Το Βόρειο Αιγαίο βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή: Η φετινή εθνική εικόνα του τουρισμού είναι ισχυρή, αλλά η περιοχή εξακολουθεί να αντιμετωπίζει δομικές υστερήσεις που περιορίζουν το μερίδιό της από την ανάπτυξη. Για να μετατραπεί η δυναμική σε σταθερή πρόοδο, χρειάζεται συνεπής συνδυασμός ιδιωτικών και δημόσιων υποδομών, καλύτερης συνδεσιμότητας, επαγγελματικής διαχείρισης προορισμού και αναβάθμισης του ανθρώπινου κεφαλαίου.
Σε εθνικό επίπεδο, η σεζόν 2025 αποτυπώνει καθαρή στροφή προς υψηλότερη δαπάνη: Τον Ιούλιο το ταξιδιωτικό ισοζύγιο κατέγραψε πλεόνασμα 4,18 δισ. ευρώ, με εισπράξεις +15% και αφίξεις +6,4% έναντι Ιουλίου 2024. Στο επτάμηνο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2025, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις ανήλθαν περίπου σε 12,2 δισ. ευρώ (+12,5%), με την εισερχόμενη κίνηση στο +2,6%· πρόκειται ουσιαστικά για ιστορικό υψηλό στο συγκεκριμένο διάστημα και ένδειξη ενισχυμένης μέσης δαπάνης ανά ταξίδι, στοιχείο που βελτιώνει και το συνολικό ισοζύγιο υπηρεσιών.
Στην αεροπορική κίνηση, το επτάμηνο Ιαν.-Ιουλ. 2025 κινείται περίπου στο +5% διεθνώς, με την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη να «τραβούν» τη ζήτηση, ενώ αρκετές νησιωτικές πύλες εμφανίζουν έντονες διαφοροποιήσεις. Η Μυτιλήνη κινείται ανοδικά (περίπου +5% σωρευτικά), ενώ ορισμένα νησιά, ιδίως στις Κυκλάδες, βλέπουν υποχώρηση (π.χ. Σαντορίνη γύρω στο -13%).
Σε αυτό το φόντο, οι προορισμοί Λέσβος και Χίος αναδεικνύονται ως λιγότερο ανεπτυγμένοι τουριστικά, με σαφείς όμως δυνατότητες βελτίωσης σε Sun & Beach, yachting, πολιτιστικό και θρησκευτικό τουρισμό, αλλά και σε θεματικές/υπαίθριες εμπειρίες. Ταυτόχρονα, παραμένουν διαχρονικές αδυναμίες: Προσβασιμότητα/συνδεσιμότητα (ιδίως διεθνής), έντονη εποχικότητα, περιορισμένο και άνισα αναβαθμισμένο δυναμικό καταλυμάτων, καθώς και ελλείψεις σε βασικές υποδομές. Η αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων χρειάζεται στοχευμένες παρεμβάσεις, οι οποίες θα βοηθήσουν και στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των αγορών.
Το ανθρώπινο κεφάλαιο και οι δεξιότητες είναι ο οριζόντιος πολλαπλασιαστής. Στις μικρές και μεσαίες μονάδες, η εμπορική λειτουργία (pricing, yield, κανάλια, περιεχόμενο) συχνά γίνεται εμπειρικά. Η στοχευμένη κατάρτιση σε revenue management, ψηφιακές πωλήσεις/direct, διαχείριση περιεχομένου και εξυπηρέτηση πελάτη αυξάνει ουσιαστικά τη μέση δαπάνη και μειώνει την εξάρτηση από περιορισμένο χαρτοφυλάκιο tour operators. Υλικό και εργαλεία από θεσμικούς φορείς υπάρχουν· το ζητούμενο είναι η τοπική απορρόφηση και η συνέπεια στην εφαρμογή.
