Ιδιαίτερη συγκυρία ο φετινός εορτασμός της επετείου της επανάστασης του 1821, καθώς έχουμε μια σημαντική έκδοση σε τοπικό επίπεδο δεδομένου πως μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Reprographics το βιβλίο του ιστορικού και προέδρου της Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών, Στρατή Αναγνώστου «Η Λέσβος και η Ελληνική Επανάσταση του 1821». Το συγκεκριμένο βιβλίο βασίζεται στα πορίσματα μιας πολυετούς έρευνας σε ελληνικές αρχειακές πηγές, εντός και εκτός Λέσβου, αλλά και σε τουρκική και γαλλική βιβλιογραφία.
Στις 230 σελίδες του, η έρευνα του Στρατή Αναγνώστου φωτίζει γνωστές και άγνωστες πτυχές της περιόδου της Ελληνικής Επανάστασης στη Λέσβο μέσα από νέα ιστορικά στοιχεία που προέκυψαν τα τελευταία χρόνια, ενώ συγχρόνως ανασκευάζονται λάθη και αστοχίες παλαιότερων μελετών που βασίζονταν κυρίως σε προφορικές μαρτυρίες.
Η μελέτη διαρθρώνεται σε 15 κεφάλαια με το παρακάτω περιεχόμενο:
-Κεφάλαιο 1: H γεωστρατηγική θέση της Λέσβου και της πόλης της Μυτιλήνης μέχρι την Επανάσταση του 1821. Στο κεφάλαιο αυτό αναλύονται οι λόγοι για τους οποίους το Οθωμανικό κράτος είχε αναδείξει το νησί και την πρωτεύουσά του σε κόμβο ύψιστης στρατηγικής σημασίας.
-Κεφάλαιο 2: Η άσκηση της διοικητικής εξουσίας στη Λέσβο κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Εδώ εκτίθενται αναλυτικά οι οθωμανικές και αυτοδιοικητικές δομές στο νησί. Ο τρόπος λειτουργίας των παραπάνω δομών ερμηνεύει σε μεγάλο βαθμό τα γεγονότα που εκτυλίχτηκαν στη Λέσβο την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης.
-Κεφάλαιο 3: Η Λέσβος ως ναυτική βάση τoυ οθωμανικού στόλου κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821. Στο κεφάλαιο αυτό αναδεικνύονται οι λόγοι για τους οποίους οι Οθωμανοί έκαναν το παν, ώστε οι χριστιανοί της Λέσβου να μην συμμετάσχουν μαζικά στην Ελληνική Επανάσταση.
-Κεφάλαιο 4: Η πυρπόληση του οθωμανικού δικρότου “Mansuriye” στον όρμο της Ερεσού και τα παρεπόμενα αντίποινα. Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται λεπτομερώς το ηρωικό κατόρθωμα του Δ. Παπανικολή στις 27 Μαΐου 1821, καθώς και τα οθωμανικά αντίποινα που ακολούθησαν.
-Κεφάλαιο 5: Οι πολεμικές επιχειρήσεις και οι επιδρομές των Ψαριανών στη Λέσβο, τόσο στη θαλάσσια περιοχή της όσο και στο ίδιο το νησί.
-Κεφάλαιο 6: Η μεταφορά οθωμανικών στρατιωτικών ενισχύσεων στη Λέσβο κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821. Ειδικότερα τα άτακτα οθωμανικά στίφη προέβαιναν το 1821 και το 1822 σε ευρείας κλίμακας ληστρικές επιδρομές και δολοφονίες άοπλων χριστιανών.
-Κεφάλαιο 7: Οχυρωματικά έργα στη Λέσβο κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επαvάστασης. Πρόκειται για την κατασκευή χαμηλού περιτειχίσματος στην πόλη της Μυτιλήνης και σειρά επισκευών στα κάστρα της Μυτιλήνης και του Μολύβου.
