του Καθηγητή Γιάννη Σουβατζή*
Η πορεία προς μια πιο υγιή, βιώσιμη αστική ανάπτυξη δεν ήταν ποτέ πιο περίπλοκη ή πιο επείγουσα. Μερικές πόλεις αναπτύσσονται και άλλες υποβαθμίζονται στην Ευρώπη αφού αντιμετωπίζουν αυξανόμενες πιέσεις για βελτιστοποίηση των πόρων τους, αύξηση των εσόδων και βελτίωση των υπηρεσιών προς τους πολίτες, ενώ παράλληλα έχουν την ευθύνη να ξεκλειδώσουν το κουτί της Πανδώρας της τεχνολογικής επανάστασης που έφερε η Τεχνητή Νοημοσύνη και η Μηχανική Μάθηση.
Δυστυχώς, πολλοί δήμοι παραμένουν διστακτικοί, και απρόθυμοι, να υιοθετήσουν τα ψηφιακά εργαλεία που θα απελευθερώσουν τις δυνατότητές τους, αφού αυτοί είναι προσκολλημένοι σε ξεπερασμένες πρακτικές διαχείρισης, οδηγώντας τα υπό-αξιοποιημένα δημόσια περιουσιακά στοιχεία σε μια κατάσταση αργού θανάτου. Οι δήμοι αποτυγχάνουν στην διαχείριση των πόλεων και ακόμα περισσότερο στο να θέτουν τις βάσεις για την έξυπνη πόλη.
Η αντίσταση στην υιοθέτηση της τεχνολογίας κρύβει κάτι περισσότερο από διοικητική και διαχειριστική αδράνεια. Αποτελεί μια χαμένη ευκαιρία που επηρεάζει άμεσα την ευημερία της κοινότητας και την οικονομική της ανάπτυξη. Εξ ορισμού, η σύγχρονη δημοτική διαχείριση απαιτεί έξυπνη λήψη αποφάσεων, υποστηριζόμενη από ολοκληρωμένη ανάλυση δεδομένων, αξιολόγηση πόρων και στρατηγικό σχεδιασμό. Όταν οι τοπικές διοικήσεις αποτυγχάνουν να ψηφιοποιήσουν τις επιχειρησιακές λειτουργίες τους, ουσιαστικά εμποδίζουν την εξυπηρέτηση των πολιτών αλλά και την δημιουργία μελλοντικών δημόσιων εσόδων για την ευημερία των πολιτών και την ανάπτυξη των πόλεων.
Σε όλους τους ελληνικούς δήμους, τεράστια χαρτοφυλάκια δημόσιας περιουσίας παραμένουν αδρανή – όχι απλώς αχρησιμοποίητα, αλλά εντελώς αχαρτογράφητα και αναξιοποίητα. Αυτό πιστοποιεί μια σημαντική διοικητική παράλειψη, κακοδιαχείριση των δημόσιων πόρων και συνάμα ένα εμπόδιο στην ανάπτυξη της κοινότητας που η έξυπνη διαχείριση της τεχνολογίας θα μπορούσε αποτελεσματικά να συνδράμει.
Ψηφιακά Μητρώα Ακινήτων: Οι Βάσεις για τις Έξυπνες Πόλεις
Το προτεινόμενο Ελληνικό Ψηφιακό Μητρώο Ακινήτων αντιπροσωπεύει αναμφίβολα μια πρωτοποριακή αλλαγή στη διαχείριση των δημοτικών περιουσιακών στοιχείων. Πολύ πιο εξελιγμένο από τα παραδοσιακά κτηματολογικά συστήματα, αυτή η ψηφιακή πλατφόρμα θα λειτουργήσει ως ένα ολοκληρωμένο εργαλείο για την ανάλυση, τη διαχείριση και την στρατηγική αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων και ακινήτων του δημοσίου. Δημιουργώντας λοιπόν λεπτομερείς γεωγραφικούς χάρτες που συνδέονται με τεχνικά, νομικά και οικονομικά δεδομένα, οι δήμοι θα μπορούσαν, για πρώτη φορά, να αποκτήσουν μια πλήρη εικόνα των ακίνητων περιουσιακών τους στοιχείων προς όφελος της πόλης και των πολιτών της.
