του Παράσχου Μανιάτη*
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν φέρεται να είπε ότι αν δεν υπήρχαν μέλισσες στον κόσμο, τότε η ανθρωπότητα δεν θα επιβίωνε. Επακριβώς η ρήση του η οποία δεν επιβεβαιώνεται ότι την είπε ο ίδιος είναι η εξής:
“Εάν η μέλισσα εξαφανιζόταν από την επιφάνεια της υδρογείου, τότε ο άνθρωπος θα είχε μόνο τέσσερα χρόνια ζωής. Όχι άλλες μέλισσες, όχι πια επικονίαση, όχι άλλα φυτά, όχι άλλα ζώα, όχι άλλος άνθρωπος.”
Αυτή η φράση αναδεικνύει τη σημασία των μελισσών στο οικοσύστημα, κυρίως μέσω της διαδικασίας της επικονίασης. Οι μέλισσες και άλλοι επικονιαστές παίζουν κρίσιμο ρόλο στην αναπαραγωγή των φυτών, συμβάλλοντας στη γονιμοποίηση των ανθέων, πράγμα που επιτρέπει την παραγωγή σπόρων και καρπών. Η συμβολή των μελισσών στη γεωργία είναι απαραίτητη για την παραγωγή πολλών τροφίμων που καταναλώνουμε. Εκτιμάται ότι περίπου το ένα τρίτο της τροφής που καταναλώνουμε εξαρτάται από την επικονίαση, και οι μέλισσες είναι οι πιο αποδοτικοί επικονιαστές. Χωρίς τις μέλισσες, πολλά φυτά δεν θα μπορούσαν να αναπαραχθούν, πράγμα που θα είχε σοβαρές συνέπειες στην αλυσίδα τροφής και θα απειλούσε την ασφάλεια τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο. Ενώ η φράση αυτή συχνά αποδίδεται στον Αϊνστάιν, δεν υπάρχουν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ότι πραγματικά την είπε. Ωστόσο, η έκφραση αυτή αποτυπώνει τη βαθιά κατανόηση της σημασίας των μελισσών στην οικολογία και την ανθρώπινη επιβίωση.
Οι μέλισσες αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς ειδικούς επικονιαστές στον φυσικό κόσμο. Η διαδικασία της επικονίασης είναι κρίσιμη για την αναπαραγωγή των φυτών. Κατά τη διάρκεια της επικονίασης, οι μέλισσες μεταφέρουν την γύρη σε διάφορα φυτά, με αποτέλεσμα τη γονιμοποίηση των ανθέων και την παραγωγή σπόρων και καρπών. Αυτή η διαδικασία είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή τροφίμων και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στη γη.
Χωρίς τη συμβολή των μελισσών, πολλά αγροτικά και κηπευτικά φυτά που αποτελούν βασικό μέρος της ανθρώπινης διατροφής θα αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα στην αναπαραγωγή τους. Αυτό περιλαμβάνει καλλιεργήσιμα φυτά, όπως τα φρούτα, τα λαχανικά, τα αμύγδαλα, οι καρποί και άλλα. Τα τρόφιμα αυτά αποτελούν τον πυρήνα της διατροφής μας, και χωρίς τη συμβολή των μελισσών, η παραγωγή τους θα μειωνόταν σημαντικά.
Επιπλέον, οι μέλισσες δεν είναι μόνο σημαντικές για την παραγωγή τροφίμων, αλλά και για τη διατήρηση της φυσικής ισορροπίας στο οικοσύστημα. Η πολυπολικότητα των φυτών και η ποικιλία των ειδών είναι καθοριστική για την υγεία του οικοσυστήματος. Οι μέλισσες βοηθούν στη διατήρηση αυτής της ποικιλίας, διασφαλίζοντας την ανθοφορία και την αναπαραγωγή πολλών φυτικών ειδών.
Τέλος, η εξαρτησιογονότητα της ανθρωπότητας από τις μέλισσες αναδεικνύει τη σοβαρή απειλή που αντιμετωπίζουν οι πληθυσμοί τους. Πολλοί παράγοντες, όπως τα φυτοφάρμακα, η απώλεια του φυσικού τους περιβάλλοντος και η κλιματική αλλαγή έχουν οδηγήσει σε μείωση του αριθμού των μελισσών σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό απειλεί την ασφάλεια τροφίμων και υπογραμμίζει την ανάγκη για προστασία και διατήρηση των μελισσών ως κρίσιμου στοιχείου του οικοσυστήματος.
Συνοψίζοντας, η φράση που συχνά αποδίδεται στον Άλμπερτ Αϊνστάιν αναδεικνύει την ανεκτίμητη σημασία των μελισσών στην οικολογία και την ανθρώπινη επιβίωση, καθώς η επικονίαση που προσφέρουν είναι ζωτική για την παραγωγή τροφίμων και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στον πλανήτη μας.
