- Το νέο πλαίσιο συμπίπτει χρονικά με την κατανομή των πόρων του Αναπτυξιακού Προγράμματος Δημόσιων Επενδύσεων για την περίοδο 2026-2030, ύψους 131 εκατομμυρίων ευρώ
- Οι δήμοι υποχρεώνονται να υποβάλουν ώριμες και πλήρως τεκμηριωμένες προτάσεις, καθώς η έγκριση έργων, χωρίς ολοκληρωμένα τεχνικά στοιχεία, δεν θα είναι πλέον δυνατή
Τα 131 εκατομμύρια ευρώ που προβλέπονται για τη νέα προγραμματική περίοδο του Αναπτυξιακού Προγράμματος Δημόσιων Επενδύσεων στο Βόρειο Αιγαίο, 2026-2030, σηματοδοτούν την αρχή μιας εποχής αυστηρών κανόνων, τεκμηριωμένων επιλογών και ξεκάθαρων ευθυνών για τους δύο δήμους και την περιφέρεια, καθώς το υπό διαβούλευση Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΕΠΑ) εισάγει νέα πρότυπα ωρίμανσης έργων και ένα σύγχρονο ψηφιακό πλαίσιο παρακολούθησης.
Βάσει αυτών η τοπική αυτοδιοίκηση καλείται να αποδείξει ότι μπορεί να σχεδιάζει, να προτείνει και να υλοποιεί έργα με πραγματικό αναπτυξιακό αποτύπωμα. Σε ένα περιβάλλον όπου καμία πρόταση χωρίς πλήρη τεχνική τεκμηρίωση δεν θα προχωρά, η «αναπτυξιακή επόμενη μέρα» για τη Λέσβο και το Βόρειο Αιγαίο εξαρτάται περισσότερο από ποτέ από την ικανότητα των τοπικών φορέων να αξιοποιήσουν κάθε διαθέσιμο ευρώ με σοβαρότητα και προοπτική.
Και τούτο καθώς βρίσκεται υπό δημόσια διαβούλευση το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών για το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης της επόμενης προγραμματικής περιόδου, το οποίο, φέρνει μεγάλες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι δήμοι σχεδιάζουν, ωριμάζουν και υλοποιούν έργα. Πρόκειται για ένα κείμενο που αναδιαμορφώνει το σύνολο του αναπτυξιακού πλαισίου χρηματοδότησης, εισάγοντας αυστηρότερες προδιαγραφές, νέους μηχανισμούς παρακολούθησης και κυρίως ένα εντελώς νέο ψηφιακό σύστημα διαχείρισης.
Για τη Λέσβο και γενικότερα το Βόρειο Αιγαίο, το νέο πλαίσιο συμπίπτει χρονικά με την κατανομή των πόρων του Αναπτυξιακού Προγράμματος Δημόσιων Επενδύσεων για την περίοδο 2026-2030. Αν και το συνολικό ποσό που προβλέπεται για την περιφέρεια Βορείου Αιγαίου ανέρχεται σε 151 εκατομμύρια ευρώ, η τελική διαθέσιμη χρηματοδότηση θα διαμορφωθεί στα 131 εκατομμύρια, καθώς τα 21 εκατομμύρια είχαν ήδη αποδοθεί από την προηγούμενη κυβερνητική περίοδο που λήγει το 2025. Η διαβούλευση αποτελεί κρίσιμο στοιχείο, ειδικά για την αναπτυξιακή προοπτική των νησιωτικών δήμων, που στηρίζονται σχεδόν αποκλειστικά στις δημόσιες επενδύσεις λόγω περιορισμένων ίδιων πόρων.
Ο αντιπεριφερειάρχης Προγραμματισμού και ΕΣΠΑ, Στρατής Κυρατζής, με δήλωσή του στα Νέα της Λέσβου, αναφορικά με τις εξελίξεις, τόνισε ότι η περιφέρεια συμμετέχει ενεργά στη διαβούλευση του υπουργείου και πως η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και περίπου μία εβδομάδα. Όπως ανέφερε, οι υπηρεσιακοί παράγοντες της Διεύθυνσης Προγραμματισμού επεξεργάζονται προτάσεις και θα παρέμβουν όπου χρειαστεί, επισημαίνοντας ότι η περιφέρεια θα εκδώσει την πρόσκληση για την ένταξη των έργων της επόμενης τετραετίας με μειωμένο προϋπολογισμό κατά 21 εκατομμύρια ευρώ. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης θα προταθούν εγκαίρως οι απαιτούμενες παρεμβάσεις.
Νέο πλαίσιο λειτουργίας για την Τοπική Αυτοδιοίκηση
Το προτεινόμενο νομοσχέδιο εισάγει ριζικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι δήμοι υποβάλλουν και υλοποιούν έργα. Τα Τομεακά και τα Περιφερειακά Προγράμματα Ανάπτυξης καταρτίζονται πλέον σε νέο ενιαίο μοντέλο, με τη Γενική Γραμματεία Π.Δ.Ε. και Ε.Π.Α. να αξιολογεί κεντρικά τη συμβατότητα κάθε προγράμματος με την εθνική αναπτυξιακή στρατηγική πριν από την τελική έγκριση. Ουσιαστικά, οι δήμοι υποχρεώνονται να υποβάλουν ώριμες και πλήρως τεκμηριωμένες προτάσεις, καθώς η έγκριση έργων χωρίς ολοκληρωμένα τεχνικά στοιχεία δεν θα είναι πλέον δυνατή.
