του Παράσχου (Πάρη) Μανιάτη*
Η πόλη της Μυτιλήνης, πρωτεύουσα του νησιού της Λέσβου, είναι γνωστή όχι μόνο για την πλούσια ιστορία της, αλλά και για τα καλλιτεχνικά και πολιτιστικά μνημεία που την κοσμούν. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της πόλης είναι οι προτομές σημαντικών προσωπικοτήτων, που βρίσκονται διάσπαρτες σε διάφορα σημεία της και αποτελούν φόρο τιμής σε ανθρώπους που άφησαν το δικό τους αποτύπωμα στην ιστορία, την τέχνη και την πολιτική της Ελλάδας. Αυτές οι προτομές δεν είναι απλά γλυπτά, αλλά συμβολικοί φύλακες της παράδοσης και του πολιτισμού.
Ιστορικό πλαίσιο και συμβολισμός των προτομών
Οι προτομές, ως έργα τέχνης, έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία ελληνική παράδοση, όπου κατασκευάζονταν για να τιμήσουν θεούς, φιλοσόφους, πολιτικούς και στρατηγούς. Η Μυτιλήνη, με τη μακρά ιστορική της κληρονομιά, συνέχισε αυτή την παράδοση, αποδίδοντας τιμές σε σημαίνουσες προσωπικότητες του τόπου. Οι προτομές που υπάρχουν σήμερα στην πόλη αφηγούνται την ιστορία της Λέσβου, από την κλασική περίοδο έως τα νεότερα χρόνια, μέσω των ατόμων που επηρέασαν το κοινωνικό και πολιτιστικό γίγνεσθαί της.
Προσωπικότητες που τιμώνται με προτομές
Μερικές από τις πιο γνωστές προτομές που μπορεί να συναντήσει κανείς στην Μυτιλήνη είναι:
- Γεώργιος Παπανδρέου – Η προτομή του «Γέρου της Δημοκρατίας», ενός από τους σημαντικότερους πολιτικούς της σύγχρονης Ελλάδας, δεσπόζει σε κεντρικό σημείο της πόλης. Με την καθοριστική του συμβολή στην πολιτική ζωή της χώρας, τιμάται για το έργο του υπέρ της Δημοκρατίας.
- Απόστολος Αποστόλου – (Μανταμάδος Λέσβου, 13 Μαρτίου 1901 – 1991). Ήταν Έλληνας χημικός και συγγραφέας, ο οποίος διετέλεσε δήμαρχος Μυτιλήνης επί πολλά χρόνια, από το 1956 έως το 1982, με διακοπή κατά την περίοδο της χούντας. Ήταν επίτιμος πρόεδρος της ΕΕΔΥΕ.
Σπούδασε Χημεία στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών. Κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία πολέμησε στη Μικρά Ασία. Επίσης, έλαβε μέρος στην εθνική αντίσταση, με το ΕΑΜ. Έγραψε αρκετά έργα, από τα οποία ξεχωρίζει το Μνήμες (πεζογράφημα).
Πέθανε σε ηλικία 90 ετών, το 1991. Ήταν παντρεμένος με τη Μυρσίνη Μανωλακέλλη.
Η κόρη του, Ευαγγελία Αποστόλου, παντρεύτηκε τον εκπαιδευτικό και μετέπειτα δήμαρχο, Νότη Παναγιώτου.
- Κλεάνθης Παλαιολόγος – Ο διακεκριμένος διδάσκαλος, αγωνίστηκε για την κοινωνική δικαιοσύνη, τιμάται στη Μυτιλήνη με μια προτομή που αναγνωρίζει την προσφορά του στην πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου.
- Ηλίας Καζάκος – Στο παλιό λιμεναρχείο της Μυτιλήνης. Ήταν ένα από τα πρόσωπα που αγωνίστηκαν για τη διατήρηση του εθνικού φρονήματος στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής.
- Μιχάλης Μυρογιάννης – (Ηλεκτρολόγος στο επάγγελμα). Ο νεαρός Λέσβιος που έχασε τη ζωή του κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973, αποτελεί σύμβολο της δημοκρατικής πάλης κατά της χούντας. Η προτομή του είναι μια υπενθύμιση της θυσίας του για την ελευθερία και τη δημοκρατία.
- Δημήτριος Βερναρδάκης – Ο φιλόλογος και θεατρικός συγγραφέας από τη Λέσβο, με σημαντική προσφορά στην ελληνική γλώσσα και το θέατρο, τιμάται με προτομή που τονίζει τη συμβολή του στην ελληνική παιδεία και τέχνη.
- Τίτος Ξηρέλλης – Ο σπουδαίος μουσικός και μαέστρος από τη Λέσβο, που συνέβαλε στη διάδοση της ελληνικής μουσικής παράδοσης, έχει επίσης τη δική του προτομή στην πόλη, που αποτίει φόρο τιμής στο ταλέντο και την προσφορά του.