Αυτή η τεχνολογική πρόοδος θα επέτρεπε στις τοπικές διοικήσεις να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με την αξιοποίηση ακινήτων, αρχίζοντας από τις τυπικές μισθώσεις έως τα στοχευμένα αναπτυξιακά έργα. Ψηφιοποιημένα συστήματα δημιουργούν δυνατότητες ποιοτικής και ποσοτικής ανάλυσης, αναδεικνύουν δημογραφικές πληροφορίες και στοιχειοθετούν οικονομικές προβλέψεις που υποστηρίζουν τον σχεδιασμό βάσει στοιχείων και όχι βάσει εικασιών.
Η δυναμική των εσόδων είναι σημαντική αφού οι δήμοι αντιμετωπίζουν δημοσιονομικούς περιορισμούς και γι’ αυτό το λόγο ένα σωστά εφαρμοσμένο ψηφιακό μητρώο θα μπορούσε από μόνο του να εντοπίσει μη αξιοποιημένα ακίνητα κατάλληλα για εμπορική μίσθωση, ανάδειξη ευκαιριών ανάπτυξης προς βελτιστοποίηση ολόκληρης της διαδικασίας διαχείρισης της περιουσίας των δήμων.
Στην ουσία ο στόχος εστιάζεται στη μετατροπή των δημόσιων περιουσιακών στοιχείων από οικονομικά βάρη σε μελλοντικές πηγές εσόδων.
Το Όραμα για την Έξυπνη Πόλη
Ενώ η ψηφιακή διαχείριση ακινήτων και των λοιπών περιουσιακών στοιχείων του δήμου συμβάλλει στην ανάπτυξη των δήμων αλλά και των πόλεων, οι πραγματικά έξυπνες πόλεις απαιτούν πολύ περισσότερα από τη βελτιστοποίηση ακινήτων. Η ιδέα της έξυπνής πόλης επιζητεί χρήση ολοκληρωμένων συστημάτων για τη δημόσια ασφάλεια, τη διαχείριση αποβλήτων, των δικτύων μεταφορών, τις υπηρεσίες για τους πολίτες και την παρακολούθηση του περιβάλλοντος.
Οι έξυπνες πόλεις αξιοποιούν δίκτυα αισθητήρων χαμηλής ισχύος, αναλύσεις δεδομένων και τεχνητή νοημοσύνη για να δημιουργήσουν αστικά περιβάλλοντα που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πολιτών σε πραγματικό χρόνο.
Η επιτυχής εφαρμογή της έξυπνης πόλης απαιτεί συντονισμό σε πολλαπλούς τομείς: Τεχνολογικές υποδομές, βιώσιμα συστήματα μεταφορών, διαχείριση ενέργειας, παροχή υγειονομικής περίθαλψης, προστασία του περιβάλλοντος και διαχείριση υδάτινων πόρων.
Κάθε στοιχείο του συστήματος πρέπει να λειτουργεί αρμονικά με τα άλλα, υποστηριζόμενο από υποσυστήματα συνεχούς παρακολούθησης και ποιοτικού ελέγχου που διασφαλίζουν βέλτιστη απόδοση.
Οι έξυπνες πόλεις απαιτούν στρατηγικό σχεδιασμό καθοδηγούμενο από καθιερωμένα πλαίσια όπως το μοντέλο στρατηγικής 5 Ps του Mintzberg («Σχέδιο, Πλάνο, Πρότυπο, Θέση και Προοπτική»).
Κορυφαίες πόλεις παγκοσμίως επιδεικνύουν αποτελεσματικές προσεγγίσεις: Το Ελσίνκι δίνει έμφαση στην ενδυνάμωση των πολιτών και στις συνεργασίες για την δημιουργία καινοτομιών. Οι Βρυξέλλες επικεντρώνονται σε μετρήσιμες βελτιώσεις στην ποιότητα ζωής. Το Τελ Αβίβ ευθυγραμμίζει τη στρατηγική του για την έξυπνη πόλη στην δημιουργία μιας πόλης χωρίς αποκλεισμούς, εφαρμογή διακυβέρνησης προσανατολισμένης στους κατοίκους, διατήρηση της αστικής ελκυστικότητας και προώθηση της ιδιότητάς της ως οικονομικού και πολιτιστικού κέντρου.
Η Στοκχόλμη δίνει έμφαση στη βιωσιμότητα, λειτουργώντας με βάση την αρχή ότι οι έξυπνες πόλεις πρέπει να είναι βιώσιμες πόλεις. Η στρατηγική της πόλης βασίζεται σε πέντε πυλώνες: Συνδεσιμότητα, δεδομένα προσβάσιμα στο κοινό, έξυπνες πλατφόρμες πληροφορικής, αισθητήρες και καινοτομία – αποδεικνύοντας ότι η βιωσιμότητα και η τεχνολογία μπορούν να οδηγήσουν τόσο σε περιβαλλοντικά όσο και σε οικονομικά οφέλη.
