Πίστη μου ακράδαντη ήταν και είναι ότι για την επιτυχία ενός έργου ή μιας προσπάθειας δύο είναι οι «εκ των ων ουκ άνευ» προϋποθέσεις. Πρώτον η πλήρης και τέλεια κατοχή του γνωστικού αντικειμένου και δεύτερον η ερωτική σχέση – με την πλατωνική έννοια – που πρέπει να έχει ο δημιουργός με αυτό. Θεωρώ λοιπόν ότι ο Στρατής Χαραλάμπους, χαρίζοντάς μας το τελευταίο του βιβλίο με τον παραπάνω τίτλο κατέχει a priori στον υπέρτατο βαθμό τις δυο αυτές ικανές και αναγκαίες συνθήκες.
Ως αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού, και μάλιστα φθάνοντας μέχρι το βαθμό του Αντιστρατήγου, φυσικό ήταν να γνωρίζει άριστα, ex officio, τα στρατιωτικά θέματα. Ο μεγάλος του ζήλος αποδεικνύεται από το γεγονός ότι το θέμα τον απασχολούσε από τότε που ήταν φοιτητής στη Σχολή Ευελπίδων. Όλο αυτό το διάστημα το δούλευε και το προετοίμαζε προστρέχοντας στις πηγές του. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνούμε και τον Μικρό Πρίγκιπα του Εξυπερύ που έλεγε: «Γνωρίζεις μόνο ό,τι αγαπάς».
Το βιβλίο, με εντυπωσιακό εξώφυλλο του Τάκη Βαλάκου, είναι καλοτυπωμένο, φροντισμένο και εκτείνεται σε 414 σελίδες. Στο προλογικό του σημείωμα ο ιστορικός Νίκος Ανδριώτης μας δίνει το στίγμα του συγγραφέα: «O Στρατής Χαραλάμπους δεν μένει στο στρατιωτικό σκέλος, αλλά δίνει έμφαση στην επίδρασή του στα πολιτικά και διπλωματικά γεγονότα». Ο ίδιος ο συγγραφέας μάς πληροφορεί ότι σκοπός του είναι να διερευνήσει τα κρίσιμα πολιτικά, διπλωματικά και στρατιωτικά γεγονότα και να εντοπίσει τους μύθους και τις αλήθειες που επικράτησαν στην ελληνική και τουρκική ιστοριογραφία, αφού άλλωστε και ο ίδιος είναι άριστος γνώστης και της τουρκικής γλώσσας.
Ο Χαραλάμπους εκτός από αυτό στο βιβλίο του πρωτοτυπεί και σε άλλα σημεία.
-Μας δίνει μια συνοπτική βιογραφία για τα πρόσωπα που διαδραμάτισαν ρόλο στα γεγονότα.
– Σε μια έκταση 28 σελίδων μας δίνει ένα χρονολόγιο των γεγονότων. Ακόμα και ένας εντελώς αδαής μελετώντας αυτές τις σελίδες μπορεί να αντιληφθεί την ουσία του θέματος.
Ακολουθούν μετά τα 6 κεφάλαια, στα οποία εκτίθενται και αναλύονται τα γεγονότα που ακολούθησαν και μας οδήγησαν στην καταστροφή. Το πρώτο κεφαλαίο ξεκινά με αναφορά στη Μεγάλη Ιδέα, στην αρχή του Εθνικού Διχασμού και καταλήγει στην απόφαση για την κατάληψη της Σμύρνης. Το δεύτερο τιτλοφορείται: «Η αρχή της Καταστροφής». Εξιστορούνται οι προετοιμασίες για την εκστρατεία, η δημιουργία της τουρκικής εθνικής αντίστασης και η απόβαση στη Σμύρνη. Το τρίτο ασχολείται με την αναγέννηση της Τουρκίας και κυρίως με τον Μustafa Kemal.
Το επόμενο κεφάλαιο έχει υπότιτλο: «Ο χαμένος χρόνος σε βάρος της Ελλάδος». Ξεκινά με τις συνθήκες των Βερσαλλιών, του Νεϊγύ και των Σεβρών, καθώς και τις επιπτώσεις που είχε και στα δυο αντιμαχόμενα πεδία. Το προτελευταίο είναι: «Η συνέχιση της Περιπέτειας με άλλους πρωταγωνιστές». Η Κυβέρνηση συνεχίζει τη συνέχιση του αγώνα. Το νέο αδιέξοδο και ο Σαγγάριος. Σε αυτό το κεφάλαιο υπάρχουν πολλοί κατατοπιστικοί χάρτες της επιχείρησης προς την Άγκυρα. Στο 6ο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τις απέλπιδες προσπάθειες της ελληνικής πλευράς για αποτροπή του μοιραίου, αλλά πλέον ήταν αργά. Η τραγωδία έχει συντελεστεί. Όπως τονίστηκε, ο συγγραφέας παραθέτει, αναλύει, κριτικάρει χωρίς να παρασύρεται σε συναισθηματικές υπερβολές: Αναφέρει: «Όπως προαναφέρθηκε η απουσία καθορισμού εδαφικής γραμμής δημιούργησε δυσλειτουργίες στην ελληνική διοίκηση, πολιτική και στρατιωτική» (σελίδα 143). Και αλλού: «Οι μεγάλες Δυνάμεις αλλά και ο Βενιζέλος, αγνόησαν το εθνικό αίσθημα του τουρκικού λαού [..] ο οποίος έβλεπε τη σημαία του προαιώνιου εχθρού του να κυματίζει στον εξώστη του διοικητηρίου της Σμύρνης» (σελίδα 97). Δεν διστάζει να πει τη γνώμη του, η οποία πάντοτε στηρίζεται σε αντικειμενικά και τεκμηριωμένα επιχειρήματα: «Το χειρότερο ήταν ότι το κλίμα εφησυχασμού πέρασε και στον ελληνικό στρατό και κυρίως στα στελέχη, όπως φάνηκε από τα τραγικά γεγονότα που επακολούθησαν» (σελίδα 111).
Στο οπισθόφυλλο ο Στρατής Αναγνώστου, Πρόεδρος της Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών, τονίζει: «Ο Χαραλάμπους καταθέτει με αντικειμενικότητα τις απόψεις του, αποδίδοντας τα του Καίσαρος τω Καίσαρι». Αξίζουν τα ολόθερμά μας συγχαρητήρια στον συγγραφέα για το τόσο κατατοπιστικό και τεκμηριωμένο βιβλίο που μας χάρισε. Θέλω να πιστεύω ότι εμείς οι Αιγαιοπελαγίτες που είχαμε στενές επαφές με τη Μικρασία και δεχτήκαμε τον μεγάλο όγκο των ξεριζωμένων αδελφών μας, πρέπει το βιβλίο όχι μόνο να το μελετήσουμε, αλλά να το μετουσιώσουμε και σε μεταγνώση.
Φίλε Στρατηγέ, να είναι καλοτάξιδο το νέο σου βιβλίο. Σου ευχόμαστε και ελπίζουμε να μας χαρίσεις και άλλες τέτοιες πνευματικές χαρές.