- Οδυσσέας Ελύτης – Ο βραβευμένος με Νόμπελ Έλληνας ποιητής, γεννημένος στη Λέσβο, έχει ιδιαίτερη θέση στον πολιτιστικό χάρτη της Μυτιλήνης. Η προτομή του Ελύτη θυμίζει την αγάπη του για τον τόπο και την ελληνική γλώσσα.
- Σαπφώ – Για τη μεγαλύτερη λυρική ποιήτρια της αρχαιότητας από τη Λέσβο υπάρχει προτομή, δείχνοντας την αδιάσπαστη σύνδεση του νησιού με την ποίηση και τη λογοτεχνία.
- Θεόφιλος Χατζημιχαήλ – Ο γνωστός λαϊκός ζωγράφος της Λέσβου, έχει τη δική του προτομή, που υπενθυμίζει την συμβολή του στην ελληνική τέχνη. Οι πίνακές του αποτυπώνουν την παράδοση και την καθημερινή ζωή της Λέσβου, όπως ο ίδιος την έζησε και την αποτύπωσε με τον δικό του μοναδικό τρόπο.
- Γεώργιος Ιακωβίδης – Ο καταξιωμένος ζωγράφος από τη Λέσβο, με σπουδαίο έργο στο χώρο της ελληνικής ζωγραφικής, έχει προτομή που τον τιμά για την καλλιτεχνική του προσφορά.
- Χρυσόστομος Σμύρνης – Ο Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης, που μαρτύρησε κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή, τιμάται με προτομή στη Μυτιλήνη. Η παρουσία του αποτελεί φόρο τιμής στην προσφορά του προς την Εκκλησία και τον ελληνισμό, καθώς και στη θυσία του κατά τα τραγικά γεγονότα του 1922.
- Βενιαμίν ο Λέσβιος – Ο φιλόσοφος και δάσκαλος του Γένους, Βενιαμίν ο Λέσβιος, τιμάται με προτομή που αναδεικνύει τη συμβολή του στην ελληνική παιδεία και την προεπαναστατική περίοδο. Η δράση του στην παιδεία, οι φιλοσοφικές του ιδέες και η προσήλωσή του στην ελευθερία τον κάνουν μια ξεχωριστή μορφή της ιστορίας του νησιού.
- Πατριάρχης Ιωακείμ Ε’ – Ο Πατριάρχης Ιωακείμ Ε’, γεννημένος στη Λέσβο, τιμάται με προτομή για την συμβολή του στην Ορθοδοξία και την ηγετική του παρουσία στην Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης. Η προτομή του αποτελεί αναγνώριση της εκκλησιαστικής του δράσης και της προσφοράς του στην Ορθοδοξία.
- Μάνα Μικρασιάτισσα – Η Λέσβος μαζί με άλλα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου δέχτηκε μετά την Μικρασιατική Καταστροφή πλήθος ξεριζωμένων Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Στη Μυτιλήνη πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στη βόρεια πλευρά της πόλης, στο σημερινό προσφυγικό συνοικισμό.
Αξία και συντήρηση των προτομών
Οι προτομές αποτελούν σημαντικά κομμάτια της πολιτιστικής κληρονομιάς της Μυτιλήνης και συμβάλλουν στη διατήρηση της μνήμης των σημαντικών ανθρώπων του παρελθόντος.
Συμπέρασμα
Οι προτομές της Μυτιλήνης δεν είναι απλώς καλλιτεχνικά έργα. Είναι οι σιωπηλοί αφηγητές της ιστορίας και του πολιτισμού του νησιού, φέρνοντας στις μνήμες τις σημαντικές προσωπικότητες που σημάδεψαν τον τόπο και τον ελληνικό πολιτισμό. Μέσα από αυτές τις προτομές, η Μυτιλήνη προσφέρει στους επισκέπτες της την ευκαιρία να γνωρίσουν την πολιτιστική της παράδοση, να αναλογιστούν την ιστορία και να εκτιμήσουν τις συνεισφορές που την καθιστούν έναν τόπο ιδιαίτερο.
*Ο Παράσχος Μανιάτης είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος 5 διδακτορικών διπλωμάτων από Σουηδικά και Αμερικανικά Πανεπιστήμια στους κλάδους: Logistics για Μηχανικούς, Μάνατζμεντ για Μηχανικούς, Οικονομικά & Χρηματοοικονομικά, Πολιτικές Επιστήμες & Δημόσιες Σχέσεις και Μαέστρος Μουσικής. Δίδαξε 41 χρόνια σε 9 δημόσια Πανεπιστήμια και 3 ιδιωτικά Πανεπιστήμια ανά τον κόσμο
