Όπως κάθε εβδομάδα, έτσι και αυτή την Τετάρτη, συνεχίζουμε τον περίπατό μας στον αστικό χώρο της Μυτιλήνης. Μέχρι τώρα έχουμε κάνει «στάση» στον Άγιο Θεράποντα, στο Γενί Τζαμί, στη συνοικία Μπας Φανάρι, στο Παρθεναγωγείο, στο κτίριο του πρώην ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετάνια» και στο καφέ «Πανελλήνιον».
Σειρά έχει σήμερα ένας ανοικτός χώρος στο κέντρο της πόλης, που έχει αποτελέσει σημείο συνάντησης για όλους μας, ενώ εντός των ορίων του έχουν λάβει χώρα συγκεντρώσεις με πολιτικό ή μη χαρακτήρα.
Τέτοιες ηλιόλουστες ημέρες σαν την εβδομάδα που διανύουμε, αποτελεί μια πολύ καλή επιλογή για όποιον επιθυμεί να συλλέξει ήλιο, σε ένα από τα παγκάκια του χώρου: Φυσικά δεν αναφερόμαστε σε άλλη από την Πλατεία Σαπφούς. Ας γνωρίσουμε το παρελθόν, αλλά και το… εγγύς(;) μέλλον της κεντρικής πλατείας της Μυτιλήνης.
Το άγαλμα της Σαπφούς
Σύμφωνα με μαρτυρίες, στα 1850, το νότιο λιμάνι άρχισε να συγκεντρώνει όλη την εμπορική κίνηση. Στην παραλία του ήταν αβαθές, ιδίως κάτω απ’ τον Δημοτικό Κήπο, όπου υπολειτουργούσε πια ο «Ταρσανάς», το Ναυπηγείο της Μυτιλήνης. Στη σημερινή θέση της «πλατείας Σαπφούς», βρισκόταν το Τελωνείο, ενώ η προκυμαία ήταν μόλις το ⅓ της σημερινής, με αποτέλεσμα σε μεγάλες συγκεντρώσεις, όπως για παράδειγμα το 1912 στην απελευθέρωση του νησιού, ο κόσμος κυριολεκτικά «να μην χωράει» κατά μήκος της προκυμαίας.
Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1964 η πλατεία Σαπφούς στη Μυτιλήνη αλλάζει. Το άγαλμα της Σαπφούς από λευκό μάρμαρο κοσμεί την πλατεία της πόλης. Το άγαλμα δωρήθηκε από την Αγγλίδα ποιήτρια Rose Macaulay – απόγονη του Άγγλου ιστορικού και πολιτικού Τόμας Μακώλευ – με χρήματα που συγκέντρωσε από θαυμαστές της Λυρικής Μούσας στο εξωτερικό και είναι έργο του γλύπτη Αθανάσιου Λημναίου.
Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 21 Μαρτίου 1965, ημέρα Κυριακή, στις 5 το απόγευμα, από το Λέσβιο Υφυπουργό Γεωργίας Νικόλαο Μαλλιάκα.
Στην, δε, πρόσοψη του βάθρου εντοπίζεται η εξής επιγραφή: «ΨΑΠΦΑ / ΔΕΥΤΕ ΝΥΝ ΑΒΡΑΙ ΧΑΡΙΤΕΣ ΚΑΛΛΙΚΟΜΟΙ ΤΕ ΜΟΥΣΑΙ». Αξίζει να σημειωθεί ότι το όνομα «Ψάπφα» (και «Ψαπφώ») ήταν το όνομα της Σαπφούς στην τοπική αιολική διάλεκτο. Επιπλέον, ο στίχος της επιγραφής προέρχεται από ποίημα της Σαπφώς και ήταν επιθυμία της δωρήτριας να γραφτεί στη βάση του αγάλματος. Η μετάφρασή του έχει ως εξής: “Ελάτε τώρα ευγενικές χάριτες και ομορφομαλλούσες Μούσες”.
Στο σήμερα
Σήμερα η πλατεία Σαπφούς θα έλεγε κανείς ότι δεν έχει αναδειχθεί όσο θα μπορούσε. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του αγάλματος, το οποίο πολλές φορές έχει πέσει θύμα βανδαλισμών, ενώ η μικρή του διάσταση σε συνδυασμό με τον όχι και τόσο καλό φωτισμό του έχει σαν αποτέλεσμα να το προσπερνά κανείς (κάνοντας έναν παραλληλισμό, να αναφέρουμε εδώ ότι το… πολυδιαφημισμένο άγαλμα της Μικρής Γοργόνας στην Κοπεγχάγη είναι πολύ μικρών διαστάσεων, ενώ βρίσκεται σε ένα απόμερο σημείο της πόλης, έτσι ώστε μάλλον απογοήτευση προκαλεί στον επισκέπτη – και όμως, έχει προωθηθεί τόσο πολύ από τους φορείς εκεί σε αντίθεση με την αντίστοιχη περίπτωση του αγάλματος της Σαπφούς εδώ, που μάλιστα έχει δώσει το όνομά της στην κεντρική πλατεία της Μυτιλήνης).
Εκτός από το άγαλμα, χρειάζεται να δοθεί περισσότερη φροντίδα στο χώρο. Το έργο ανάπλασης της Προκυμαίας και της Πλατείας Σαπφούς, το οποίο συνυπεγράφη αρχές Οκτωβρίου 2022 από τον Δήμο Μυτιλήνης και την κατασκευαστική εταιρεία «Ερμώνασσα», με προϋπολογισμό στα 3.591.908 €, φαίνεται προς οδεύει προς αυτή την κατεύθυνση, ένα έργο το οποίο υπολογίζεται πως θα έχει ολοκληρωθεί το αργότερο το καλοκαίρι του 2024.
Μεταξύ άλλων, από την μελέτη προβλέπεται η Πλατεία Σαπφούς να σχεδιαστεί «κατ’ επέκταση των πεζοδρομίων και της πόλης, χρησιμοποιώντας στοιχεία του παρελθόντος, δεμένα αρμονικά με τη σημερινή εποχή, ενώ βασικός άξονας του σχεδιασμού είναι η περιοχή γύρω από το Άγαλμα της Σαπφούς να παραμείνει λιτή με το άγαλμά της και να αναδεικνύεται με τις τοπικές χρωματικές διαβαθμίσεις». Επίσης, όπως η Προκυμαία, έτσι και η Πλατεία θα φωτιστεί με σύγχρονα φωτιστικά τύπου LED «με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και το σωστό φωτισμό όλων των χώρων».
Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι κάτοικοι της Μυτιλήνης αναμένουν την ολοκλήρωση του έργου, δεδομένου ότι η πλατεία Σαπφούς αποτελεί έναν από τους ελάχιστους ανοικτούς, δημόσιους και σχετικά εύκολα προσβάσιμους χώρους στο κέντρο της πόλης.
*Το υλικό για την ιστορία της Πλατείας Σαπφούς αντλήθηκε από το βιβλίο του Προκόπη Ι. Παπάλα «Τα γλυπτά της Λέσβου» καθώς και το blog lesvosoldies.gr (αναφορές από τον Παναγιώτη Παρασκευαΐδη).
Και κάτι ακόμη…
Η Σαπφώ λατρευόταν σαν 10η Μούσα στην Αρχαιότητα, ενώ η ίδια αναφέρεται πως ήταν «μαυριδερή» και μικροκαμωμένη. Αναμφίβολα, ο γλύπτης Αθανάσιος Λημναίος έλαβε υπόψη του τις διαθέσιμες περιγραφές για την λυρική ποιήτρια.
