- Για συγκινητικά και κάποιες φορές σοκαριστικά δημοσιεύματα από τον Τύπο της εποχής κάνουν λόγο οι συγγραφείς Μαρία Γρηγορά και Φανή Μαρωνίτου
«Διαβάζοντας κανείς τις εφημερίδες της εποχής, πραγματικά ξαναζεί τα γεγονότα» μας λένε η Μαρία Γρηγορά και η Φανή Μαρωνίτου, Διευθύντρια και Βιβλιοθηκονόμος αντίστοιχα της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Μυτιλήνης, μιλώντας για την εξαιρετική έκδοση για την οποία δούλεψαν, με τίτλο «1919 – 1922: Οι εφημερίδες της Λέσβου Αφηγούνται». Σε αυτή, μέσα από τα δημοσιεύματα της εποχής, καταγράφουν τις πιο τραγικές ίσως στιγμές που έχει ζήσει ο τόπος μας, όλα όσα οδήγησαν στη Μικρασιατική Καταστροφή και όσα συντελούνταν ενώ αυτή βρισκόταν σε εξέλιξη, ως ένα φόρο τιμής στα χιλιάδες θύματα του Μικρασιατικού Ελληνισμού αλλά και του ελληνικού στρατού.
«Αρχικά σκεφτήκαμε με αφορμή την επέτειο των 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή, να δημιουργήσουμε ένα ημερολόγιο με αποσπάσματα και κάποια χαρακτηριστικά δημοσιεύματα από τον τοπικό Τύπο της εποχής. Γρήγορα διαπιστώσαμε όμως πόσο μεγάλη έκταση είχε το υλικό, που βρίσκαμε, κυριολεκτικά χαθήκαμε μέσα στις εφημερίδες της περιόδου αυτής και ήταν πρακτικά αδύνατο να περιορίσουμε την έκταση, γι’ αυτό καταλήξαμε στο βιβλίο» εξηγεί η κ. Μαρωνίτου, επισημαίνοντας πως το μεγαλύτερο μέρος των πληροφοριών αντλήθηκε από άρθρα των τοπικών εφημερίδων Ελεύθερος Λόγος και Σάλπιγξ από την περίοδο 1919 έως 1924, όταν, σχεδόν σε όλα τα φύλλα, κυριαρχούν οι πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις στη Μικρά Ασία και το προσφυγικό ζήτημα που συνέχισε να απασχολεί τη Λέσβο για πολλά χρόνια.
Σημαντικό υλικό επίσης, αντλήθηκε από το βιβλίο «Η Ελλάδα στη Μικράν Ασία: 1918-1922» του Μιχαήλ Ροδά, που λόγω της θέσης που κατείχε ως Διευθυντής του Γραφείου Τύπου και της Λογοκρισίας της Αρμοστείας Σμύρνης είχε σαφή εικόνα για τα πολιτικά, διπλωματικά και στρατιωτικά τεκταινόμενα και αποτελεί αξιόπιστη πηγή πληροφοριών. Έρευνα πραγματοποιήθηκε, όμως, και στο ψηφιακό αποθετήριο της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, όπου υπάρχουν εκτενείς αναφορές για τα γεγονότα του 1922 στις ξένες εφημερίδες της εποχής.
«Μας έκανε τρομερή εντύπωση το τι έκτασης δημοσιεύματα για τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής βρήκαμε σε ξένες εφημερίδες, από ανταποκριτές τους τότε στη Σμύρνη αλλά και στη Μυτιλήνη. Φανταζόμασταν, πως και λόγω της απόστασης, ειδικά στην Αμερική θα γινόταν ίσως μια συνοπτική αναφορά. Και όμως τα ρεπορτάζ ήταν εκτενέστατα, οι περιγραφές λεπτομερείς, χωρίς περιστροφές και σε κάποια σημεία σοκαριστικές», επεσήμανε η κ. Γρηγορά.
Γροθιά στο στομάχι
Όπως σχολιάζουν και οι δύο, πολλά από τα δημοσιεύματα ήταν γροθιά στο στομάχι. Οι ίδιες προσπαθούσαν να τα δουν όσο πιο αποστασιοποιημένα μπορούσαν, κάποιες φορές όμως «λύγισαν» και αυτό μπορεί να διακριθεί στο κείμενό τους. Και πώς όχι, όταν μπροστά από τα μάτια τους, μέσα στους 5 μήνες εκτενούς έρευνας, διαλογής και σύνθεσης, πέρασαν δημοσιεύματα, όπως ανακοινώσεις για αγνοούμενους, ή τραγικές ειδήσεις θανάτου κάποιων προσφύγων.
«ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ: Η Ελευθερία Παρασκευοπούλου 1 ½ ετών εκ Σμύρνης από την οικογένειάν της. Πληροφορίαι εις τους αδελφούς Ευαγγελινέλη Μυτιλήνη», έγραφε ο Ελεύθερος Λόγος στις 5 Οκτωβρίου του 1922. «Από ψύξιν!… Προχθές απέθανε νεαρός πρόσφυγξ εκ του υπερβολικού ψύχους. Πληροφορούμεθα ότι κατά τας τελευταίας ταύτας ημέρας, πλείστοι συνέβησαν θάνατοι προσφύγων, εκ της αυτής αιτίας», έγραφε η ίδια εφημερίδα στις 4 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.
«Υπάρχουν πράγματα που επιλέξαμε να μην τα αναφέρουμε στο βιβλίο. Μιλάμε για σκληρές περιγραφές, κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με τον στρατό και πολύ περισσότερο από αιχμαλώτους. Δεν θα “αντεχόταν” το βιβλίο, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι άξιο απορίας και θαυμασμού το πώς αυτοί οι άνθρωποι άντεξαν υπό αυτές τις συνθήκες…» σχολιάζει η κ. Μαρωνίτου, επισημαίνοντας όμως πως ούτως ή άλλως στο ψηφιακό αποθετήριο της Βιβλιοθήκης στην ιστοσελίδα www.cplm.gr, που είναι ανοιχτό για κάθε ενδιαφερόμενο, μπορεί να βρει κανείς όλα τα δημοσιεύματα.
«Αν μπαίναμε στη διαδικασία να μην θέσουμε κάποια στιγμή κι εμείς όριο στο μέχρι πού θα το πάμε, τώρα, αυτή τη στιγμή που μιλάμε θα συνεχίζαμε ακόμη την έρευνα, δεν θα είχε ολοκληρωθεί», σχολιάζει η Διευθύντρια της Βιβλιοθήκης, κ. Γρηγορά.
Αξίζει να σημειωθεί πως το εξώφυλλο του βιβλίου σχεδιάστηκε αφιλοκερδώς από τον βραβευμένο σκιτσογράφο Soloup – Αντώνη Νικολόπουλο, ο οποίος είναι και διδάκτορας Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Συνεχίζοντας την πολύχρονη δημιουργική συνεργασία του με τη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Μυτιλήνης, δέχθηκε με προθυμία να αποτελέσει μέρος της έκδοσης, αποτυπώνοντας με εξαιρετικό τρόπο τα όσα τραγικά διαδραματίζονταν στο λιμάνι της Μυτιλήνης, τις πρώτες μέρες της μικρασιατικής καταστροφής. Επιπλέον, στην έκδοση συνέβαλε και ο φιλόλογος Τζάνος Στεφανέλλης αφιερώνοντας πολύτιμο χρόνο για τις διορθώσεις και την επιμέλεια του κειμένου, ενώ και ο Πρόεδρος του Συλλόγου Επάνω Σκάλα, Μάκης Βενέτας, απόγονος Μικρασιατών προσφύγων και ο ίδιος, προσέφερε μέρος των οικογενειακών του κειμηλίων, τα οποία ψηφιοποιήθηκαν και συμπεριελήφθησαν στην έκδοση.
Το βιβλίο «1919 – 1922: Οι εφημερίδες της Λέσβου Αφηγούνται» της Μαρίας Γρηγορά και της Φανής Μαρωνίτου εκδόθηκε από τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Μυτιλήνης με χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Δημόσιων Επενδύσεων του Υπουργείου Παιδείας & Θρησκευμάτων. Διατίθεται δωρεάν σε κάθε ενδιαφερόμενο, που μπορεί να επικοινωνήσει με τη βιβλιοθήκη στο 2251040134 για να το προμηθευτεί, ενώ αντίτυπά του θα ενταχθούν και στη συλλογή της βιβλιοθήκης, προς δανεισμό.
