Πάνε χρόνια, σχεδόν 100, από εκείνο το 1920 που άφησε την τελευταία του πνοή στα χώματα που γεννήθηκε, ο άρχοντας της Οθωμανικής Μυτιλήνης Χαλήμ μπέης. Γόνος της ιστορικής και σημαντικής για τη Μυτιλήνη οικογένειας των Κουλαξίζηδων με πατριάρχη τους τον πολυσυζητημένο για το ρόλο του στη διάρκεια της επανάστασης του 1821 Μουσταφά Αγά, ο Χαλήμ μπέης θάφτηκε στο οικογενειακό νεκροταφείο, στη θέση του σημερινού 5ου Δημοτικού σχολείου της Επάνω Σκάλας. Λόγω των καλών του σχέσεων μάλιστα, γράφουν οι εφημερίδες της εποχής, τιμήθηκε στην κηδεία του και από τους Ρωμιούς που έσπευσαν στο ξόδι του με επικεφαλής τον τότε Μητροπολίτη Μυτιλήνης.
Και μετά; Μετά ξεχάστηκε… Η φαμίλια του τρία χρόνια μετά σε εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάννης εγκατέλειψε το νησί παίρνοντας μαζί τους, καθότι αυτό όριζε η Συνθήκη, ό,τι μπορούσε να κουβαληθεί. Έπιπλα, άλλες οικοσκευές, μποχτσάδες με ό,τι στόλιζε τα αρχοντόσπιτά τους που ήταν διάσπαρτα σε όλο το νησί.
Ένα από αυτά τα αρχοντόσπιτα της φαμίλιας, το αρχοντόσπιτο του ίδιου του Χαλήμ μπέη στη γωνία των οδών σήμερα Αδραμυττίου και Μικράς Ασίας χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση προσφύγων της Μικρασίας επί χρόνια… Στις αυλές του στεγάστηκαν παράγκες με μαγαζιά για τις ανάγκες της γειτονιάς. Με τον καιρό και τις λεηλασίες ρήμαξε… Έτοιμο να καταρρεύσει στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο ιδιοκτήτης του Δήμος Μυτιλήνης με Δήμαρχο τον Στρατή Πάλλη σε συνεργασία με τον εμπνευσμένο περί τούτων τότε Νομάρχη Νίκο Σηφουνάκη, ξεκίνησαν την προσπάθεια για την ανακαίνιση του αρχοντόσπιτου. Κάπως έτσι επί Δημαρχίας Νότη Παναγιώτου φτάσαμε στην ολοκλήρωση των σχετικών εργασιών και στην χρησιμοποίησή του ως Πινακοθήκη του Δήμου Λέσβου.
Για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, η Πινακοθήκη, κακώς μεν αλλά αυτή είναι η αλήθεια, ουδέποτε λειτούργησε με την επωνυμία «Πινακοθήκη Αρχοντικό Χαλήμ μπέη». Κάποιοι μάλιστα όταν αναφερόταν όσοι «αντεθνικώς δρώντες» σαν την αφεντιά μου το έκαναν, στο μακαρίτη κτήτορα του αρχοντόσπιτου έσπευδαν να τους συνετίσουν.
Οι απόγονοι τώρα του μακαρίτη άρχοντα της οθωμανικής Μυτιλήνης, χρόνια τώρα, τουλάχιστον 20, πηγαινοέρχονταν στο νησί γνωρίζοντας τον τόπο καταγωγής τους. Ουδείς ασχολήθηκε μαζί τους. Κακώς, πολύ κακώς, αλλά αυτό γινόταν…
Έως ότου απεκαλύφθη ότι μέρος της οικογένειας αυτής μπορεί να λειτουργήσει για τον τόπο μας, ως κότα που παράγει… χρυσό αυγό!
Κι αρχίσαμε τα γνωστά Μυτιληνιά. Χαλί να μας πατήσουν γίναμε. Και πήγαινε – έλα και πανηγύρια και ό,τι θέλουν οι συγκεκριμένοι, και περιοδικές εκθέσεις και η δημοτική πινακοθήκη έγινε «Πινακοθήκη Αρχοντικό Χαλήμ μπέη» και μάλιστα γράφτηκε ετούτο πέρα των σχετικών ανακοινώσεων και σε μια κακόγουστη βιτρινούλα που τοποθετήθηκε δίπλα από την εξωτερική είσοδο. Όλα ετούτα λέει αποτελούν όπλο μας για την προβολή του νησιού, στην τουριστική αγορά της Τουρκίας. Προσέξτε… Με ετούτα θα καλοπιάσουμε τους Τούρκους να έρχονται στο νησί για διακοπές. Αφού δεν καταφέραμε δια αυτών να φέρουμε τον τελικό του σαρβάιβορ θα φέρουμε πολλούς τουρίστες.
Όχι αυτό δεν θα το κάνουμε με το να καθαρίσουμε το γενί τζαμί που βρίθει από βρωμούσες. Ούτε με το γυαλί τζαμί που είναι με νόμο διατηρητέος ως προς τη χρήση του χώρος πολιτισμού, αλλά έγινε αποθήκη γεωργικών ειδών. Μηδέ από το ιδιοκτησίας του Υπουργείου πολιτισμού βαλιδέ τζαμί που το στηρίζουμε με σιδερένιες σωλήνες. Ούτε με το κλειστό τσαρσί χαμάμ που το αναστηλώσαμε και το έχουμε κλειστό μην τύχει και το ανοίξουμε και πάρει… αέρα! Ούτε με το τζαμί στο Μεσαγρό που ‘γινε χωματερή. Ούτε με το μιναρέ των Παρακοίλων που πέφτει, αν δεν έπεσε….
Οι Τούρκοι τουρίστες θα έρθουν μέσω του αρχοντόσπιτου του Χαλήμ μπέη. Και των όσων θα γίνουν εκεί προς δόξαν και τιμή κάποιων απογόνων του μακαρίτη.
Αλλά και σπίτια και οικόπεδα θα τους πουλήσουμε γιατί λέει κάποιοι ανακαλύψαμε πως ανήκαν στην οικογένεια (πόσους μελετητές της Οθωμανικής περιόδου έχει πια ετούτο το νησί…). Και τα έπιπλα της οικογένειας σκαλιστά με μηχάνημα στην Αγιάσο μάλλον στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ανακαλύψαμε. Αλλά και προστάτη των τεχνών βγάλαμε κάποιοι για να καλοπιάσουμε τους φιλότεχνους απογόνους του, το μακαρίτη το Χαλήμ μπέη. Που του ξεριζώσαμε τον τάφο και τα κοκαλάκια του και τα πετάξαμε ένας Θεός ξέρει σε τι μπάζα…
Κάπως έτσι ο τουρισμός από την Τουρκία θα αυξηθεί και κόσμος θα πηγαίνει και θα έρχεται με την απευθείας πτήση Κωνσταντινούπολη – Αθήνα αλλά και το ακτοπλοϊκό δρομολόγιο Σμύρνη – Μυτιλήνη με μεγάλο καταμαράν παρακαλώ…
Αχ καημένε Χαλήμ μπέη… Φταις εδώ που τα λέμε κι εσύ για όλα ετούτα, από εκεί πάνω που βρίσκεσαι…
