Γράφει ο Θράσος Αβραάμ, Κοινωνικός Ανθρωπολόγος-Ιστορικός
Τα τελευταία χρόνια, με αφορμή την επέτειο επιβολής της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου 1936 έχει κάνει την εμφάνισή της μια προσπάθεια εξωραϊσμού του ιστορικού ρόλου του δικτάτορα Ι. Μεταξά. Η προσπάθεια αυτή επιχειρεί μεταξύ άλλων να περάσει μύθους ως δήθεν ιστορικές αλήθειες. Ένας από τους βασικούς είναι ότι η μεταξική δικτατορία πρωταγωνίστησε στη δημιουργία «κοινωνικού κράτους» και «κοινωνικών μεταρρυθμίσεων». Ότι δημιούργησε το ΙΚΑ, καθιέρωσε το 8ωρο και την Κυριακάτικη αργία. Μ’ αυτό τον τρόπο, αναπαράγοντας δηλαδή αστικούς μύθους, προσπαθούν να εξωραΐσουν το φασιστικό πρόσωπο του Ιωάννη Μεταξά.
Τον παρουσιάζουν ως ένα φιλολαϊκό κυβερνήτη με μεγάλη απήχηση στην ελληνική κοινωνία απαλύνοντας τις κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις από το στυγνό καθεστώς. Όμως, όπως συμβαίνει πάντοτε σε αυτές τις περιστάσεις, η επιλεκτική άγνοια στοιχειωδών πτυχών της νεοελληνικής ιστορίας καταρρίπτει με πάταγο κάθε απόπειρα διαστρέβλωσής της.
Καταρχήν ο Μεταξάς δεν δημιούργησε το ΙΚΑ. Το 1922 ψηφίζεται ο νόμος περί «υποχρεωτικής ασφάλισης εργατών και υπαλλήλων». Το 1934 ο νόμος 6298/1934, περί «ενιαίας κοινωνικής ασφαλίσεως». Τότε ξεκίνησαν όλες οι κτιριακές και τεχνικές προετοιμασίες και ολοκληρώθηκαν, μετά δύο έτη. Πρώτος διοικητής υπήρξε ο Κανελλόπουλος Παναγιώτης κατά τη διετία 1934-1935. Μετά την επιβολή του πραξικοπήματος (4η Αυγούστου 1936) ο Μεταξάς θα επιβάλει το δικό του άνθρωπο στη διοίκηση, τον Κορώνη, και με τη γνωστή τακτική «του ξανακοψίματος της κορδέλας» κάποιας υπηρεσίας θα παρουσιαστεί από τα «παπαγαλάκια» της εποχής ως ο «ιδρυτής» του ΙΚΑ. Μύθος, που αναπαράγεται ιδιαίτερα στην εποχή μας, λόγω του ανεξέλεγκτου διαδικτυακού ορυμαγδού.
Μάλιστα το 1939 το καθεστώς κατάσχεσε με τη μορφή δανείου προς το κράτος, όλα τα αποθεματικά των ασφαλιστικών οργανισμών που έφταναν τα 850 εκατομμύρια δραχμές, από τα οποία τα 500 εκατομμύρια ήταν του ΙΚΑ! (Σπ. Λιναρδάτου, «4η Αυγούστου», «Π.Λ.Ε.», 1967, σελ. 110).
Ο Μεταξάς δεν καθιέρωσε την οχτάωρη εργασία. Η δικτατορία εγκαθιδρύθηκε το 1936. Από το 1913, όμως, καθορίστηκε το δεκάωρο για τους εργάτες επιφανείας των μεταλλείων και το 8ωρο για όσους απασχολούνταν σε υπόγειες εργασίες (στοές ορυχείων). Το 1920 ψηφίστηκε ο Ν. 2269 για 8ωρη εργασία (48 εβδομαδιαίως) και αφορούσε μόνο τις βιομηχανικές επιχειρήσεις. Με Προεδρικό Διάταγμα στις 27.6/4.7.1932 το 8ωρο επεκτάθηκε και σε άλλους επαγγελματικούς κλάδους και συνεχίστηκε μέχρι το 1936 οπότε έγιναν επεκτάσεις και για άλλα επαγγέλματα. Για να εφαρμοστεί σταδιακά το 8ωρο χρειάστηκαν οι πολύχρονοι, συχνά αιματηροί αγώνες των εργατών.
