Μια πολύ σημαντική αναγνώριση της ιστορικότητάς τους και του γεγονότος ότι αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς γνωρίζουν δύο παραδοσιακά καφενεία της Μυτιλήνης! Τόσο το «Πανελλήνιον» στην Προκυμαία, όσο και το «Καφενείον ο Ερμής» στην Επάνω Σκάλα, είναι δύο από τα ιστορικά καφενεία, τα οποία με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού εντάσσονται στο ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ας τα γνωρίσουμε καλύτερα με τη βοήθεια του Συνδέσμου Ιστορικών Καφέ Ευρώπης.
«Πανελλήνιον»
Το «Πανελλήνιον» ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1916 σηματοδοτώντας την ανάπτυξη της αστικής τάξης της Μυτιλήνης, ενώ υπήρξε και «μάρτυρας» πολιτικών και παραπολιτικών συναντήσεων αλλά και των μαζώξεων των διανοουμένων της πόλης, των «ιερών τεράτων» της γενιάς του ’30. Κάποια στιγμή το καφενείο έκλεισε και μέχρι πριν λίγα χρόνια κινδύνευε να «χαθεί» στο πέρασμα του χρόνου, μέχρι που η οικογένεια Μιχαηλίδη ανέλαβε την αποκατάστασή του και σήμερα διατηρεί πολλά στοιχεία του παρελθόντος του.
Με πολυελαίους που είναι χειροποίητοι με ειδική παραγγελία και με ξύλο και δέρμα στα έπιπλα που προέκυψαν μετά από αρκετή μελέτη, όπως υποστηρίζουν οι ιδιοκτήτες του, θεωρούν ηθική τους υποχρέωση να διατηρήσουν την παράδοση που ήθελε το «Πανελλήνιον» να είναι κέντρο πολιτισμού της Λέσβου. Και αυτό καθώς τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, στο πατάρι του γίνονταν θεατρικές παραστάσεις, ενώ στο χώρο ακουγόταν ραδιόφωνο που δεν υπήρχε ακόμη στα σπίτια. Αυτή την παράδοση διατηρεί και σήμερα το «Πανελλήνιον» και δίνει χώρο σε συγγραφείς, καλλιτέχνες, μουσικούς – και όχι μόνο – να παρουσιάσουν τη δουλειά τους προωθώντας έτσι τον πολιτισμό.
«Καφενείον ο Ερμής»
Το ιστορικό «Καφενείον ο Ερμής» πρωτοάνοιξε τις πόρτες του το πολύ μακρινό 1800, και είναι ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά δείγματα ιστορικών καφέ στην Ελλάδα. Η ιστορία του Καφέ στη Μυτιλήνη ξεκινά το 1922. Τότε ο προπάππους της σημερινής ιδιοκτήτριας, Ειρήνης Λάσκαρη, ο Γεώργιος Σπανουδάκης, έφτασε στο νησί μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ο οποίος είχε με τον αδελφό του στο Αλί Αγάτς της Μικράς Ασίας δύο παραδοσιακά καφενεία, ένα για τους νέους και ένα για τους μεγαλύτερους. Όταν ήρθε στη Μυτιλήνη πήρε ως ανταλλάξιμο από την τράπεζα τον τούρκικο καφενέ, που μετρούσε όμως ήδη 120 χρόνια ιστορίας.
Αρχικά, ο Γεώργιος Σπανουδάκης το λειτούργησε ως καφενείο-λέσχη και στους πελάτες πρόσφερε μόνο αυτά που αναφέρονται στον παλιό τιμοκατάλογο, γραμμένο στην ελληνική και την αραβική γραφή, που έχει διασωθεί έως σήμερα: Τσάι, ροφήματα, ναργιλέδες, 40-50 στον αριθμό. Το καφενείο ήταν πολύ όμορφα διακοσμημένο (μαρμάρινα τραπέζια, βελούδινες κουρτίνες σε σκαλιστά κουρτινόξυλα, μεγάλοι καθρέπτες με βαριές χρυσές κορνίζες και πίνακες, που τότε κανείς δεν ήξερε την αξία τους). Πολλά από αυτά τα στοιχεία έχουν διασωθεί και σήμερα κοσμούν τον «Ερμή», όπως και το ξύλινο ταβάνι και τα πλακάκια της Ανατολής στο δάπεδο. Τα περισσότερα αντικείμενα προέρχονται από τη Μικρά Ασία, από τους καφενέδες που είχε ο προπάππους, Γεώργιος Σπανουδάκης, ενώ το «Καφενείον ο Ερμής», μετρά σήμερα τέσσερις γενιές, με τη σημερινή ιδιοκτήτρια να συνεχίζει την παράδοση της οικογένειάς της.