Οι μέλισσες είναι κρίσιμες για τη διαδικασία της επικονίασης, δηλαδή τη μεταφορά της γύρης από το ένα φυτό στο άλλο, προάγοντας τη γονιμοποίηση των ανθέων και την παραγωγή σπόρων και καρπών. Αυτή η διαδικασία είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή τροφίμων και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στη γη.
Περίπου το ένα τρίτο της τροφής που καταναλώνουμε εξαρτάται από την επικονίαση, και οι μέλισσες είναι οι πιο αποδοτικοί επικονιαστές. Χωρίς τις μέλισσες, πολλά φυτά δεν θα μπορούσαν να αναπαραχθούν, πράγμα που θα είχε σοβαρές συνέπειες στην αλυσίδα τροφής και θα απειλούσε την ασφάλεια τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η επικονίαση και η παραγωγή μελιού είναι δύο διαφορετικές αλλά συνδεδεμένες διαδικασίες. Κατά την επικονίαση, οι μέλισσες επισκέπτονται τα άνθη των φυτών για να συλλέξουν γύρη και νέκταρ. Η γύρη από τον αρσενικό ανθήρα του φυτού κολλάει στο σώμα των μελισσών και μεταφέρεται στα θηλυκά μέρη άλλων ανθέων, προκαλώντας τη γονιμοποίηση.
Για την παραγωγή μελιού, οι μέλισσες συλλέγουν το νέκταρ από τα άνθη, που είναι μια γλυκιά, υγρή ουσία. Αυτό το νέκταρ μεταφέρεται στην κυψέλη, όπου οι μέλισσες το επεξεργάζονται, μετατρέποντάς το σε μέλι.
Η γύρη που συλλέγεται κατά την επικονίαση χρησιμοποιείται και για την τροφοδοσία των μελισσών. Οι μέλισσες συλλέγουν γύρη και τη φέρνουν πίσω στην κυψέλη, όπου την αποθηκεύουν ως πηγή πρωτεΐνης. Έτσι, μέρος της γύρης που συλλέγουν οι μέλισσες χρησιμοποιείται για την τροφοδοσία της κοινότητας.
Σχόλια
Η διαδικασία παραγωγής μελιού είναι η εξής: Οι μέλισσες συλλέγουν νέκταρ από τα άνθη και το μεταφέρουν στην κυψέλη. Στη συνέχεια, το νέκταρ επεξεργάζεται από τις μέλισσες, οι οποίες προσθέτουν ένζυμα και νερό, ώστε να μετατραπεί σε μέλι. Το μέλι αποθηκεύεται στην κηρήθρα της κυψέλης και χρησιμοποιείται από τις μέλισσες ως πηγή τροφής κατά τους χειμερινούς μήνες ή όταν δεν είναι διαθέσιμα φρέσκα άνθη.
Η κερδοσκοπία στην μελισσοκομία έχει ως αποτέλεσμα οι μελισσουργοί να μαζεύουν όλο το μέλι από τις κυψέλες, ακόμη και το μέλι που είναι απαραίτητο για την επιβίωση των μελισσών κατά τους χειμερινούς μήνες. Για να επιβιώσουν, οι μέλισσες τροφοδοτούνται με ζάχαρη από τους μελισσουργούς. Η ζάχαρη δεν είναι όμως το ίδιο θρεπτική με το μέλι και μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των μελισσών.
Σε όλες τις ποικιλίες, τα μέλια θεωρούνται ανθόμελα και τείνουν να κρυσταλλώνουν, με εξαίρεση το μέλι ελάτου, το οποίο διακρίνεται για την ικανότητά του να παραμένει ρευστό. Το πλέον ποιοτικό μέλι προέρχεται από την κουμαριά, αλλά είναι δυσεύρετο και σπάνιο λόγω της μεταβλητότητας της ανθοφορίας του φυτού, κάτι που καθιστά την παραγωγή του ασταθή και μη συνεπή.
*Ο Παράσχος Μανιάτης είναι Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κάτοχος 5 διδακτορικών διπλωμάτων από Σουηδικά και Αμερικανικά Πανεπιστήμια στους κλάδους: Logistics για Μηχανικούς, Μάνατζμεντ για Μηχανικούς, Οικονομικά & Χρηματοοικονομικά,Πολιτικές Επιστήμες & Δημόσιες Σχέσεις και Μαέστρος Μουσικής. Δίδαξε επί 41 χρόνια σε 9 δημόσια Πανεπιστήμια και 3 ιδιωτικά Πανεπιστήμια ανά τον κόσμο
