Στην αίθουσα συνεδριάσεων του Περιφερειακού Συμβουλίου παρουσιάστηκαν, χθες το βράδυ, από την Περιφέρεια, τα μέχρι τώρα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος για το ελαιόλαδο και γενικότερα τα προϊόντα και υποπροϊόντα της ελιάς, η οποία υλοποιείται από την επιστημονική ομάδα του Γεραγώτη Καθηγητή Αναλυτικής Χημείας, Νίκου Θωμαΐδη, ο οποίος έκανε και την παρουσίαση.
Ο κ. Θωμαΐδης παρουσίασε επιχειρηματικές προτάσεις για την αξιοποίηση τόσο των προϊόντων της ελιάς, όσο και των παραπροϊόντων της μέσω της παραγωγής νέων καινοτόμων προϊόντων (έξτρα παρθένο ελαιόλαδο ημέρας, μονοποικιλιακό ελαιόλαδο με ισχυρισμό υγείας και ονομασία προέλευσης, νέοι τύποι επιτραπέζιας ελιάς, όπως ελιές τσακιστές με ισχυρισμό υγείας, ελιές σε θαλασσινό νερό, καλλυντικά με βάση την ελιά και φυσικά προϊόντα μόνο από το Βόρειο Αιγαίο, συμπληρώματα διατροφής), τα οποία θα οδηγήσουν στο μετασχηματισμό της οικονομίας της ελιάς και στην ενίσχυση του Αγροδιατροφικού Τομέα. Όπως είπε, τα τοπικά προϊόντα που προέρχονται από την ελιά γίνονται διεθνώς γνωστά με βάση σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και ήδη προωθήθηκαν σε διεθνές επιστημονικό συνέδριο που έγινε πριν 10 μέρες στους Δελφούς από το διεθνούς φήμης Πανεπιστήμιο του Yale.
Εκτιμάται ότι αυτό θα έχει ως έμμεσο αποτέλεσμα και την αύξηση του τουρισμού, μέσα από την προώθηση των τοπικών προϊόντων με διεθνή καταξίωση σε ειδικά καταστήματα, χώρους μαζικής εστίασης και καταλυμάτων, ακόμα και τη δημιουργία χώρων πολιτιστικού ενδιαφέροντος που θα συνδέονται με την προβολή του «πολιτισμού της ελιάς».
Το ερευνητικό πρόγραμμα
Το τριετές ερευνητικό πρόγραμμα που υλοποιεί η ομάδα του κ. Θωμαΐδη βρίσκεται στον δεύτερο χρόνο των αποτελεσμάτων του κατά τη διάρκεια του τρίτου έτους, δηλαδή μέσα στο 2020 αναμένεται να συστεγαστεί το σύγχρονο εργαστήριο του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου στο εργαστήριο ελαιολάδου του Κάτω Τρίτους (πρώην Σταθμός Γεωργικής Έρευνας), ώστε μέσα από τις αναλύσεις που θα γίνονται να υποστηριχθούν οι αγρότες κατά την παραγωγική διαδικασία, για να οδηγηθούν σε βελτίωση της ποιότητας του παραγόμενου προϊόντος. Αξίζει να σημειωθεί ότι για το πρόγραμμα αυτό που υλοποιείται από την Περιφέρεια συνεργάζονται το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το Εργαστήριο Ελαιολάδου του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, και το Εργαστήριο Εδαφολογίας της ΠΕΔ.
Το ερευνητικό αυτό έργο ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2018 και έχει ως στόχο την ανάδειξη των προϊόντων ελιάς της Περιφέρειας, την ενίσχυση της διεθνούς αναγνωρισιμότητας των ελαιόλαδων και της επιτραπέζιας ελιάς του Βορείου Αιγαίου, μέσω της επιστημονικής τεκμηρίωσης της μοναδικότητας και αυθεντικότητάς τους και την εμπορική αξιοποίηση των παραπροϊόντων της ελαιοποίησης.
