Όπως κάθε Τετάρτη, έτσι και σήμερα δίνουμε ραντεβού στους δρόμους της όμορφης Μυτιλήνης μας. Αυτή τη φορά, το σημείο συνάντησής μας δεν είναι κάποιος θρησκευτικός χώρος, αλλά εκεί όπου γίνονται τα αλισβερίσια, εκεί που υπάρχει η ζωντάνια της πόλης. Πού αλλού; Στην καρδιά του κέντρου, στην Αγορά, και συγκεκριμένα, στο Μπας Φανάρι. Αφορμώμενοι από το γνωστό γκράφιτι του μικρού κουλουρτζή της Πιττακού, ας προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε την εικόνα μιας Μυτιλήνης που έσφυζε από ζωή, μυρωδιές, και γεύσεις, από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα μέχρι και σήμερα. Ας δούμε μερικά «μυστικά» της συνοικίας αυτής, έτσι που θα γίνει πιο οικεία στα μάτια μας!
Το εμπορικό κέντρο
Η σημαντική αύξηση του πληθυσμού στις αρχές του 20ού αι. που έφερε η οικονομική ανάπτυξη της Μυτιλήνης, είχε σαν αποτέλεσμα την εξάπλωση των οικισμών στις παρυφές της πόλης και τη διαμόρφωση των βιομηχανικών κέντρων κοντά στα λιμάνια. Έτσι, το εμπορικό, βιοτεχνικό, κοινωνικό και συμβολικό κέντρο της πόλης γίνεται η οδός Ερμού, που εκτείνεται από βορρά προς νότο συνδέοντας το βόρειο με το νότιο λιμάνι.
Όπως οι περισσότερες συνοικίες της Μυτιλήνης, έτσι και αυτές του εμπορικού κέντρου διατηρούν μέχρι σήμερα τη μορφή, τα όρια και τις ονομασίες του 20ού αιώνα. Η Κουμιδιά, το Μπας Φανάρι και τα Λαδάδικα, αποτελούσαν και αποτελούν κέντρα με εμπορικά καταστήματα και βιοτεχνικά εργαστήρια στην οδό Ερμού, και περιλαμβάνουν ελάχιστες κατοικίες.
Το Μπας Φανάρι
Το Μπας Φανάρι (στα τουρκικά σημαίνει «κεντρικό φανάρι»), ο γνωστός κόμβος Πιττακού και Ερμού, αποτελούσε το σπουδαιότερο κέντρο της πόλης. Μάλιστα επί Τουρκοκρατίας και πριν την έλευση του ηλεκτρικού, υπήρχε ένα μεγάλο φανάρι, που φώτιζε την περιοχή, εξ ου και το όνομα της περιοχής.
Στη συνοικία αυτή είχε την έδρα του επίσης ένας από τους μακροβιότερους καπνεμπορικούς οίκους της Μυτιλήνης, αυτός των Χιωτέλλη Α. & Υιοί. Η οικογένεια Χιωτέλλη, εκδιώκεται από τη Χίο από τις οθωμανικές αρχές, για να καταφύγει στα παράλια της Μικράς Ασίας. Τελικά καταλήγει στην Μυτιλήνη όπου και ιδρύει το 1914 καπνοβιομηχανία με τελειοτάτου τύπου σιγαροποιητικές μηχανές και συνεχίζει τις δραστηριότητές της ως την δεκαετία του ‘60.
Ήδη από τον προηγούμενο αιώνα, μέχρι και σήμερα, η συνοικία αποτελεί το πιο κεντρικό σημείο της αγοράς, που την «ζωντανεύουν» παντοπωλεία με κάθε λογής προϊόντα, τυροκομεία, κρεοπωλεία, μπαχάρικα. Μυρωδιές ούζου, ελιάς, σαρδέλας, και τυριών, αλλά και από φρεσκοψημένο κουλούρι, και αχνιστό ελληνικό καφέ «γεμίζουν» την ατμόσφαιρα, μαζί με τις φωνές των εμπόρων και των περαστικών.
Τουριστική ανάδειξη του Μπας Φανάρι
Σε συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Μυτιλήνης το 2019, είχε γίνει πρόταση για εκπόνηση τεχνικής μελέτης μικρής κλίμακας, που θα βοηθήσει την τουριστική ανάδειξη της συνοικίας Μπας Φανάρι στην ιστορική της διάσταση, δεδομένου ότι την επισκέπτονται στις ξεναγήσεις τους πολλοί τουρίστες, και δη Τούρκοι.
Μερικές από τις προτάσεις που είχαν γίνει ήταν:
- Η διαμόρφωση μιας ξύλινης ή μεταλλικής πέργκολας, με το κατάλληλο – νόμιμο ύψος, με ενισχυμένα στηρίγματα, με τις ανάλογες καλωδιώσεις και με πρόβλεψη για κάλυψη από αναρριχώμενα φυτά (π.χ. σαλκίμια).
- Η κατασκευή βάσει του πρωτότυπου και τοποθέτηση ενός νέου μεγάλου φαναριού, το οποίο θα αιωρείται κρεμάμενο από τα στηρίγματα της πέργκολας και φυσικά θα λειτουργεί.
- Η τοποθέτηση 4 ειδικών «πλακών», στις 4 γωνίες στο σταυροδρόμι, όπου θα αναγράφεται ένα σύντομο ιστορικό για το παρελθόν και την εξέλιξη της περιοχής (μία στα ελληνικά, μία στα αγγλικά, μία στα γαλλικά και μία στα τούρκικα).
Πέρα από τις προτάσεις του τότε Δημοτικού Συμβουλίου, εδώ μπορούμε να προσθέσουμε τον εξωραϊσμό των πεζοδρομίων αλλά και τον επαρκή φωτισμό της περιοχής, όπως άλλωστε όλης της αγοράς, ώστε να αναδεικνύονται τα καταστήματα καλύτερα.
Για το τέλος…
Το Μπας Φανάρι αποτελεί έναν από τους ζωτικότερους και ιστορικότερους χώρους της πόλης, που θα μπορούσε να αποτελεί έναν από τους βασικούς πόλους έλξης τουριστών. Γι’ αυτό σίγουρα, δεν αρκεί η ιδιωτική πρωτοβουλία, όπως το παράδειγμα του εντυπωσιακού γκράφιτι με τον κουλουρτζή που θα «ζωντανέψουν» την περιοχή, αλλά ανάληψη δράσης και από τους αρμόδιους φορείς.
Extra info
Ο Άγιος Θεόδωρος ο Χατζής
Ίσως πολλοί από εμάς δεν γνωρίζουμε για τον Άγιο Θεόδωρο τον Χατζή από την Μυτιλήνη, ο οποίος σύμφωνα με τοπική παράδοση των Παμφίλων, για ένα διάστημα διέμενε σε πυργόσπιτο στην περιοχή «Βουναράκι», ενώ δούλευε ως παπουτσής διατηρώντας εργαστήρι επί της κεντρικής αγοράς της Μυτιλήνης, στο Μπας Φανάρι (σήμερα το πρώην μαγαζί του Αγίου Θεοδώρου είναι στη γωνία των οδών Αιγαίου και Ερμού 110).
