγινε τρόπος έκφρασης και καλλιέργειας, διαμορφώνοντας την καλλιτεχνική σκηνή του νησιού.
Η προσφορά τους συνεχίζει να εμπνέει νεότερους καλλιτέχνες, ενώ οι παραστάσεις τους και η παρακαταθήκη που άφησαν παραμένουν ζωντανές στη μνήμη των κατοίκων του νησιού. Οι δύο αυτοί ερασιτέχνες ηθοποιοί κατάφεραν, μέσα από την τέχνη τους, να δημιουργήσουν ένα πολιτιστικό κληροδότημα που συνδυάζει την πνευματική ευαισθησία με την αυθεντική, λαϊκή έκφραση.
Μουσικοί και φύλακες της παράδοσης
-Τίτος Ξηρέλλης: Γεννήθηκε στο χωριό Πάμφιλα Λέσβου στις 27/03/1903 (ή 1900). Σε πολύ νεαρή ηλικία υπήρξε ψάλτης. Στη Μυτιλήνη πήρε μαθήματα βιολιού και βυζαντινής μουσικής. Σπούδασε φωνητική στο Ωδείο Αθηνών με τη Νίνα Φωκά, αρμονία με τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη και ανώτερα θεωρητικά με τον Αρμάνδο Μαρσίκ (1917-19). Μελέτησε επίσης με τον Γιώργο Λομπιάνκο (1919-20) και συνέχισε με τη Νίνα Φωκά στο Ελληνικό Ωδείο, αποφοιτώντας με Χρυσό Αριστείο Μονωδίας και Μελοδραματικής (1920).
Η προτομή του βρίσκεται στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης, τιμώντας τον σπουδαίο αυτόν καλλιτέχνη, ο οποίος συνέβαλε σημαντικά στη μουσική και πολιτιστική ζωή της Λέσβου και της Ελλάδας. Ο Τίτος Ξηρέλλης ήταν βαρύτονος και συνθέτης, και η πολιτιστική κληρονομιά του περιλαμβάνει εκτεταμένη δραστηριότητα τόσο στην εκκλησιαστική μουσική όσο και σε κοσμικά έργα.
Η καλλιτεχνική του προσφορά, συνδυάζοντας την παράδοση με νεωτερικά στοιχεία, άφησε βαθύ αποτύπωμα στην ελληνική μουσική σκηνή. Καταξιωμένο τραγούδι του το “Η νύχτα φεύγει ολόχαρη”.
-Ο Ασημάκης Βεϊνόγλου έζησε από το 1897 έως το 1985, ένας λόγιος με βαθιά αγάπη για τη Λέσβο, επικεντρώθηκε στην καταγραφή και ανάδειξη της τοπικής κουλτούρας και των λαϊκών παραδόσεων. Το έργο του προσφέρει μια μοναδική ματιά στην καθημερινότητα των Λεσβίων, αναδεικνύοντας τα ήθη και τα έθιμα του τόπου μέσα από τις ιστορίες και τα αφηγήματά του. Η γραφή του Βεϊνόγλου λειτουργεί ως ένας δίαυλος διατήρησης της λεσβιακής πολιτιστικής κληρονομιάς, καταγράφοντας τους θησαυρούς της τοπικής παράδοσης. Ήταν κιθαριστής. Το τραγούδι του «Σαν τι να λεν οι καλαμιές» είναι ένα παράδειγμα αυτής της προσέγγισης, αναδεικνύοντας την αυθεντικότητα και τον ποιητικό ρυθμό της λαϊκής έκφρασης.
Σημαντικές νεωτεριστικές μουσικές προσωπικότητες της Μυτιλήνης (τεθνεώτες)
Η Μυτιλήνη, με τη βαθιά ριζωμένη μουσική και πολιτιστική παράδοσή της, έχει αναδείξει πολλές εξέχουσες προσωπικότητες που συνέβαλαν στην καλλιέργεια και διάδοση της μουσικής παιδείας στο νησί. Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζουν τρεις σημαντικοί μουσικοί που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη χορωδιακή και εκκλησιαστική μουσική ζωή της πόλης: Ο Κώστας Χατζηευστρατίου, ο Νίκος Μυρογιάννης και ο Θεόδωρος Μανιάτης.