Το έργο περιλαμβάνει την υλοποίηση 5 διακριτών Ερευνητικών Δράσεων που έχουν ως αντικείμενο την ανάδειξη της εξαιρετικής ποιότητας των μονοποικιλιακών ελαιολάδων και των βρώσιμων ελιών του Βορείου Αιγαίου, καθώς και τη διερεύνηση του βιοδραστικού περιεχομένου των παραπροϊόντων ελαιουργίας. Τα αποτελέσματα που έχουν προκύψει κατά τα δύο πρώτα έτη του προγράμματος παρουσιάστηκαν ενδελεχώς από τον κο Θωμαΐδη, τεκμηριώνοντας τη δυναμική που παρουσιάζουν τα προϊόντα της Περιφέρειας και τις δυνατότητες που υπάρχουν, ώστε η ερευνητική αυτή τεκμηρίωση να αποτελέσει τη βάση για την ανάπτυξη νέων καινοτόμων προϊόντων, με απώτερο στόχο την ενίσχυση του Αγροδιατροφικού Τομέα της Περιφέρειας, τον μετασχηματισμό της οικονομίας του ελαιοκομικού τομέα και την ενίσχυση του Πολιτισμού της Ελιάς.
Κατά τα δύο πρώτα έτη του προγράμματος πραγματοποιήθηκε καταρχήν ενδελεχής χαρτογράφηση του παραγόμενου ελαιολάδου στα νησιά του Βορείου Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία και Φούρνοι) σε δύο ελαιοκομικές περιόδους (2017-2018 και 2018-2019), με την συλλογή συνολικά πάνω από 500 δείγματα ελαιολάδου. Τρίτη δειγματοληψία θα πραγματοποιηθεί κατά τη φετινή ελαιοκομική περίοδο όπου σχεδιάζεται να συλλεχθούν περισσότερα από 100 δείγματα.
Τεκμηριώνουμε Ισχυρισμούς Υγείας
Τα δείγματα που έχουν ληφθεί έως σήμερα αναλύθηκαν ως προς το βιοδραστικό τους περιεχόμενο με πρωτοποριακή μέθοδο, με το 80% της παραγωγής του Βόρειου Αιγαίου να δίνει τιμές συνολικού φαινολικού περιεχομένου άνω των 250 mg/Kg, προσδίδοντας έτσι στο ελαιόλαδο ισχυρισμό υγείας με βάση τον Κανονισμό (ΕΕ) 432/2012 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Εκτός από το φαινολικό προφίλ, προσδιορίστηκαν και μια σειρά από άλλες ωφέλιμες ενώσεις που περιέχονται στο ελαιόλαδο, όπως η βιταμίνη Ε (τοκοφερόλες), καροτενοειδή, τερπένια (σκουαλένιο) αλλά και μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα. Τα τελευταία βρέθηκε να ξεπερνούν κατά πολύ τους ισχυρισμούς υγείας της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας, δίνοντας στο ελαιόλαδο του Βορείου Αιγαίου σημαντικά πλεονεκτήματα προώθησης και μάρκετινγκ ως προϊόντα που προωθούν την ευζωία.
Τα μονοακόρεστα του λεσβιακού ελαιολάδου πληρούν τον ισχυρισμό της υψηλης περιεκτικότητας σε ακόρεστα λιπαρά, όπως ορίζεται από τον Κανονισμό (ΕΕ) 116/2010 και έχουν περιεκτικότητα κατά 20% περισσότερο της μέσης περιεκτικότητας άλλων ελαιολάδων. Επίσης, όλα τα ελαιόλαδα της Περιφέρειας είναι πηγή βιταμίνης Ε. Όλα τα παραπάνω συσχετίστηκαν με τα οργανοληπτικά και όλα τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά ποιότητας του Κανονισμού Ελαιολάδου, συμπληρώνοντας τα δεδομένα μιας πρωτοφανούς έκτασης έρευνας, η οποία δεν έχει πραγματοποιηθεί για κανένα εγχώριο ή ξένο ελαιόλαδο, βγάζοντας από την αφάνεια το ελαιόλαδο της Λέσβου.