-Κεφάλαιο 8: Το επαναστατικό κίνημα του Λέσβιου Φιλικού, Παλαιολόγου Λεμονή, στη Μυτιλήνη και η καταστολή του. Εδώ περιγράφονται με λεπτομέρειες οι προσπάθειες του Λεμονή να πείσει τους Λέσβιους να προσχωρήσουν στην Ελληνική Επανάσταση και η ατυχής κατάληξή τους, λόγω της προδοσίας του εγχειρήματος στους Οθωμανούς.
-Κεφάλαιο 9: Το «τζουλούσι». Με τη συγκεκριμένη λέξη ονοματίζεται η εξέγερση του μουσουλμανικού όχλου της πόλης της Μυτιλήνης στις 27 Μαΐου 1821 με αποτέλεσμα τις σφαγές 47 τουλάχιστον χριστιανών και τις λεηλασίες χριστιανικών οικιών.
-Κεφάλαιο 10: H ομηρία των χριστιανών προυχόντων της Μυτιλήνης στην Επανάσταση του 1821. Συγκεκριμένα συλλαμβάνονταν κατά καιρούς χριστιανοί προύχοντες, οι οποίοι και κρατούνταν προσωρινά ως όμηροι, προκειμένου να αισθάνονται οι οθωμανικές αρχές διασφαλισμένες από το ενδεχόμενο ένοπλης εξέγερσης των χριστιανών της Λέσβου.
-Κεφάλαιο 11: Εκτελέσεις χριστιανών στην πόλη της Μυτιλήνης κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, με έμφαση στην καρατόμηση δύο μελών της Φιλικής Εταιρείας στη Λέσβο και 100 χριστιανών προσφύγων από τη Φώκαια της Μικράς Ασίας.
-Κεφάλαιο 12: Συμπλοκές και έκτροπα στον θαλάσσιο και χερσαίο χώρο της Λέσβου.
-Κεφάλαιο 13: Η επαναστατική εξέγερση της Αγιάσου και του Πλωμαρίου, η οποία εκδηλώθηκε στα τέλη Απριλίου ή στις αρχές Μαΐου του 1822 και καταπνίγηκε εύκολα από τις τοπικές οθωμανικές στρατιωτικές δυνάμεις.
-Κεφάλαιο 14: Η συμβολή του «ξενοδοχείου» της Μυτιλήνης στην εξομάλυνση των συνεπειών της Ελληνικής Επανάστασης στην πόλη της Μυτιλήνης. Συγκεκριμένα καταγράφονται οι καταβολές χρημάτων για την εξαγορά και την απελευθέρωση χριστιανών σκλάβων, κυρίως από Αϊβαλί, Χίο και Ψαρά.
-Κεφάλαιο 15: Λέσβιοι στις επαναστατημένες περιοχές και στην ελεύθερη Ελλάδα. Στο κεφάλαιο αυτό αναγράφεται η εκτός Λέσβου ένοπλη συμμετοχή των Λεσβίων στην Εθνεγερσία του 1821 και η κατοπινή προσπάθειά τους για ίδρυση Προσφυγικού Συνοικισμού στην ελεύθερη Ελλάδα από κοινού με τους χριστιανούς της απέναντι από τη Λέσβο μικρασιατικής ενδοχώρας.
Το συγκεκριμένο βιβλίο διαθέτει πλούσια εικονογράφηση και βιβλιογραφία, καθώς και εκτενές Παράρτημα Κειμένων και Εγγράφων, που σχετίζονται με το θέμα. Με αφορμή την έκδοσή του ο Στρατής Αναγνώστου θα εκφωνήσει ομιλία την Τετάρτη 26 Μαρτίου 2025 και ώρα 18.30 στην αίθουσα εκδηλώσεων της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, με θέμα «Πρόσωπα, γεγονότα και οθωμανικές πρακτικές στη Λέσβο την περίοδο της Επανάστασης του 1821 και ο σημερινός τους απόηχος».
