H έξαρση των χρόνιων νοσημάτων, που είναι και αυτό ένα από τα σημεία των καιρών μας, κάνει αυτές τις μέρες ακόμα πιο επίκαιρη τη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής που τερματίζουμε φτάνοντας προς το Άγιο Πάσχα. Η στέρηση του οργανισμού από καταναλωτικά αγαθά, η χρήση των οποίων θεωρείται αυτονόητη και σχεδόν καθημερινή στις μέρες μας, ιδιαίτερα στις δυτικές κοινωνίες, δεν γίνεται μόνο για τον καθαρισμό και την εξύψωση του πνεύματος ώστε να έρθει πιο κοντά στο θείο, αλλά ταυτόχρονα και για την ανάπαυση – αποτοξίνωση των ζωτικών οργάνων του ανθρώπου, ο οποίος στις μέρες μας αυτοβομβαρδίζεται από τα συντηρητικά και τα βελτιωτικά γεύσης των τυποποιημένων τροφών που κατακλύζουν το τραπέζι μας.
Αυτό που πριν χρόνια λέγαμε νηστεία, τώρα πλέον χαρακτηρίζεται ως Μοναστηριακή διατροφή και η οποία μάλιστα μελετάται ολοένα και από περισσότερους επιστήμονες, οι οποίοι δεν μένουν ασυγκίνητοι από το γεγονός ότι οι μοναχοί ζουν καλά ως τα 90 τους χρόνια και μάλιστα έχουν μικρά ποσοστά σε καρδιαγγειακά-καρκίνο, στεφανιαία νόσο, σακχαρώδη διαβήτη κ.ά. Και αυτό είναι μια πρόκληση για την επιστημονική κοινότητα ώστε να μελετήσουν αυτή τη διατροφή, που είναι συγκεκριμένη και συνδυάζεται στα μοναστήρια με την φυσική δραστηριότητα και την προσευχή και την πνευματική τροφή, που δίνουν στη ζωή υγεία.
Κάποιοι υποστηρίζουν πως η μοναστηριακή διατροφή δεν είναι τίποτα άλλο από την μεσογειακή διατροφή, στην πραγματικότητα όμως υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές.
Η μοναστηριακή διατροφή βασίζεται κυρίως στην φυσική διατροφή, δηλαδή σε παραδοσιακά χειροποίητα προϊόντα. Οι μοναχοί έχουν δυο γεύματα ημερησίως, δεν έχουν το μεσημεριανό γεύμα αλλά την πρωινή και τη βραδινή τράπεζα. Σε αυτά τα γεύματα, δεν ακούγονται συζητήσεις και η διαδικασία του γεύματος είναι ιεροτελεστία. Υπάρχει η προσευχή, αλλά και η ηρεμία. Μάλιστα τα γεύματα αυτά, διαρκούν τουλάχιστον 20 λεπτά, χρόνος απαραίτητος για να έρθει ο κορεσμός.
Οι φυτικές ίνες στο διαιτολόγιο των μοναχών βρίσκονται σε αφθονία και αυτό είναι ένα από τα βασικά συστατικά που βοηθά τη γενική τους υγεία. Τα φρούτα, αλλά και οι σαλάτες βρίσκονται πάντα δίπλα στα δυο τους γεύματα. Παράλληλα η αυξημένη κατανάλωση οσπρίων (λόγω νηστειών), δίνουν βιταμίνες, όπως η Α, η Ε, το φυλλικό οξύ κλπ., προστατεύουν τους οργανισμούς τους έναντι των καρδιαγγειακών, του καρκίνου και πληθώρα νοσημάτων που μαστίζουν το σύγχρονο κόσμο.
Η νηστεία της Σαρακοστής, όπως την τηρούν οι μοναχοί, είναι ασπίδα για τα καρδιαγγειακά νοσήματα και όχι μόνο, σύμφωνα με τους ειδικούς.