Κατευθύνσεις στα ελαιοτριβεία
Παράλληλα εξετάστηκε η επίδραση διάφορων παραγόντων, αλλά και παραμέτρων ελαιοποίησης στο βιοδραστικό περιεχόμενο, με σκοπό να καθοδηγηθούν οι παραγωγοί και να βελτιωθεί η θρεπτική αξία του παραγόμενου ελαιολάδου. Εξετάστηκαν το υψόμετρο και το είδος της καλλιέργειας (συμβατική ή βιολογική), το στάδιο ωρίμανσης του ελαιοκάρπου κατά τη συγκομιδή, διάφορες καλλιεργητικές φροντίδες όπως η άρδευση, η λίπανση, αλλά και το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από τη συγκομιδή του καρπού μέχρι την ελαιοποίηση. Με πειράματα βιομηχανικής κλίμακας σε διφασικά και τριφασικά ελαιοτριβεία, εξετάστηκε η επίδραση του είδους του ελαιοτριβείου στα θρεπτικά συστατικά του παραγόμενου ελαιολάδου (διφασικό ή τριφασικό ελαιοτριβείο), ο χρόνος μάλαξης, όπως και η προσθήκη νερού και η θερμοκρασία κατά τη μάλαξη, αλλά και η θερμοκρασία στον διαχωριστήρα, με σκοπό να ενημερωθούν οι ελαιοτριβείς για τις βέλτιστες συνθήκες ελαιοποίησης σε κάθε τύπο ελαιοτριβείου.
Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ενδελεχή αυτή επιστημονική έρευνα κοινοποιήθηκαν στους παραγωγούς και τους ελαιοτριβείς με επιστολή, κατά την αρχή της φετινής ελαιοκομικής περιόδου, ώστε να βελτιωθεί σημαντικά η ποιότητα του παραγόμενου ελαιολάδου και να σταθεροποιηθεί η ποιότητά του κατ’ έτος. Όλα αυτά συνοδεύονται και από επιχειρηματικό σχέδιο, το οποίο προσβλέπει στην αύξηση της τυποποίησης του ελαιολάδου με ισχυρό branding (μάρκα) στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ήδη τυποποιητές ελαιολάδου εξάγουν έξτρα παρθένο ελαιόλαδο με καλύτερες τιμές αγοράς με βάση τα αποτελέσματα του Εργαστηρίου του κ. Θωμαΐδη και την εφαρμογή του προγράμματος της Περιφέρειας στην πράξη.
Η «ανακάλυψη» για την κολοβή
Παράλληλα με το ελαιόλαδο, μελετήθηκε το φαινολικό περιεχόμενο των προϊόντων της επιτραπέζιας ελιάς και της πάστας ελιάς του Βορείου Αιγαίου των ποικιλιών Κολοβής και Αδραμυτιανής, καθώς και η επίδραση διαφορετικών τύπων επεξεργασίας και παραγωγικής διαδικασίας στο βιοδραστικό περιεχόμενο του τελικού προϊόντος. Παρακευάστηκαν επιτραπέζιες ελιές με πέντε διαφορετικές πορείες εκπίκρανσης (ελιές σε άλμη με ένα στάδιο εκπίκρανσης, με δύο στάδια εκπίκρανσης, με εκπίκρανση με χοντρό αλάτι (ξηράλατη), με τσάκιση και σύντομες πορείες εκπίκρανσης (τσακιστή Αδραμυτιανή) και με εκπίκρανση με θαλασσινό νερό) και υπολογίστηκε η μεταφορά των φαινολικών ενώσεων από την αρχική ελιά στο τελικό προϊόν ανάλογα με την πορεία. Με βάση τα αποτελέσματα που παρουσίασε ο κ. Θωμαΐδης, η εκπίκρανση της επιτραπέζιας ελιάς σε ένα στάδιο ή με μικρή παραμονή του καρπού στο νερό οδηγεί σε προϊόν με αυξημένο βιοδραστικό περιεχόμενο. Για τις ελιές ποικιλίας Κολοβής μάλιστα αρκεί η κατανάλωση μερικών γραμμαρίων (λιγότερες από 5 ελιές) για να δώσει στον οργανισμό πολύτιμα αντιοξειδωτικά και βιοδραστικά στοιχεία, όπως η τυροσόλη και η υδροξυτυροσόλη, που μπορούν να προσδώσουν στο προϊόν της επιτραπέζιας ελιάς ισχυρισμό υγείας και να «χτιστεί» ένα νέο είδος μάρκετινγκ βασισμένο στην ευζωΐα και στην αυθεντικότητα και μοναδικότητα του προϊόντος.