Ένα άλλο χοντροκομμένο ψέμα των νοσταλγών της τεταρτοαυγουστιανής δικτατορίας είναι ότι ο Μεταξάς καθιέρωσε την αργία της Κυριακής και την άδεια μετ’ αποδοχών. Μόνο που η καθιέρωση της Κυριακής ως αργίας ψηφίστηκε το 1909, επί κυβέρνησης Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, και εφαρμόστηκε την πρώτη Κυριακή του 1910. Από τότε κατά διαστήματα διάφορες συντεχνίες κέρδιζαν το δικαίωμα της εξαήμερης εργασίας. Το ωράριο και οι μέρες εργασίας δεν είχαν καθολική ισχύ. Γι’ αυτό και κάθε συντεχνία κατακτούσε μόνη της τα δικαιώματά της. Ακόμα η καθιέρωση «αδείας μετ’ αποδοχών» έγινε και αυτή πριν τον Μεταξά, με τον αναγκαστικό νόμο (ΑΝ) 539/1935 και έπειτα από πολύχρονο αγώνα του συνδικαλιστικού κινήματος.
Μπορεί λοιπόν το φασιστικό καθεστώς του Μεταξά να μην ίδρυσε το ΙΚΑ, να μην καθιέρωσε το 8ωρο και την Κυριακάτικη αργία, αποτέλεσε όμως «χρυσή εποχή» για την οικονομική ολιγαρχία. Η κερδοφορία των μεγάλων επιχειρήσεων αυξήθηκε μέσω άμεσων κρατικών παρεμβάσεων, ενώ εντάθηκε η εκμετάλλευση των εργαζομένων. Πρόκειται για την ίδια περίοδο κατά την οποία, προχώρησε η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, τα διάφορα τμήματα του οποίου (βιομηχανικό, εμπορικό, πιστωτικό) καρπώθηκαν τεράστια κέρδη. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι μεγαλοεπιχειρηματίες της εποχής, όπως Χατζηκυριάκος, Μποδοσάκης, Αφοί Ηλιάσκοι, Λαναράς κλπ. στήριξαν ενεργά το μεταξικό καθεστώς, ενώ ένας αριθμός μεγαλοβιομηχάνων και τραπεζικών μεγαλοστελεχών κατέλαβαν κυβερνητικές θέσεις όπως οι Χατζηκυριάκος της ΑΓΕΤ, ο Κορυζής της Εθνικής Τράπεζας, Κων/νος Ζαβιτσάνος, Δημ. Μάξιμος κλπ.
Το περίφημο καθεστώς του… «Τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού» ήταν ένα καθεστώς κομμένο και ραμμένο στα μέτρα των βιομηχάνων, των τραπεζιτών και των συμμάχων τους. Ένα καθεστώς που επεφύλασσε απ’ την μια τεράστια κέρδη για την οικονομική ολιγαρχία και από την άλλη εξαθλίωση και στερήσεις για τον εργαζόμενο λαό. Ενώ οι φυλακίσεις, τα βασανιστήρια, οι εξορίες και το ρετσινόλαδο ήταν στην ημερήσια διάταξη. Η Ιστορία δεν ξεχνιέται, ούτε παραχαράζεται, όσο κι’ αν σήμερα προσπαθεί ο φασιστικός εσμός των πολιτικών απογόνων του Μεταξά με χυδαία ψέματα ναζιστικής-γκεμπελικής έμπνευσης να «βγάλουν λάδι» μια απ’ τις πλέον μαύρες και αποκρουστικές περιόδους της ελληνικής ιστορίας του 20ού αιώνα.
