Η συζήτηση γύρω από το λιμενικό μέλλον της Μυτιλήνης φούντωσε εκ νέου μετά το δημοσίευμα της εφημερίδας Νέα της Λέσβου για το σχέδιο κατασκευής νέου λιμανιού στη θέση Καρά-Τεπέ, στην Παναγιούδα. Η δημόσια παρέμβαση του πρώην προέδρου του Τεχνικού Επιμελητηρίου Βορειοανατολικού Αιγαίου και επί 36 χρόνια προϊσταμένου της Τεχνικής Υπηρεσίας του Λιμενικού Ταμείου Λέσβου, Παναγιώτη Πιττού, έφερε στην επιφάνεια κρίσιμες πτυχές που θέτουν υπό αμφισβήτηση τη δυνατότητα υλοποίησης της πρότασης, χωρίς την ολοκλήρωση του Master Plan.
Ο κ. Πιττός υπογράμμισε με σαφήνεια ότι κανένα έργο, και δη τόσο μεγάλης κλίμακας, όπως το νέο λιμάνι στον Καρά-Τεπέ, δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί αν προηγουμένως δεν έχει εγκριθεί και θεσμοθετηθεί το συνολικό Master Plan. Με αυτόν τον τρόπο έθεσε επί τάπητος το θεσμικό αλλά και τεχνικό κενό που συνοδεύει την τρέχουσα συζήτηση.
Το «παράνομο» καθεστώς του εμπορικού λιμανιού
Σύμφωνα με τα στοιχεία που κατέθεσε, το υφιστάμενο εμπορικό λιμάνι της Μυτιλήνης λειτουργεί εδώ και χρόνια σε καθεστώς παρανομίας. Η έλλειψη εγκεκριμένου Master Plan σημαίνει ότι η λειτουργία του δεν εντάσσεται σε κανένα νόμιμο χωροταξικό και αναπτυξιακό σχεδιασμό. Αυτό, πέρα από θεσμική αδυναμία, συνιστά και τροχοπέδη στην εξασφάλιση κοινοτικών ή εθνικών κονδυλίων για έργα βελτίωσης ή εκσυγχρονισμού.
Όπως σημείωσε ο κ. Πιττός, στο παρελθόν υπήρξαν δύο εναλλακτικές προτάσεις εντός του Master Plan. Η μία προέβλεπε τη δημιουργία νέου λιμανιού στη θέση Καρά-Τεπέ, ενώ η δεύτερη στηριζόταν στη διατήρηση και αναβάθμιση του υφιστάμενου λιμανιού. Ωστόσο, καμία από τις δύο δεν προχώρησε σε φάση υλοποίησης, καθώς η διαδικασία «κόλλησε» σε κρίσιμες αξιολογήσεις.
Η εκπόνηση του Master Plan είχε ανατεθεί στην εταιρεία ΝΤΕΝΚΟ, και το ποσό που έχει δοθεί μέχρι σήμερα ανέρχεται περίπου στις 350.000 ευρώ, ποσό που καλύφθηκε κατά τη διετία 2019-2020. Παρά τη σημαντική αυτή επένδυση, η συνέχεια δεν ήταν η αναμενόμενη.
Η Επιτροπή Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (ΕΣΑΛ), αρμόδιο όργανο για την έγκριση των λιμενικών σχεδίων, απέρριψε το Master Plan για το υφιστάμενο λιμάνι. Οι λόγοι ήταν πολλοί κι αφορούσαν τόσο σε λειτουργικά όσο και σε χωροταξικά ζητήματα. Μεταξύ άλλων, τότε είχε κριθεί ότι η προτεινόμενη ανάπλαση της προκυμαίας ήταν ασύμβατη με τη λειτουργία του λιμανιού, καθώς δημιουργούσε επικαλύψεις μεταξύ εμπορικής δραστηριότητας και αστικού περιβάλλοντος.
Η απόρριψη αυτή είχε ως αποτέλεσμα να παραμείνει «στον αέρα» ολόκληρος ο σχεδιασμός, με το υφιστάμενο λιμάνι να συνεχίζει να λειτουργεί χωρίς θεσμοθετημένο πλαίσιο και την προοπτική νέου λιμανιού να παραμένει μετέωρη.
Η συζήτηση για τον Καρά-Τεπέ και τα νέα δεδομένα
Η πρόταση για την κατασκευή νέου λιμανιού στη θέση Καρά-Τεπέ, στην Παναγιούδα, επανέρχεται περιοδικά στον δημόσιο διάλογο. Ο χώρος, εκτός του αστικού ιστού, θεωρείται από πολλούς καταλληλότερος για τις σύγχρονες ανάγκες, αφού θα αποσυμφορήσει την πόλη και θα επιτρέψει την ανάπτυξη παράλληλων χρήσεων στον χώρο της προκυμαίας.