Χρυσάφι…
Στις υπόλοιπες δράσεις του προγράμματος, παρουσιάστηκαν πειράματα που πραγματοποιήθηκαν σε τριφασικά ελαιοτριβεία και σε φορητά πρότυπα διφασικά ελαιοτριβεία (με εκπυρήνωση, χωρίς εκπυρήνωση, με χρήση πρέσσας) και εξετάσθηκε το ενδεχόμενο παραγωγής ελαιολάδων υψηλής διατροφικής αξίας, όπως και το ενδεχόμενο συμπληρωμάτων διατροφής. Επίσης μελετήθηκε το βιοδραστικό περιεχόμενο των παραπροϊόντων ελαιοποίησης (φύλλα ελιάς, κατσίγαρος, πυρήνας, διφασικός πυρήνας) τα οποία μάλιστα βρέθηκε να έχουν ιδιαίτερα υψηλό φαινολικό περιεχόμενο. Με βάση τα αποτελέσματα αυτά σχεδιάστηκαν και αναπτύχθηκαν πρωτότυπα καλλυντικά προϊόντα φροντίδας με φυσικά προϊόντα μόνο από το Βόρειο Αιγαίο και βάση το ελαιόλαδο, και μίγματα από εκχύλισμα φύλλων ελιάς, εκχύλισμα από πυρήνα, αιθέρια έλαια από μανταρίνι Χίου και στέμφυλα Λήμνου και ροδόσταμα Χίου. Τα προϊόντα είναι έτοιμα προς εμπορική αξιοποίηση καταδεικνύοντας τη χρησιμότητα της έρευνας και την άμεση εφαρμογή της με την εμπορική αξιοποίηση δίνοντας νέες προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης του ελαιοκομικού τομέα.
Τέλος, παρουσιάστηκε η σε εξέλιξη μελέτη της σταθερότητας του ελαιολάδου που πραγματοποιείται από το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας και κατά την οποία εξετάζεται σε πραγματικό χρόνο η επίδραση της θερμοκρασίας φύλαξης (στους 4°C και στους 25°C) αλλά και της μοριακής διήθησης (πατενταρισμένη διαδικασία) στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ελαιολάδου, όπως οι οργανοληπτικές ιδιότητες και το βιοδραστικό περιεχόμενο. Η μελέτη αυτή έχει ήδη καταδείξει την χρησιμότητα της φύλαξης του ελαιολάδου σε συνθήκες ψύξης και, με την ολοκλήρωσή της, θα οδηγήσει στην εξαγωγή των βέλτιστων συνθηκών φύλαξης του ελαιολάδου με σκοπό την ενημέρωση των παραγωγών και των τυποποιητών.
Είναι προφανές πως τα συμπεράσματα από το ερευνητικό πρόγραμμα του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου θέτουν το ελαιόλαδο της Λέσβου σε μια άλλη τροχιά, καθώς για πρώτη φορά τεκμηριώνεται και πιστοποιείται επιστημονικά η αξία του ελαιολάδου-φαρμάκου, για το οποίο μαζί με άλλα προϊόντα μεταξύ των οποίων και ο κατσίγαρος, ανοίγουν νέοι ορίζοντες για την προώθησή τους και αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να τροφοδοτηθούν και νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες και η παραγωγή καινοτόμων προϊόντων με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την τοπική οικονομία και την απασχόληση.
Μουτζούρης, Κουφέλος, Λαγουτάρης
Σχολάζοντας στα Νέα της Λέσβου ο Περιφερειάρχης, Κώστας Μουτζούρης, μίλησε για τη σύνδεση της γνώσης και της επιστήμης με τον πρωτογενή τομέα και την επιχειρηματικότητα, καθώς επίσης και για τις νέες προοπτικές που ανοίγονται. Από τη δική του πλευρά, ο προϊστάμενος Αγροτικής Οικονομίας Γιώργος Λαγουτάρης υπογράμμισε ότι δεν αρκεί να είναι ποιοτικό το ελαιόλαδο και τα προϊόντα της ελιάς, αλλά αυτό θα πρέπει να τεκμηριώνεται και να πιστοποιείται επιστημονικά πράγμα που επιτυγχάνεται με το ερευνητικό πρόγραμμα του κ. Θωμαΐδη.
Για τη σπουδαιότητα του προγράμματος μίλησε και ο αρμόδιος Αντιπεριφερειάρχης Πανάγος Κουφέλος σημειώνοντας πως αποτελεί προτεραιότητα της Περιφερειακής Αρχής η στήριξη του αγροτικού και κτηνοτροφικού τομέα και εν προκειμένω για το ελαιόλαδο, η ανάδειξη της προστιθέμενης αξίας, του βιοδραστικού περιεχομένου και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών ποιότητας που θα ενισχύσει την αναγνωρισιμότητα του προϊόντος.