Το Ντουμπάι επιδιώκει έναν ολοκληρωμένο μετασχηματισμό, στοχεύοντας σε 1.000 κυβερνητικές υπηρεσίες σε έξι τομείς: Μεταφορές, υποδομές, επικοινωνίες, οικονομικές υπηρεσίες, πολεοδομία και ηλεκτρική ενέργεια. Αυτή η συστηματική προσέγγιση καταδεικνύει πώς η ψηφιοποίηση μπορεί να εκσυγχρονίσει ολόκληρες δημοτικές λειτουργίες.
Οι έξυπνες πόλεις προσελκύουν επενδύσεις, διατηρούν νέους επαγγελματίες και δημιουργούν συνθήκες για οικονομική ανάπτυξη που βασίζεται στην καινοτομία. Βελτιώνουν επίσης την ποιότητα ζωής μέσω καλύτερων δημόσιων υπηρεσιών, μειωμένων περιβαλλοντικών επιπτώσεων και βελτιωμένων μέτρων ασφαλείας.
Ωστόσο, η επιτυχία της εφαρμογής εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ηγεσία και την εμπειρογνωμοσύνη των ιθυνόντων αλλά και του εργατικού δυναμικού.
Οι πόλεις χρειάζονται έμπειρες επιτροπές σχεδιασμού και υποδομών – όχι συμβολικές συμβουλευτικές ομάδες – ικανές να σχεδιάσουν ολοκληρωμένες διαδικασίας, δημόσιες πολιτικές και στρατηγικές ψηφιοποίησης, διαχείρισης και ελέγχου. Αυτές οι ομάδες πρέπει να κατανοούν τις οργανωτικές και τεχνικές απαιτήσεις αλλά και τις τοπικές ανάγκες, δημιουργώντας ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα εφαρμογής που δημιουργούν δημόσια υποστήριξη και όχι αντίσταση στην αλλαγή και νεωτερισμό.
Υποδείξεις για τους δημοτικούς ηγέτες / μάνατζερ, με στόχο την έξυπνη πόλη
- Εκπονήστε ένα πολύπλευρο Στρατηγικό Πλάνο ανάπτυξης
- Θέστε σε εφαρμογή άμεσες βελτιώσεις – short term enhancements
- Δημιουργήστε ένα πρόγραμμα στρατηγικών διορθώσεων / προτεραιοτήτων – Crush Program / corrective actions
- Υιοθετείστε ένα σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης και ελέγχου των πόρων του δήμου χρησιμοποιώντας εργαλεία ψηφιακής τεχνολογίας
- Υπολογίστε άμεσα κέρδη που αποδεικνύουν την απόδοση της επένδυσης (ROI)
- Αναπτύξτε συνεργασίες με παρόχους τεχνολογίας με εμπειρία σε δημοτικά συστήματα
- Δημιουργήστε διατμηματικές ομάδες για να διασφαλίσετε τη συντονισμένη εφαρμογή
- Εκπαιδεύστε το προσωπικό και επιλέξτε προσεκτικά τους εξωτερικούς συμβούλους
Καθώς οι ελληνικοί δήμοι αντιμετωπίζουν αυξανόμενη πίεση για να εκσυγχρονίσουν τις λειτουργίες τους και να βελτιώσουν την παροχή υπηρεσιών, η στρατηγική ερώτηση εστιάζεται στην επιλογή: Να υιοθετήσουν οι δήμοι τον ψηφιακό μετασχηματισμό τώρα ή να ρισκάρουν να μείνουν ακόμη πιο πίσω σε ένα ολοένα και πιο ανταγωνιστικό τοπίο;
Η τεχνολογία υπάρχει, οι ευκαιρίες χρηματοδότησης είναι διαθέσιμες και η ζήτηση των πολιτών για καλύτερες υπηρεσίες συνεχίζει να αυξάνεται. Αυτό που απομένει είναι η πολιτική βούληση να ξεπεράσουμε τις παραδοσιακές προσεγγίσεις και να επενδύσουμε στο μέλλον των έξυπνων πόλεων προς όφελος των κοινοτήτων μας.
