Του Παναγιώτη-Ραφαήλ Μελετιάδη*
Χωρίς καμία αμφιβολία, η ραγδαία άνοδος των τιμών σε διάφορους τομείς της ζωής μας και η αύξηση του πληθωρισμού αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα για την σύγχρονη εποχή που ζούμε σε παγκόσμιο επίπεδο. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι παρατηρείται σοβαρή μεταβολή στις τιμές βασικών αγαθών, οπότε επιβαρύνονται οι καταναλωτές με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.
Μόλις αναφέρουμε αυτό το φαινόμενο, το μυαλό μας πάει στην ανοδική μεταβολή των τιμών στα τρόφιμα. Τα αίτια θα μπορούσαν να θεωρηθούν πολυάριθμα. Αρχικά, η αύξηση της ζήτησης για συγκεκριμένα τρόφιμα, λόγω αυξημένης πληθυσμιακής ανάπτυξης ή αλλαγών στις διατροφικές συνήθειες μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών. Η μεγαλύτερη ζήτηση, χωρίς αντίστοιχη αύξηση στην προσφορά, οδηγεί σε υψηλότερες τιμές. Επίσης, οι ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως οι ξηρασίες, οι πλημμύρες και οι καύσωνες, καταστρέφουν τις καλλιέργειες και μειώνουν την παραγωγή τροφίμων. Αυτό αυξάνει τις τιμές λόγω της χαμηλότερης προσφοράς. Ακόμη, οι τιμές των καυσίμων και της ενέργειας αυξήθηκαν, κάνοντας ακριβότερη την παραγωγή και τη μεταφορά τροφίμων. Οι αυξημένες τιμές των πρώτων υλών και των λιπασμάτων επηρεάζουν επίσης το κόστος παραγωγής. Οι τιμές των τροφίμων έχουν εμφανίσει αύξηση κατά 33,9% στην Ελλάδα και 33,8% στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο χρονικό διάστημα 2019 – 2024. 
Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται σε είδη πρώτης ανάγκης, όπως το κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το ψωμί, τα φρούτα, τα λαχανικά και άλλα. Λόγου χάρη, οι τιμές του βόειου / μοσχαρίσιου κρέατος αυξήθηκαν κατά 33,9% στην Ελλάδα και 25,8% στην ΕΕ στο ίδιο χρονικό διάστημα. Επιπλέον, στα φρούτα οι τιμές ανέβηκαν κατά 30,5% στην Ελλάδα και 29,5% στην ΕΕ. Όμως το αποκορύφωμα είναι οι τιμές του ελαιολάδου με την κορυφαία ανοδική τους πορεία κατά 121,6% στην Ελλάδα και 111,1% στην ΕΕ, που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως «πρωταθλητής» της ακρίβειας.
Ένας άλλος τομέας της καθημερινότητάς μας που παρατηρείται ότι υπάρχει σοβαρή διόγκωση τιμών είναι τα καύσιμα. Αυτή η «εκτόξευση» των τιμών σε αυτά οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες. Καταρχάς, η αυξημένη ζήτηση για καύσιμα από αναπτυσσόμενες οικονομίες και η περιορισμένη παραγωγή λόγω διάφορων παραγόντων οδηγούν σε αύξηση των τιμών. Όταν η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά, οι τιμές αυξάνονται. Επιπρόσθετα, συγκρούσεις και πολιτική αστάθεια σε πετρελαιοπαραγωγικές περιοχές, όπως η Μέση Ανατολή, μπορούν να διαταράξουν την παραγωγή και την εξαγωγή πετρελαίου, οδηγώντας σε αυξημένες τιμές. Επιπλέον, το κόστος εξόρυξης και παραγωγής πετρελαίου αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Η ανάγκη για πιο σύνθετες και ακριβές τεχνολογίες για την εξόρυξη πετρελαίου από δύσκολες περιοχές αυξάνει το κόστος παραγωγής, το οποίο μεταφέρεται στις τιμές καυσίμων. Τα υγρά καύσιμα έχουν εμφανίσει αύξηση κατά 24,5% στην Ελλάδα καθώς και 44,6% στην ΕΕ στο χρονικό διάστημα 2019 – 2024.
