Γράφει ο Γιώργος Γιαντάς*
Η «αναζήτηση της κατάλληλης λέξης» ήταν η διαρκής αγωνία του Γάλλου λογοτέχνη G. Flaubert. Μία επίμονη προσπάθεια για την ιδανική φόρμα έκφρασης, από κείμενο σε κείμενο και από πρόταση σε πρόταση. Φυσικά, η άνθηση της λογοτεχνίας ήταν εντελώς διαφορετική τον 19ο αιώνα και ιδιαίτερα πριν την έλευση της οθόνης των τηλεοράσεων και των υπολογιστών. Ωστόσο, ακόμη και στις οθόνες σήμερα, διαπιστώνεται πως η έκφραση είναι συχνά δύσκολη, «να, πώς να το πω», κάτι σαν αδυναμία να εξωτερικευτούν συναισθήματα, να εξηγηθούν γεγονότα, να αναλυθούν καταστάσεις. Με εξαίρεση βέβαια δημοσιογραφικές φωνές ή ανθρώπους των γραμμάτων, που πραγματικά χαίρεσαι να ακούς, όταν τους δίνεται τηλεοπτικός χώρος και χρόνος. Διότι συνηθέστερες είναι οι εκπομπές μαγειρικής, όπου το τελικό αποτέλεσμα χαρακτηρίζεται σε μόνιμη βάση «θεσπέσιο», «υπέροχο», «μοναδικό». Παρόλο που το πιάτο στο τέλος είναι γεμάτο και χορταίνει, σε πολλές εκφάνσεις του τηλεοπτικού αλλά και διαδικτυακού βίου, παρατηρούνται δυσχέρειες. Πραγματικά, από την επαφή μου με τη λογοτεχνία, αντιλαμβάνομαι πόσο ενοχλητικό είναι το συναίσθημα, «να το έχεις εδώ πάνω και να μη μπορείς να το πεις».
Η «αργκό» θα μπορούσε να αποτελεί μία λύση. Προϋπόθεση βέβαια είναι να γνωρίζουν όλοι την «αργκό», όπως και τις μεταβολές της, τους όρους που καταργούνται ή προστίθενται. Επιπλέον, η αργκό απαιτεί συχνά μία χειρονομία, ένα νεύμα, φαντάζομαι ένα βιβλίο ολόκληρο γραμμένο σε κάποια αργκό και αναρωτιέμαι πώς θα μπορούσα να το κατανοήσω. Στην περίπτωση λ.χ. που μία φράση ήταν «αυτό το αμάξι τα σπάει!», θα αναρωτιόμουν τι σπάει το αμάξι. Τα πεζοδρόμια; Κάνει αλόγιστα ζημιές όταν περνάει; Σπάει τα λάστιχά του;
Η κατάλληλη λέξη και η αναζήτηση αυτής είναι ζητήματα πιο επίκαιρα από ποτέ. Γιατί και η ανάγκη καθενός να εκφραστεί είναι έντονη. Κατά το παρελθόν, η καλλιέπεια, η σωστή έκφραση, ο ωραίος και δομημένος λόγος, κατείχαν εξέχουσα θέση στην κοινωνική ζωή. Η ικανότητα και ο τρόπος να δομεί σωστά κάποιος τις σκέψεις του, μα και να τις εκφράζει όμορφα και κατανοητά, υποδήλωναν όχι μόνο ένα υπόβαθρο παιδείας, μα και το προφίλ της προσωπικότητας. Ο χειρισμός του λόγου αντικατόπτριζε τον χαρακτήρα κάθε ανθρώπου. Στην πορεία αυτό έπαψε να είναι απαραίτητο. Με την επικράτηση της εικόνας, είναι αρκετό κάποιος να σκηνοθετεί τον εαυτό του σε κάποια «social» πλατφόρμα, διαθέτοντας απλά σαγηνευτικό χαμόγελο ή ανοιχτογάλαζα μάτια. Η ομορφιά βρίσκεται παντού εξάλλου! Μα πλέον, οι κατάλληλες λέξεις τείνουν να εξαλειφθούν. Το διαδίκτυο παρέχει υποκατάστατα σε μικρές δόσεις: Στιχάκια, μικρά κείμενα, αποσπασματικές παραθέσεις ποιητών ή συγγραφέων, που τόσο εύστοχα εκφράζουν την αντίστοιχη διάθεση και που με τόσο ενθουσιασμό αναπαράγονται στις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Όμως και πάλι, κάτι φαίνεται να λείπει, ίσως μία εσωτερική ανάγκη, να είναι διαθέσιμες οι επιθυμητές λέξεις, την κατάλληλη στιγμή, σε μία συντροφιά, μία συναναστροφή, μία σχέση: Η ανάγκη να είναι δικές μας. Κάπου εδώ γίνεται αντιληπτή η αγωνία του Flaubert αλλά και το προφανές της απάντησης: Οι κατάλληλες λέξεις βρίσκονται στην ανάγνωση κειμένων, άρθρων, βιβλίων, εφημερίδων. Οπουδήποτε ευδοκιμεί ακόμα η δομή, ο εσωτερικός ρυθμός, το συναίσθημα, η γνώση, η γραφή με αρχή και τέλος, αλλά και κάτι τόσο μοναδικό: Η γαλήνη. Η μοναδική αίσθηση που μόνο η ανάγνωση μπορεί να προσφέρει, ανεξαρτήτως ηλικίας ή και διάθεσης.
Ξανακοιτώ τούτο το κείμενο μία ακόμη φορά: Πάλι κάτι μου λείπει, κάποιες διατυπώσεις τις ήθελα αλλιώς, μα εγκλωβίστηκαν στις τόσες σκέψεις και γλίστρησαν στο κενό. Πού θα πάει όμως, την επόμενη φορά θα βρω ακόμη πιο κατάλληλες λέξεις, αυτό μπορώ να το εγγυηθώ!
*Ο Γιώργος Γιαντάς είναι συγγραφέας
