Ένα από τα πιο όμορφα αρχοντικά στο κέντρο της πόλης πρόκειται ν’ αξιοποιήσουν τα Φιλανθρωπικά Καταστήματα Μυτιλήνης, με σκοπό να δημιουργηθεί ένας νέος χώρος πολιτισμού και ένας πόλος έλξης για ντόπιους και επισκέπτες. Πρόκειται για την επιβλητική διατηρητέα κατοικία που βρίσκεται στην οδό Βουρνάζων, στη Μυτιλήνη, απέναντι από το Ταχυδρομικό κατάστημα.
Είναι το γνωστό στους κατοίκους ως «Αρχοντικό Εβίτας Νιάνια», το οποίο παραχωρήθηκε από την ιδιοκτήτρια στα Φιλανθρωπικά καταστήματα της πόλης μας. Είναι από τα σημαντικότερα αρχοντικά της αστικής τάξης του 19ου-αρχών 20ού αιώνα και βρίσκεται στην καρδιά της πόλης, στην περιοχή της Αλυσίδας.
Η ιστορία του κτιρίου
Η αρχιτέκτονας Ιωάννα Σωτηρίου-Δωροβίνη στη διδακτορική της διατριβή αναφέρει ότι αρχικός ιδιοκτήτης του ήταν ο Αλέξανδρος Βοστάνης, γόνος εύπορης οικογένειας γαιοκτημόνων, ο πατέρας του οποίου ήταν ο Παρασκευάς Βοστάνης. Ο Αλέξανδρος Βοστάνης ανήκε στην εύπορη τάξη των Λέσβιων εμπόρων της διασποράς. Έζησε από 14 ετών στην Αίγυπτο για 45 χρόνια. Η κατοικία ανεγέρθηκε για την οικογένειά του, ενώ ο ίδιος παρέμεινε στην Αίγυπτο προκειμένου να ασχολείται με τις εκεί επαγγελματικές του δραστηριότητες. Χρόνος ανέγερσης της κατοικίας αναφέρεται το 1927.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η οποία θεωρείται και η επικρατέστερη, ο γνωστός Μυτιληνιός εμπειροτέχνης-αρχιτέκτων Ασημάκης Φούσκας ανέλαβε την επίβλεψη για την υλοποίηση της κατασκευής. Η κατοικία κληρονομήθηκε από την ανιψιά του Εβίτα Νιάνια-Περδικάρη στην οποία κατοικούσε μέχρι το θάνατό της. Περιήλθε στα Φιλανθρωπικά Καταστήματα Μυτιλήνης σύμφωνα με τη διαθήκη της.
Το κτίριο παραμένει όλα αυτά τα χρόνια κλειστό, παραδομένο στη φθορά του χρόνου, ενώ πριν από μερικά χρόνια, μια πυρκαγιά είχε προκαλέσει πολύ μεγάλες ζημιές. Έγιναν εργασίες αποκατάστασης στην εξωτερική του όψη, όμως, μεγάλες είναι οι φθορές στο εσωτερικό του.
«Επιθυμία του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Μυτιλήνης και Προέδρου των Φιλανθρωπικών Ιακώβου είναι ο χώρος αυτός να αξιοποιηθεί ως ένας νέος χώρος πολιτισμού για την πόλη. Να μεταφερθεί εκεί το ιστορικό αρχείο των Φιλανθρωπικών καταστημάτων – το οποίο έχει ήδη ψηφιοποιηθεί – καθώς και το αρχείο της Μητρόπολης Μυτιλήνης, που επίσης πρόκειται να ψηφιοποιηθεί και να είναι προσβάσιμο αυτό το πολύτιμο υλικό σε κάθε πολίτη, μαθητή, φοιτητή, επισκέπτη», δήλωσε στα «Νέα της Λέσβου» η προϊσταμένη των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Στέλλα Σημαντήρη.