– Ο Κώστας Χατζηευστρατίου υπήρξε σημαντικός μαέστρος και μουσικός που αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του στη μουσική εκπαίδευση. Ένα από τα πιο σημαντικά σημεία της καριέρας του ήταν η θητεία του ως μαέστρος στο Ορφανοτροφείο Αρρένων της Μυτιλήνης, όπου πρόσφερε στα παιδιά όχι μόνο την ευκαιρία να ασχοληθούν με τη μουσική αλλά και να αποκτήσουν τα εφόδια για μια δημιουργική και γεμάτη νόημα ζωή. Μέσα από την αγάπη του για τη μουσική, κατάφερε να δημιουργήσει μια μπάντα που ξεχώριζε για το ταλέντο και τη συνέπειά της.
Η διδασκαλία του Χατζηευστρατίου δεν περιοριζόταν μόνο στην μπάντα. Στόχος του ήταν να δώσει στα παιδιά του ορφανοτροφείου ελπίδα και δύναμη μέσα από τη μουσική, καλλιεργώντας τις μουσικές τους δεξιότητες και παράλληλα ενισχύοντας την αυτοπεποίθησή τους.
-Νίκος Μυρογιάννης: Ως μαέστρος της Χορωδίας Μυτιλήνης, ο Νίκος Μυρογιάννης διεύρυνε τον ρόλο της μουσικής στη ζωή της πόλης, προάγοντας την ποιότητα και την καλλιέργεια της μουσικής τέχνης μέσα από τη χορωδιακή του δραστηριότητα. Η συνεισφορά του ήταν πολύτιμη για τη μουσική ζωή του νησιού.
-Θεόδωρος Μανιάτης: Ο Θεόδωρος Μανιάτης, πρωτοψάλτης και χοράρχης του Μητροπολιτικού Ναού Μυτιλήνης και καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της ψαλτικής παράδοσης στη Μυτιλήνη. Ως δάσκαλος Βυζαντινής Μουσικής, συνέβαλε στη διάδοση της τέχνης αυτής σε νέες γενιές μουσικών και διατήρησε ζωντανές τις εκκλησιαστικές μουσικές παραδόσεις. Κατείχε Δίπλωμα Βυζαντινής Μουσικής από Ανώτατη Σχολή και από Ελληνικό Ωδείο. Υπήρξε καθηγητής στο Μουσικό Γυμνάσιο Μυτιλήνης και καθηγητής του Ωδείου Ρωμανός ο Μελωδός με πληθώρα αποφοίτων πτυχιούχων μαθητών του.
Συμπέρασμα
Η Λέσβος είναι ένα νησί που φέρει μια πλούσια πνευματική παράδοση, από την αρχαιότητα έως και σήμερα. Οι καλλιτέχνες του νησιού έχουν συμβάλει σημαντικά στην πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας, είτε μέσα από τη λογοτεχνία, τη μουσική, είτε μέσα από την καλλιτεχνική δημιουργία.
*Ο Παράσχος Μανιάτης είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος 5 διδακτορικών διπλωμάτων από Σουηδικά και Αμερικανικά Πανεπιστήμια στους κλάδους: Logistics για Μηχανικούς, Μάνατζμεντ για Μηχανικούς, Οικονομικά & Χρηματοοικονομικά, Πολιτικές Επιστήμες & Δημόσιες Σχέσεις και Μαέστρος Μουσικής. Δίδαξε 41 χρόνια σε 9 δημόσια Πανεπιστήμια και 3 ιδιωτικά Πανεπιστήμια ανά τον κόσμο