Όπως έχει υποστηρίξει ο γέροντας Επιφάνιος, η παραδοσιακή δίαιτα της Σαρακοστής, χάρη στα άφθονα λαχανικά και φρούτα, είναι πλούσια σε βιταμίνες (A, C, E), φυλλικό οξύ, ιχνοστοιχεία, αντιοξειδωτικά και φυτικές ίνες. Αντίθετα, είναι «φτωχή» σε κορεσμένα ζωικά λίπη. Τα όσπρια, με τη σειρά τους, αποτελούν το «κρέας» της νηστείας. Μας παρέχουν σύνθετους υδατάνθρακες, αλλά και φυτικές πρωτεΐνες, με μηδαμινό λίπος. Αν συνδυαστούν σωστά, με δημητριακά (ρύζι, καλαμπόκι, ψωμί), μας δίνουν πρωτεΐνες, ισάξιες του κρέατος.
Το ψωμί βρίσκεται στη βάση της μοναστηριακής διατροφικής πυραμίδας και εκτός από σύνθετους υδατάνθρακες (βασική πηγή ενέργειας για τον οργανισμό μας), περιέχει φυτικές ίνες και βιταμίνες Β και Ε.
Ο μοναχός Επιφάνιος, σημειώνει ότι οι καλόγεροι του Αγίου Όρους τρώνε κατά κόρον λαχανικά λόγω νηστείας. Επίσης καταναλώνουν και λαχανικά εκτός εποχής τα οποία συντηρούν στο ψυγείο. Στα περισσότερα μοναστήρια το ψωμί είναι από σιταρένιο αλεύρι ολικής άλεσης.
Οι σύγχρονοι μοναχοί, όπως και οι παλαιότεροι, τρώνε όλα τα όσπρια εκτός από ξερά κουκιά. Σε όλα τα μοναστήρια τρώνε ψάρια, συνήθως κατά το Σαββατοκύριακο και τις γιορτές, ενώ σπάνια καταναλώνουν παστό βακαλάο.
Τα περισσότερα ψάρια και χταπόδια που τρώνε σήμερα οι μοναχοί είναι κατεψυγμένα. Καταναλώνουν αρκετά γαλακτοκομικά και αυτά μόνο τις ημέρες που έχει κατάλυση. Επίσης καταναλώνουν φρέσκα φρούτα τα οποία καλλιεργούν οι ίδιοι, αλλά και φρούτα συντηρημένα στο ψυγείο.
Η διατροφή τους περιλαμβάνει ακόμη νηστίσιμα γλυκά, σε περίοδο νηστείας και αρτύσιμα, δηλαδή με γάλα, βούτυρο και αυγά, τις ημέρες των εορτών.
Τα γλυκά είναι κυρίως από ζάχαρη και πολύ λίγα από μέλι. Γλυκά με πετιμέζι σήμερα δεν υπάρχουν. Αντιθέτως, υπάρχει ο νηστίσιμος χαλβάς που παρασκευάζεται από σουσάμι και ζάχαρη.
Τα οφέλη
Αναφερόμενος στα οφέλη της μοναστηριακής διατροφής ο γέρων Επιφάνιος συνοψίζει ως εξής:
– Μειώνει τα επίπεδα χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων στο αίμα.
– Βοηθά στην καλύτερη ρύθμιση του σακχάρου και της αρτηριακής πίεσης.
– Προστατεύει από την οστεοπόρωση και διάφορους τύπους καρκίνου.
– Διαθέτει αντιγηραντικές ιδιότητες.
– Ευνοεί την καλύτερη λειτουργία του εντέρου.
– Μακροζωία. Οι περισσότεροι μοναχοί πεθαίνουν μετά τα ογδόντα πέντε έως ενενήντα πέντε. Οι θάνατοι από τα εβδομήντα έως τα ογδόντα πέντε λίγοι. Υπάρχουν όμως και αρκετοί μοναχοί που πεθαίνουν μετά τα ενενήντα πέντε και αρκετές περιπτώσεις μοναχών οι οποίοι ζουν περισσότερο και από 100 χρόνια.