Ανοδική πορεία εμφανίζουν επίσης οι τιμές στον τομέα του τουρισμού και της ψυχαγωγίας, δηλαδή οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων, των χώρων εστίασης, όπως εστιατόρια και καφετέριες και των πολιτιστικών δρώμενων, όπως θέατρα, κινηματογράφο και άλλα. Αρχικά, το ότι πολλοί άνθρωποι έχουν αυξημένη επιθυμία να ταξιδέψουν και να ψυχαγωγηθούν λόγω των περιορισμών της πανδημίας, σε συνδυασμό με το ότι πολλά τουριστικά και ψυχαγωγικά καταστήματα λειτουργούν με μειωμένη δυναμικότητα ή έχουν κλείσει, έχουν ως αποτέλεσμα να περιορίζεται η προσφορά και να αυξάνονται οι τιμές. Εκτός απ’ αυτό, οι αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων και της ενέργειας επηρεάζουν το κόστος των μεταφορών και των λειτουργιών των τουριστικών επιχειρήσεων, οδηγώντας σε αυξημένες τιμές για τους καταναλωτές.
Τέλος, οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε πολλές τουριστικές και ψυχαγωγικές επιχειρήσεις έχουν οδηγήσει σε αυξημένα κόστη μισθοδοσίας και μειωμένη εξυπηρέτηση, αυξάνοντας τις τιμές για να καλυφθούν αυτές οι ανάγκες. Οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων έχουν πάρει την ανηφόρα και έχουν αυξηθεί κατά 34,5% στην Ελλάδα και 19,3% στην ΕΕ. Επίσης, οι τιμές των χώρων εστίασης έχουν ακριβύνει κατά 18% στην Ελλάδα και 24% στην ΕΕ στο ίδιο χρονικό διάστημα (Ιούλιος 2019 – Απρίλιος 2024).
Ένας ακόμη τομέας της καθημερινότητάς μας επηρεάζεται απ’ όλο αυτό το γεγονός και αυτό δεν είναι άλλο από τα ενοίκια και τις κατοικίες, ειδικά στις ανεπτυγμένες χώρες. Καταρχάς, πολλοί άνθρωποι μετακομίζουν στις πόλεις (αστικοποίηση) για καλύτερες ευκαιρίες εργασίας και ζωής και η αύξηση των μεταναστών αυξάνει τη ζήτηση για κατοικίες. Επιπλέον, σε πολλές πόλεις, η διαθέσιμη γη για ανάπτυξη είναι περιορισμένη, γεγονός που αυξάνει τις τιμές των υπαρχουσών κατοικιών. Με βάση τα στοιχεία από το δίκτυο αγγελιών του Spitogatos για το διάστημα Απριλίου – Ιουνίου 2023 οι μέσες τιμές πώλησης έχουν αυξηθεί έως και 21,4%.
Συνοπτικά, οι αυξήσεις των τιμών στα τρόφιμα, τα καύσιμα, τις κατοικίες και την ψυχαγωγία οφείλονται σε έναν συνδυασμό παραγόντων, όπως η αυξημένη ζήτηση, οι περιορισμοί στην προσφορά, τα αυξημένα κόστη παραγωγής και λειτουργίας, οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι συνέπειες της πανδημίας COVID-19. Αυτές οι αυξήσεις επιβαρύνουν τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις, κάνοντας πιο επιτακτική την ανάγκη για προσεκτική παρακολούθηση και λήψη μέτρων από τις κυβερνήσεις για τη διασφάλιση της οικονομικής σταθερότητας και βιωσιμότητας.
*O ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ-ΡΑΦΑΗΛ ΜΕΛΕΤΙΑΔΗΣ είναι 14 ετών, μαθητής της Β’ Γυμνασίου με καταγωγή από τη Μυτιλήνη (από τον πατέρα του) και έρχεται κάθε καλοκαίρι για διακοπές, καθώς με την οικογένειά του ζουν μόνιμα στην Κύπρο
