Συνέντευξη στον Ανέστη Χατζηδιάκο
- Η Λέσβος κατά τον Διαφωτισμό ήταν ένα σημαντικό σημείο αναφοράς τόσο σε επίπεδο αφηγήσεων σχετικά με την τοπική ιστορία και ήθη και έθιμα όσο και στην εξέλιξη των πολιτικών ιδεών
- Το νησί μας βρίσκεται στο σταυροδρόμι διάφορων λαών και πολιτισμών και από αυτή την άποψη είναι άμεσα εκτεθειμένο στις γεωπολιτικές ανακατατάξεις, οι οποίες συντελούνται στη Μέση Ανατολή
Ο Βασίλειος Σύρος είναι ερευνητικός εταίρος στο Clare Hall του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά ταυτόχρονα και Διευθυντής του “Early Modern Greek Culture Program” στο Medici Archive Project στη Φλωρεντία της Ιταλίας και ανώτερος ερευνητικός εταίρος στο Institute for European Global Studies στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας. Με ερευνητικά και διδακτικά ενδιαφέροντα σχετικά με τη μεσαιωνική και νεότερη ευρωπαϊκή, εβραϊκή και ισλαμική πολιτική σκέψη και ιστορία των ιδεών, ο κ. Σύρος, κυκλοφόρησε το 2020 το βιβλίο του «Μεσαιωνική ισλαμική πολιτική σκέψη και σύγχρονη ηγεσία» (Εκδόσεις Παπαζήσης), με αφορμή το οποίο παραχώρησε αυτή τη συνέντευξη στα «ΝΕΑ της Λέσβου».
-Κύριε Σύρο, μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για το βιβλίο σας «Μεσαιωνική Ισλαμική Πολιτική Σκέψη και Σύγχρονη Ηγεσία»; Τι πραγματεύεται;
«Με το πόνημά μου αποβλέπω σε μια νέα παρέμβαση στη συγκριτική μελέτη του ισλαμικού και δυτικού ευρωπαϊκού πολιτικού στοχασμού. Πιο συγκεκριμένα, εξετάζω πώς συγκεκριμένοι πολιτικοί στοχαστές και ιστορικοί του Μεσαίωνα και της νεότερης περιόδου τοποθετήθηκαν σε κάποια από τα θεμελιακά ερωτήματα τα οποία έχουν απασχολήσει την πολιτική σκέψη ανά τους αιώνες μέσα από το πρίσμα των δικών τους εμπειριών. Ένα από τα καίρια συμπεράσματα της έρευνάς μου είναι ότι υπάρχουν πολλά σημεία επαφής ανάμεσα στην ευρωπαϊκή και ισλαμική παράδοση. Ένα από τα κεντρικά μοτίβα τα οποία κυριαρχούν στο έργο μου είναι οι ιδέες του γνωστού Φλωρεντινού στοχαστή Νικολό Μακιαβέλι. Ο Μακιαβέλι είναι αδιαμφισβήτητα μια κομβική μορφή στην ιστορία της ευρωπαϊκής διανόησης, ωστόσο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το ότι πολλές από τις αντιλήψεις τις οποίες πρεσβεύει και οι οποίες έχουν θεωρηθεί ρηξικέλευθες απαντούν και σε άλλα πολιτισμικά συμφραζόμενα. Το βιβλίο αποσκοπεί λοιπόν στο να διαφωτίσει τους ιστορικούς παράγοντες στους οποίους μπορούμε ενδεχόμενα να αποδώσουμε τις ομοιότητες και αντιστοιχίες ανάμεσα σε διαφορετικά συστήματα σκέψης. Σε ένα γενικότερο επίπεδο, στόχος του βιβλίου είναι να αναλύσει κείμενα της ισλαμικής πολιτικής παράδοσης και ιστοριογραφίας, τα οποία πραγματεύονται συγκεκριμένες μορφές «ήπιας» και «σκληρής» ισχύος και «επιτυχημένης» και «αποτυχημένης» ηγεσίας στο μεσαιωνικό Ισλάμ».
-Την επικαιρότητα απασχολεί έντονα η τρέχουσα κατάσταση στο Αφγανιστάν. Ποιες είναι οι δικές σας σκέψεις για τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή;
«Εκτιμώ ότι η παρούσα κατάσταση στο Αφγανιστάν θα λειτουργήσει ως καταλύτης για μια σειρά κρίσιμων εξελίξεων στην κεντρική Ασία, η οποία θα αναδειχτεί για ακόμη μια φορά στην ιστορία ως το ”μήλο της έριδος” ανάμεσα σε παγκόσμιες και περιφερειακές δυνάμεις. Θεωρώ αναγκαίο να επανεκτιμηθεί, ιδιαίτερα στη Δύση, η σημασία της κεντρικής Ασίας ως βασικού συντελεστή γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών εξελίξεων. Είναι επίσης αποφασιστικής σημασίας να δοθεί η απαραίτητη προσοχή στα διάφορα ρεύματα πολιτικής σκέψης τα οποία αναπτύχθηκαν σε αυτή την περιοχή σε συνδυασμό με την ανάδυση των τριών μεγάλων ισλαμικών αυτοκρατοριών των Οθωμανών, των Σαφαβιδών και των Μουγκάλ. Ορισμένες από τις πηγές στις οποίες επικεντρώθηκα στο βιβλίο μου συζητούν ακριβώς αν και σε ποιον βαθμό είναι θεμιτή η γεωγραφική εξάπλωση ενός κράτους ή μιας αυτοκρατορίας με στρατιωτικά μέσα και η διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων σε μακρινά εδάφη. Είναι εκπληκτικό το πόσο επίκαιρες είναι μερικές από τις παρατηρήσεις οι οποίες αποτυπώνονται σε αυτό το σώμα κειμένων, τα οποία εγγράφονται σε μια παγκόσμια παράδοση σκέψης για τη σχέση της πολιτικής και του πολέμου, κορυφαίος εκφραστής της οποίας είναι βέβαια και ο Θουκυδίδης».