Ωστόσο, όπως τονίζει ο κ. Πιττός, χωρίς εγκεκριμένο Master Plan καμία μελέτη και κανένα έργο δεν μπορεί να προχωρήσει προς υλοποίηση. Η χρηματοδότηση, είτε από ευρωπαϊκά, είτε από εθνικά προγράμματα, προϋποθέτει ότι υπάρχει ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο που έχει λάβει την έγκριση της Επιτροπής Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (ΕΣΑΛ). Επομένως, η πρόταση για τον Καρά-Τεπέ, αν και θελκτική σε επίπεδο ιδέας, παραμένει αδύνατο να υλοποιηθεί σε αυτή τη φάση.
Το ζήτημα του παλιού κολυμβητηρίου
Παράλληλα με τη συζήτηση για το νέο λιμάνι, έρχεται στο προσκήνιο και η πρόθεση της Δημοτικής Αρχής Μυτιλήνης να εκπονήσει μελέτη στατικότητας για το παλιό κολυμβητήριο, που βρίσκεται εντός του λιμανιού. Στόχος, όπως έχει δηλωθεί, είναι το κτίριο να αποκατασταθεί ώστε μελλοντικά να λειτουργήσει ως αθλητικό κέντρο, δίνοντας λύση σε χρόνιες ανάγκες του νησιού.
Ωστόσο, ο Παναγιώτης Πιττός εξέφρασε σοβαρές ενστάσεις. Σύμφωνα με τον ίδιο, ούτε ο κανονισμός λειτουργίας του λιμανιού, ούτε το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) της Μυτιλήνης επιτρέπουν τέτοιες χρήσεις εντός λιμενικής ζώνης. Η ύπαρξη ενός αθλητικού κέντρου στον ίδιο χώρο με τις εμπορικές και επιβατικές δραστηριότητες του λιμανιού, όπως τόνισε, όχι μόνο δημιουργεί νομικά ζητήματα αλλά και συγκρούσεις χρήσεων που είναι αντίθετες με τα διεθνή πρότυπα ασφαλείας.
Η άποψή του εντάσσει το κολυμβητήριο στο ίδιο πλαίσιο προβλημάτων που αντιμετωπίζει συνολικά το λιμάνι. Χωρίς εγκεκριμένο Master Plan, κάθε απόπειρα αξιοποίησης ή αναβάθμισης είναι “στον αέρα”, είτε αφορά σε υποδομές μεταφορών, είτε σε παράλληλες χρήσεις.
Το ζήτημα αυτό αναδεικνύει με ένταση τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η τοπική αυτοδιοίκηση στη Λέσβο. Από τη μία πλευρά, υπάρχει η πίεση της καθημερινής λειτουργίας του λιμανιού, που είναι κρίσιμη τόσο για το εμπόριο όσο και για τη σύνδεση του νησιού με την ηπειρωτική χώρα. Από την άλλη, υπάρχει η στρατηγική ανάγκη για ένα νέο, σύγχρονο λιμάνι, που θα ανταποκρίνεται στις αυξανόμενες απαιτήσεις της οικονομίας, του τουρισμού και των μεταφορών. Η περίπτωση του παλιού κολυμβητηρίου δείχνει ότι ακόμη και καλοπροαίρετες προσπάθειες αναβάθμισης δημοτικών αθλητικών υποδομών μπορεί να σκοντάφτουν σε θεσμικά εμπόδια, αν δεν υπάρχει σαφής και επικαιροποιημένος σχεδιασμός.
Ένα λιμάνι-«καρδιά» για τη Λέσβο
Η υπόθεση του λιμανιού της Μυτιλήνης δεν είναι ένα απλό τεχνικό ζήτημα. Συνδέεται με την αναπτυξιακή προοπτική ολόκληρης της Λέσβου. Ένα λιμάνι σύγχρονο, λειτουργικό και σε αρμονία με τον αστικό ιστό μπορεί να αποτελέσει μοχλό για την τοπική οικονομία. Αντίθετα, η διατήρηση της σημερινής κατάστασης δημιουργεί περιορισμούς και κινδύνους, τόσο θεσμικούς όσο και οικονομικούς.
Η συζήτηση για τον Καρά-Τεπέ και η πρόθεση αξιοποίησης του παλιού κολυμβητηρίου ανοίγουν νέα πεδία προβληματισμού, όμως ταυτόχρονα αναδεικνύουν το κενό στρατηγικού σχεδιασμού. Το στοίχημα, όπως φαίνεται, είναι να ολοκληρωθεί πρώτα το Master Plan, να λάβει την απαραίτητη θεσμική έγκριση και στη συνέχεια να προχωρήσουν οι αναγκαίες μελέτες και τα έργα.
Η παρέμβαση του Παναγιώτη Πιττού δεν είναι απλώς μια τεχνική παρατήρηση, αλλά μια πολιτική υπενθύμιση, ότι χωρίς σχέδιο δεν υπάρχει λιμάνι. Το ίδιο ισχύει και για τις συμπληρωματικές χρήσεις, όπως το παλιό κολυμβητήριο. Η νομιμότητα, η ασφάλεια και η συνοχή του σχεδιασμού προηγούνται των όποιων προθέσεων. Η απάντηση θα κριθεί από τις αποφάσεις των επόμενων ετών, μέσα από τη συνεργασία τοπικών και εθνικών φορέων, με γνώμονα όχι τις ευκαιριακές εξαγγελίες αλλά τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό.