– Καλή φυσική κατάσταση.
– Ισορροπημένη ψυχοσωματική κατάσταση, ευεξία.
– Ελαχιστοποίηση των ποσοστών θανάτου από καρκίνο στομάχου και πνευμόνων επειδή οι μοναχοί δεν καπνίζουν.
– Ανύπαρκτη σχεδόν η περίπτωση του καρκίνου παχέος εντέρου. Τα τελευταία 25 χρόνια, μόνο ένας μοναχός πέθανε από καρκίνο του παχέος εντέρου.
– Είναι σπάνια η περίπτωση του καρκίνου του προστάτη.
– Χαμηλό ποσοστό καρδιολογικών περιστατικών, καθώς επίσης και όλων των παθήσεων που έχουν άμεση σχέση με την καρδιά, δηλαδή πίεση, αρτηριοσκλήρυνση, χοληστερίνη, τριγλυκερίδια κλπ.
Αυτό το οποίο παίζει εξέχοντα ρόλο στην ποιότητα των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή των γευμάτων στα μοναστήρια είναι η καθαρότητά τους, καθώς για παράδειγμα τα οπωροκηπευτικά είναι βιολογικά, έστω και αν δεν έχουν πιστοποίηση από τους αρμόδιους Οργανισμούς, καθώς δεν χρησιμοποιούνται λιπάσματα και τοξικά σκευάσματα. Επιπλέον στη μοναστηριακή διατροφή χαρακτηριστικό στοιχείο είναι η απουσία του κρέατος και αυτό δεν αποτελεί παράγοντα κινδύνου. Με άλλα λόγια δεν προκαλεί η έλλειψή του προβλήματα υγείας, απεναντίας μάλιστα ενισχύεται η υγεία των καλόγερων.
Υπάρχει μια άποψη ότι η μοναστηριακή διατροφή καθότι είναι μια λιτή διατροφή δεν είναι γευστική, στην πραγματικότητα όμως ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Τα γεύματα στα μοναστήρια είναι άκρως γευστικά, καθώς τα αγνά υλικά σε συνδυασμό με τα βότανα και τα μυρωδικά δίνουν ένα έξοχο αποτέλεσμα.
Από τα παραπάνω το συμπέρασμα που μπορεί να βγάλει κανείς και μάλιστα αβίαστα είναι πως η μοναστηριακή διατροφή και η νηστεία εκτός από βασικό συστατικό για την εξύψωση του πνεύματος και την ένωσή του με το θείο αποτελεί πλέον κρίσιμο και επιβεβλημένο παράγοντα στις μέρες μας και για τη θωράκιση και διατήρηση της καλής υγείας. Η μόλυνση της ατμόσφαιρας, η χρήση των φυτοφαρμάκων και των χημικών λιπασμάτων εξασφαλίζουν μεν την αναγκαία τροφή, η οποία ωστόσο δεν επιδρά ως φάρμακο στον ανθρώπινο οργανισμό, όπως είπε και ο Ιπποκράτης στην αρχαιότητα, αλλά εξασθενίζει το ανοσοποιητικό σύστημα το οποίο καθίσταται ευάλωτο στα χρόνια νοσήματα. Με αυτό το δεδομένο, τα μοναστήρια της Ορθοδοξίας εκτός από πνευματικός φάρος μπορούν επάξια να χαρακτηριστούν και ως φάρος υγείας, προσφέροντας έναν πλούτο αγνών προϊόντων και γευστικών συνταγών. Υπ’ αυτήν την έννοια, η Μοναστηριακή διατροφή και η νηστεία δεν θα πρέπει να απασχολούν το σύγχρονο άνθρωπο μόνο κατά την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αλλά καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Με τις παραπάνω γραμμές, τι άλλο από το να σας ευχηθούμε… καλό σούβλισμα του οβελία αλλά με εγκράτεια.