-Η Λέσβος τα τελευταία χρόνια βιώνει έντονα την μεταναστευτική κρίση, ως πύλη εισόδου εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών στην Ευρώπη. Θεωρείτε πως αυτό είναι ένα μέρος των ευρύτερων γεωπολιτικών αλλαγών στη Μέση Ανατολή; Πώς συνδέεται με αυτές και πώς βλέπετε την τρέχουσα κατάσταση να επηρεάζει τα μεταναστευτικά ρεύματα;
«Η Λέσβος, όπως και στο παρελθόν, βρίσκεται στο σταυροδρόμι διάφορων λαών και πολιτισμών και από αυτή την άποψη είναι άμεσα εκτεθειμένη στις γεωπολιτικές ανακατατάξεις οι οποίες συντελούνται στη Μέση Ανατολή. Όπως και στην ανθρώπινη ζωή, το ζητούμενο είναι πώς κανείς αντιδρά σε όσα συμβαίνουν γύρω του γιατί δεν είναι πάντα εύκολο ή εφικτό να επηρεάσει ή να μεταβάλλει τους εξωτερικούς παράγοντες. Δεδομένου ότι είναι απίθανο να σταματήσουν τα μεταναστευτικά ρεύματα, τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρώπη οφείλουν να δημιουργήσουν μηχανισμούς ενσωμάτωσης των μεταναστών και να εκμεταλλευτούν την μεταναστευτική κρίση, για να χρησιμοποιήσω τον όρο σας, για να ενισχύσουν συγκεκριμένους τομείς, για παράδειγμα, της οικονομίας. Πέρα όμως από αυτή την μάλλον εργαλειακή προσέγγιση στο μεταναστευτικό ζήτημα, πιστεύω ότι πρέπει να καλλιεργηθούν γνήσια ευαισθησία και σεβασμός για άλλους πολιτισμούς και να επανασηματοδοτηθεί η έννοια της φιλοξενίας, η οποία αποτέλεσε μια από τις κύριες δυνάμεις που συνέβαλαν στην άνθηση και τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού».
-Η συνεργασία σας με το MediciArchiveProject στη Φλωρεντία της Ιταλίας φανταζόμαστε θα σας δίνει την ευκαιρία να έχετε πρόσβαση σε ανεκτίμητης ιστορικής αξίας αρχεία και υλικό. Αλήθεια, εντοπίζουμε εκεί τη Λέσβο των προηγούμενων αιώνων και με ποιον τρόπο;
«Πράγματι, η δραστηριοποίησή μου στο MediciArchiveProject στη Φλωρεντία στο πλαίσιο του EarlyModernGreekCultureProgram μου εξασφαλίζει προνομιακή πρόσβαση σε μέχρι τώρα άγνωστο αρχειακό υλικό για την ελληνική διασπορά στην αναγεννησιακή και νεότερη Ευρώπη καθώς και για τον ελληνόφωνο χώρο. Η Λέσβος, όπως και άλλα ελληνικά νησιά, ειδικά η Κρήτη, η Χίος και η Ζάκυνθος, αποτελεί ένα σημαντικό σημείο αναφοράς τόσο σε επίπεδο αφηγήσεων σχετικά με την τοπική ιστορία και ήθη και έθιμα όσο και στην εξέλιξη των πολιτικών ιδεών. Πολλές από τις πολιτικές πραγματείες της αναγεννησιακής και νεότερης Ιταλίας με τις οποίες έχω ασχοληθεί επιστημονικά παραθέτουν παραδείγματα και επεισόδια από την ιστορία της αρχαίας Λέσβου. Υπάρχει επίσης ένα καταπληκτικό έργο, η RepublicadiLesbo, του Ιταλού κληρικού Vincenzo Sgualdi (πρώτο μισό του 17ου αιώνα) στο οποίο σκιαγραφείται, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος του, μια ουτοπική πολιτεία εμπνευσμένη από τη Λέσβο. Η Λέσβος, όπως άλλωστε και η γενέτειρά μου, η περιοχή των Δελφών και του Παρνασσού, συνέχισαν να ασκούν μεγάλη γοητεία στα ιταλικά γράμματα σε ολόκληρη τη διάρκεια της Αναγέννησης και της νεότερης περιόδου».