Παράλληλα, η διευκόλυνση πρόσβασης σε χρηματοδοτικά εργαλεία, ιδίως για τις μικρές επιχειρήσεις, μπορεί να υποστηρίξει την αναβάθμιση εγκαταστάσεων και υπηρεσιών, ενισχύοντας σημαντικά την ανταγωνιστικότητα του προορισμού.
Οι προτεραιότητες σε υποδομές προκύπτουν καθαρά και από τη μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό του ΙΝΣΕΤΕ «Ελληνικός Τουρισμός 2030 | Σχέδια Δράσης». Πρώτον, αναβάθμιση και επέκταση λιμένων/καταφυγίων για να «ξεκλειδώσει» πραγματικά το yachting και το island-hopping. Δεύτερον, βελτίωση της αεροπορικής συνδεσιμότητας με στοχευμένες διεθνείς γραμμές στις μεταβατικές περιόδους (άνοιξη-φθινόπωρο). Τρίτον, λειτουργικές παρεμβάσεις στην εμπειρία εδάφους (wayfinding, μονοπάτια, σημεία θέας, ψηφιακές κρατήσεις), ώστε να αυξηθεί ο χρόνος παραμονής και η κατά κεφαλήν δαπάνη. Η εμπειρία δείχνει ότι χωρίς αξιόπιστη πρόσβαση και ουσιαστικές υποδομές, καμία καμπάνια προβολής δεν μετατρέπεται σε αφίξεις εκτός αιχμής ή σε υψηλότερο έσοδο.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι δράσεις του Ταμείου Ανάκαμψης (ΤΑΑ) μπορούν να λειτουργήσουν ως επιταχυντής, αν «κουμπώσουν» έξυπνα στα τοπικά σχέδια και ωριμάσουν γρήγορα. Εμβληματικές κατευθύνσεις, όπως η αναβάθμιση τουριστικών λιμένων, οι προσβάσιμες παραλίες, ο αγροτουρισμός και η γαστρονομία, καθώς και ο καταδυτικός/υποβρύχιος τουρισμός είναι απολύτως συναφείς με το προφίλ των νησιών και μπορούν να άρουν bottlenecks ποιότητας και πρόσβασης. Η στοχευμένη αξιοποίηση αυτών των αξόνων, με συνέργειες δημόσιου-ιδιωτικού τομέα και σαφή χρονοδιαγράμματα, αυξάνει τον πολλαπλασιαστή της επένδυσης και «γράφει» άμεσα στο προϊόν.
Τέλος, οι ιδιαιτερότητες των νησιών μπορούν, αν οργανωθούν σωστά, να βελτιώσουν ουσιαστικά το οικονομικό αποτύπωμα. Πρώτον, yachting/θαλάσσιος τουρισμός με boutique μαρίνες και οργανωμένη σύνδεση μικρών προορισμών προσανατολισμένη σε υψηλότερη κατά κεφαλήν δαπάνη. Δεύτερον, πολιτιστικό και θρησκευτικό αφήγημα υψηλού κύρους (Νέα Μονή Χίου – UNESCO, Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου – UNESCO Global Geopark) συνδυασμένο με θεματικές διαδρομές και εμπειρίες μικρής κλίμακας. Τρίτον, γαστρονομία με ισχυρή αυθεντικότητα, μαστίχα, ούζο, τυροκομία, οίνοι Λήμνου και Λέσβου, επισκέψιμες παραγωγές, foodtrails και εκπαιδευτικά micro-events. Τέταρτον, ήπιες υπαίθριες δραστηριότητες (πεζοπορία, ποδηλασία, καταδύσεις) που επιμηκύνουν τη σεζόν χωρίς περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Με συντονισμένες δράσεις, ορθολογική αξιοποίηση πόρων, ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου και στοχευμένη αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων, το Βόρειο Αιγαίο μπορεί να μετατρέψει την τουριστική του δυναμική σε βιώσιμη, ποιοτική και σταθερή ανάπτυξη.