Το αρχείο
Στο αρχειακό υλικό περιλαμβάνονται οι πολύτιμοι κώδικες της Ιεράς Μητρόπολης Μυτιλήνης (αφορούν αλληλογραφία, προικοσύμφωνα, συμβόλαια αγοραπωλησιών, καταγραφή κοινωνικών γεγονότων, φορολογίας, παραγωγή προϊόντων) από το 1709 μέχρι το 1934. Το σημαντικό αρχείο της περιόδου της Τουρκοκρατίας των Φ.Κ.Μ. περιέχει σημαντικές πληροφορίες, όπως τίτλους ιδιοκτησίας αλλά και αποφάσεις (φιρμάνια) για την ίδρυση του Ναού του Αγίου Θεράποντα, του Κομνηνάκειου, τη δωρεά του Δημοτικού Κήπου κλπ.. Επίσης τους σημαντικούς Κώδικες της Τενέδου, πρακτικά αποφάσεων Δημογεροντίας Τενέδου, κώδικα Υποθηκών, καταγραφή διάφορων τοπικών και κοινωνικών γεγονότων της Τενέδου, βιβλία γάμων και βαπτίσεων από το 1903 μέχρι το 1975, την πλούσια Βιβλιοθήκη Ε. Νιάνια με ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά (300 περίπου) βιβλία, κυρίως της περιόδου 1920-1930.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν μια μοναδική καταγραφή που καλύπτει διάστημα σχεδόν δύο αιώνων και είναι μια σπάνια πηγή άντλησης πληροφοριών για την περίοδο αυτή.
Το αρχείο της Χορωδίας Μυτιλήνης
Η χορωδία Μυτιλήνης που μεσουράνησε στην Μυτιλήνη από τη δεκαετία του 1930 μέχρι και το 2014 όταν της έγινε η έξωση από την τελευταία στέγη της επί της οδού Χριστουγέννων ‘44 διατήρησε ένα σημαντικό αρχειακό και άλλο υλικό, που όπως αναφέρεται «συμπυκνώνει στα αρχεία της όλη τη δυναμική του λεσβιακού πολιτισμού».
Το αρχείο της Χορωδίας Μυτιλήνης δωρήθηκε στα ΦΚΜ μετά την αρνητική εξέλιξη της αδυναμίας συνέχισης του έργου της, γεγονός που σηματοδοτεί την ευρύτερη ανάγκη της τοπικής κοινωνίας για την ύπαρξη ενός αξιόπιστου φορέα που θα μπορεί να στεγάσει και να αναδείξει – εκτός από το δικό του αρχείο – και σημαντικές ιδιωτικές συλλογές που αυτή τη στιγμή βρίσκονται στα χέρια ανθρώπων που δεν έχουν τα μέσα να τις παρουσιάσουν και να τις αναδείξουν.
Το παραπάνω αρχείο αποτελεί ένα σημαντικό και αναπόσπαστο τμήμα της ιστορίας της Λέσβου και έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας από πολλούς ιστορικούς και ερευνητές, ενώ στην παρούσα φάση του είναι διασπαρμένο σε αποθηκευτικούς χώρους και επίσης μη προσβάσιμο στην τοπική κοινωνία.
Και λαογραφική συλλογή
Στο χώρο θα εκτίθεται επίσης και μια μόνιμη Λαογραφική Συλλογή των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων. «Η συλλογή αυτή αποτελείται από φορεσιές, αγροτικά εργαλεία, σκεύη κλπ. από την ύπαιθρο της Λέσβου με πλήθος αντικειμένων από παλαιά επαγγέλματα κ.ά.», μας λέει η κ. Σημαντήρη.
Τα Φιλανθρωπικά Καταστήματα έχουν ήδη εκπονήσει πλήρη φάκελο του έργου που έχει κατατεθεί για ένταξη στο Leader, προκειμένου να εξασφαλισθεί η χρηματοδότηση για την υλοποίησή του. Την αρχιτεκτονική μελέτη έχει εκπονήσει η Αρχιτέκτονας Έλλη Καλάργαλη και την Ηλεκτρομηχανολογική μελέτη ο κ. Γιαννούλης. «Περιμένουμε την έγκριση για να ξεκινήσει η ανακατασκευή του κτιρίου στο εσωτερικό του. Φυσικά θα γίνει αποκατάσταση και στο εξωτερικό του, καθώς έχουν περάσει έξι χρόνια από τότε που είχε γίνει έργο επισκευής μετά την πυρκαγιά που είχε εκδηλωθεί», αναφέρει η κ. Σημαντήρη.
Η ανάδειξη και η αποκατάσταση αυτού του σημαντικού κτιρίου της Μυτιλήνης αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την ανάδειξη-αξιοποίηση του αρχιτεκτονικού-πολιτιστικού αποθέματος της πόλης. Θα προστεθεί στους χώρους του πολιτισμού που αναδεικνύουν και προβάλλουν τον τόπο.
