Η συμμετοχή των παιδιών στον αθλητισμό συνδέεται με την παρουσία του γονέα και την συμπεριφορά του, άλλοτε ενθουσιώδης και υποστηρικτική, άλλοτε πιεστική και απαιτητική. Οι γονείς στον αθλητισμό περιγράφονται ως η βάση του αθλητή, η «πηγή» των περισσότερων χαρακτηριστικών στοιχείων του, στοιχεία που τον συνοδεύουν όχι μόνο στον αθλητισμό αλλά και σε όλη του τη ζωή. Ο Φρόυντ (κύριος εισηγητής της επιστήμης της Ψυχολογίας) υποστήριζε ότι η προσωπικότητα των παιδιών διαμορφώνεται από τα 4 έως και τα 7 πρώτα χρόνια της ζωής του.
Στο χρονικό αυτό σημείο, η παρουσία και η συμπεριφορά των γονέων του κρίνεται καθοριστική και ό,τι αποκτήσει ως χαρακτηριστικό προσωπικότητας, θα εκδηλωθεί μετέπειτα σε όλες τις δραστηριότητές του. Θεωρώντας ότι η ανάπτυξη των παιδιών δεν είναι προδιαγεγραμμένη, η επίδραση των γονέων στον αθλητισμό είναι, ωστόσο, σημαίνουσα. Καθορίζει τη στάση του παιδιού προς τον αθλητισμό, προς τους συναθλητές, τους προπονητές του, τους στόχους του γενικότερα. Είναι κρίσιμης σημασίας ακόμη και για την απόδοση του αθλητή, επιτυχημένη ή μη. Στην παρακάτω λίστα παρουσιάζονται κάποια από τα στοιχεία που αξίζουν προσοχής από τους γονείς, συνοδεύοντας τα παιδιά τους στον αθλητισμό.
Στηρίξτε τις επιλογές των παιδιών ως προς το άθλημά τους, ακόμη και αν δεν σας βρίσκουν απόλυτα σύμφωνους. Επιτρέψτε στο παιδί να αποφασίσει μερικώς για τα πράγματα που το αφορούν, ώστε να χτίζει σταδιακά την αυτονομία του. Ακόμη και η επιλογή του να σταματήσει τον αθλητισμό, απαιτεί υποστήριξη από τους γονείς.
Εκπαιδεύστε τα παιδιά να σέβονται τους προπονητές τους. Αποτελείτε παράδειγμα όταν δείχνετε και εσείς με τη σειρά σας σεβασμό. Είναι ζωτικής σημασίας για την παραμονή και εξέλιξη του παιδιού το να ακούει και να εμπιστεύεται τις συμβουλές και τις οδηγίες του προπονητή του. Η διαφωνία που εκδηλώνουν οι γονείς προς τον προπονητή γίνεται αντιληπτή από τα παιδιά σε μεγαλύτερο εύρος και επηρεάζει τη συναισθηματική τους στάση τόσο προς τον προπονητή όσο και προς τον αθλητισμό γενικότερα. Η εμπιστοσύνη του αθλητή προς τον προπονητή του είναι ιδιαίτερα σημαντική στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης από την πλευρά του αθλητή και την άντληση σιγουριάς και ασφάλειας.
Δείξτε προθυμία στο να αφήνετε τα παιδιά να κάνουν λάθη και να μαθαίνουν από αυτά. Όταν το παιδί κάνει λάθος ρωτήστε το αν θέλει να το συζητήσετε και έπειτα αναφερθείτε στο λόγο για τον οποίο πιστεύει ότι έγινε, τι θα μπορούσε να είχε κάνει διαφορετικά, τι έμαθε από το λάθος του.
Προσπαθήστε να δείχνετε και να είστε υποστηρικτικοί, με ενδιαφέρον, ήπιοι στις αντιδράσεις σας. Αποδεχτείτε με θετική στάση τη διαδικασία ανάπτυξης των παιδιών και τα φυσικά τους χαρακτηριστικά. Αναγνωρίστε την προσπάθειά τους και την επιτυχία τους, ακόμη και τη μικρότερη δυνατή.
Απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή η εμπλοκή των γονιών με τη δραστηριότητα των παιδιών. Ορισμένοι γονείς προσπαθούν να επιτύχουν μέσα από το άθλημα των παιδιών και να αναδείξουν στοιχεία, τα οποία εκείνοι δεν είχαν την ευκαιρία να αναδείξουν στο παρελθόν. Το συγκεκριμένο φαινόμενο ονομάζεται «παγίδα αντίστροφης εξάρτησης» και χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα πιεστική συμπεριφορά του γονέα προς το παιδί, άκρως παρεμβατική στην δουλειά του προπονητή. Η αντίστροφη εξάρτηση αναφέρεται στο γεγονός ότι πλέον ο γονέας εξαρτά την επιτυχία του ως άνθρωπος από την επιτυχία του αθλητή.
Η πίεση προς τον αθλητή είναι συμπεριφορά που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Τα παιδιά που πιέζονται πάνω από τις ικανότητές τους, είναι πιθανόν να χάσουν την αυτοπεποίθησή τους, να αναπτύξουν άρνηση και εκνευρισμό προς τους γονείς τους, να αισθανθούν ανασφαλή για τις δυνατότητές τους και να σταματήσουν να προσπαθούν. Ορισμένες φορές αυτή η πίεση μεταφέρεται και επηρεάζει τις διατροφικές τους συνήθειες και τον ύπνο τους.
Θυμηθείτε ότι τα περισσότερα παιδιά κάνουν αθλητισμό σε μικρή ηλικία, κυρίως για να διασκεδάζουν. Όταν ο αθλητισμός γίνεται πιεστικός και εκλύει αρνητικά συναισθήματα, οδηγούνται σταδιακά στην αποφυγή του και τελικά στην απόσυρση. Βοηθείστε και στηρίξτε τα παιδιά, ώστε η εμπειρία του αθλητισμού να είναι θετική, διασκεδαστική και να αποκομίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα, ωφέλιμα για εκείνα, στοιχεία.
*του Γιάννη Ζαρώτη, Ψυχολόγου – Αθλητικού Ψυχολόγου
