Με αφορμή τη φετινή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής “Επένδυση στην εκπαίδευση 2025″ (“Investing in Education 2025”), έρχεται στην επιφάνεια μια συζήτηση που αφορά άμεσα και τα νησιά του Βορείου Αιγαίου. Η έκθεση αναδεικνύει τον καθοριστικό ρόλο της εκπαίδευσης για την ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή και, κυρίως, για την αντιμετώπιση της βαθιάς δημογραφικής κρίσης στην Ευρώπη.
Εκεί, η εκπαίδευση δεν θεωρείται μόνο δικαίωμα, αλλά στρατηγικό οικονομικό περιουσιακό στοιχείο. Πιο συγκεκριμένα χώρες με υψηλότερα επίπεδα βασικών δεξιοτήτων, όπως γλωσσικές, μαθηματικές και ψηφιακές, εμφανίζουν ταχύτερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης. Ταυτόχρονα, η μείωση των ανισοτήτων στο σχολείο δίνει σε όλα τα παιδιά την ευκαιρία να προοδεύσουν, ανεξαρτήτως μορφωτικού ή οικονομικού υποβάθρου της οικογένειας. Η έκθεση επισημαίνει μάλιστα ότι σε χώρες με μικρότερο χάσμα πλούσιων και φτωχών, η σχολική επιτυχία των παιδιών εξαρτάται πολύ λιγότερο από το μορφωτικό επίπεδο των γονιών τους.
Η διάσταση της δημογραφίας είναι κρίσιμη. Η Ευρώπη γηράσκει, οι γεννήσεις μειώνονται, και η έκθεση προβλέπει σημαντική αύξηση των δαπανών ανά μαθητή έως το 2030. Αυτό μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία καθώς περισσότερα χρήματα ανά παιδί σημαίνουν δυνατότητα για αναβαθμισμένα προγράμματα σπουδών, καλύτερη κατάρτιση και καλύτερες συνθήκες εργασίας για τους εκπαιδευτικούς. Περίπου 148 δις ευρώ έχουν διατεθεί για την εκπαίδευση και τις δεξιότητες από την περίοδο 2021-2027 μέσω μέσων της ΕΕ, όπως το Erasmus+ και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+.
Όταν το πρόβλημα, χτυπάει την πόρτα…
Στη Λέσβο και στη Λήμνο, όμως, η καθημερινότητα φανερώνει ότι δεν πρόκειται μόνο για θεωρίες… συνωμοσίας. Το πρόσφατο ΦΕΚ (Τεύχος Β’ 4552/20.08.2025) κατέγραψε νέο κύμα υποβαθμίσεων σχολικών μονάδων, όπως ότι το Δημοτικό Σχολείο Άγρας από πενταθέσιο γίνεται τετραθέσιο, το Δημοτικό Σχολείο Αντίσσης από πενταθέσιο γίνεται τριθέσιο, ενώ τα νηπιαγωγεία υποβαθμίζονται σε μονοθέσια. Οι αλλαγές αυτές δεν είναι απλώς αριθμοί στους πίνακες, είναι το αποτύπωμα μιας βαθιάς πληθυσμιακής πραγματικότητας… Οι γεννήσεις λιγοστεύουν, τα σχολεία «συρρικνώνονται». Έτσι, η ευρωπαϊκή ανάλυση και η τοπική πραγματικότητα μοιάζει να αλληλοεπιβεβαιώνονται.
Από την μεριά της κοινότητας
Το οξύτατο αυτό πρόβλημα που φαίνεται μέρα με την μέρα να ενισχύεται, έρχεται να επιβεβαιώσει και ο Πρόεδρος της Δημοτικής Κοινότητας Άγρας, Ιγνάτιος Ιντζιρτζής ο οποίος ανέφερε: «Πραγματικά είναι πολύ μεγάλο πρόβλημα για τον τόπο μας. Πέρυσι είχαμε στο Δημοτικό, περίπου 35 παιδιά. Όλα τα νέα ζευγάρια, φεύγουν από τα χωριά και πάνε είτε προς την Καλλονή, είτε στην Μυτιλήνη. Φέτος, πρόκειται να ανοίξουμε και τις νέες παιδικές χαρές του Δήμου Δυτικής Λέσβου και δεν θα έχουμε παιδιά να τις αξιοποιήσουν».
Και συνεχίζει, τονίζοντας: «Τα παιδιά είναι το μέλλον και στα χωριά βιώνουμε πολύ μεγάλο πρόβλημα, το οποίο το βλέπουμε να πάει προς τα κάτω. Νιώθουμε ότι η πολιτεία μας έχει ξεχάσει. Είναι σημαντικό – και θα το θέλαμε κι εμείς πολύ – η πολιτεία να δώσει κίνητρα σε νέους ανθρώπους, σε νέα ζευγάρια να μένουν στα χωριά, κι ας είναι έστω και φορολογικές ελαφρύνσεις. Διότι μην ξεχνάμε, κλείνοντας ένα σχολείο…χάνεται και η κοινότητα».
Η Λέσβος αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα όσων περιγράφονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε χωριά όπως η Άγρα, η Συκαμνιά ή ο Σκουτάρος, τα σχολεία υποβιβάζονται, ενώ η επένδυση στην εκπαίδευση αποκτά σημασία ζωής για την ίδια την κοινότητα. Ένα ζωντανό σχολείο κρατά ζωντανό το χωριό, δίνει λόγο ύπαρξης σε οικογένειες να μείνουν ή να επιστρέψουν, στηρίζει την τοπική οικονομία και ενισχύει την κοινωνική συνοχή. Όταν υποβαθμίζεται ή κλείνει, το μήνυμα είναι ότι ο τόπος δεν έχει μέλλον. Αντίθετα, όταν ενισχύεται, δημιουργείται ελπίδα και προοπτική για όλους.