Αλλάζει, επίσης, ο τρόπος χρηματοδότησης, αφού όλες οι δαπάνες έργων των Δήμων που υλοποιούνται στο πλαίσιο του ΕΠΑ θα εντάσσονται και θα πληρώνονται από το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Δημόσιων Επενδύσεων. Με βάση το άρθρο 44 του νομοσχεδίου, καθιερώνεται ενιαίος μηχανισμός πληρωμών μέσω του ψηφιακού e-ΠΔΕ και επιβάλλεται αυστηρή ιχνηλασιμότητα στις ροές χρηματοδότησης. Αυτό μπορεί να σημάνει ταχύτερες πληρωμές για έργα με σωστή τεκμηρίωση, αλλά ταυτόχρονα υψηλότερες απαιτήσεις για οργανωμένη διοικητική παρακολούθηση.
Μεταβατικό πλαίσιο και προειδοποίηση για καθυστερήσεις
Ιδιαίτερη σημασία έχει η μεταβατική περίοδος για τα έργα του 2021-2025. Αυτά θα παραμείνουν στις ισχύουσες Συλλογικές Αποφάσεις μόνο μέχρι το τέλος του 2025 και στη συνέχεια οι πληρωμές τους θα συνεχιστούν από το εθνικό σκέλος του ΑΠΔΕ για τρία επιπλέον χρόνια. Μετά την τριετία, όσα έργα δεν έχουν ολοκληρωθεί, ούτε μπορούν να μεταφερθούν σε άλλο χρηματοδοτικό πρόγραμμα, κινδυνεύουν να απενταχθούν οριστικά.
Η διάταξη αυτή είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για τη Λέσβο, όπου οι δύο δήμοι αντιμετωπίζουν χρόνια προβλήματα στελέχωσης στον τεχνικό και διοικητικό τομέα. Η απώλεια χρηματοδότησης για έργα, όπως οδικά δίκτυα, υποδομές ύδρευσης, κτιριακές αναπλάσεις και περιβαλλοντικές παρεμβάσεις θα δημιουργούσε αναπτυξιακό κενό μεγάλης κλίμακας. Για τον λόγο αυτό, απαιτείται άμεση επιτάχυνση διαδικασιών ωρίμανσης και συμβασιοποίησης.
Νέοι κανόνες ακεραιότητας και ψηφιακής διαφάνειας
Το νομοσχέδιο προβλέπει επίσης νέο Μηχανισμό Καταγγελιών για έργα και υποχρέωση των δήμων να διαθέτουν διαδικασίες ελέγχου αναδόχων και διαχείρισης παραπόνων. Καθιερώνει επίσης ξεχωριστό πλαίσιο για τη σύγκρουση συμφερόντων υπηρεσιακών στελεχών και αιρετών, επιβάλλοντας αυξημένες δικλείδες διαφάνειας. Το νέο Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα ΕΠΑ (ΟΠΣ-ΕΠΑ) συγκεντρώνει όλες τις διαδικασίες σε ένα ενιαίο ψηφιακό περιβάλλον, καταργώντας την πολυδιάσπαση που δημιουργούσε καθυστερήσεις και ασάφειες.
Τι πρέπει να κάνουν άμεσα οι δήμοι της Λέσβου
Με βάση τις αλλαγές αυτές, οι δήμοι καλούνται να επιταχύνουν την ωρίμανση και συμβασιοποίηση έργων που βρίσκονται σε κίνδυνο απένταξης, ν’ οργανώσουν άμεσα διοικητικές ομάδες για την παρακολούθηση έργων μέσω του e-ΠΔΕ και του νέου ΟΠΣ-ΕΠΑ, ν’ αναπτύξουν μηχανισμούς εσωτερικού ελέγχου και καταγγελιών, να διασφαλίσουν διαφάνεια σε όλες τις διαδικασίες ανάθεσης, να προετοιμάσουν τεκμηριωμένες προτάσεις για τα προγράμματα 2026-2030 και, τέλος, ν΄ αξιοποιήσουν την τεχνική βοήθεια που προσφέρει το ΕΠΑ για στελέχωση και τεχνική υποστήριξη.
Η επιτυχία της επόμενης τετραετίας στο Βόρειο Αιγαίο θα κριθεί από την ετοιμότητα των ΟΤΑ, την ικανότητά τους να συνεργαστούν και την οργάνωση των υπηρεσιών τους. Τα 131 εκατομμύρια ευρώ που διαθέτει η νέα κατανομή αποτελούν σημαντικό αναπτυξιακό εργαλείο, αλλά απαιτούν σοβαρή προετοιμασία και ανταπόκριση στις νέες απαιτήσεις. Η περίοδος της διαβούλευσης είναι η στιγμή που οι τοπικοί φορείς πρέπει να διεκδικήσουν, να σχεδιάσουν και ν΄ αποδείξουν ότι μπορούν να λειτουργήσουν με αποτελεσματικότητα και διαφάνεια για το μέλλον του τόπου μας.
