του Παράσχου Μανιάτη*
Ο θάνατος οποιουδήποτε σημαντικού ηγέτη σηματοδοτεί πάντα μια περίοδο αβεβαιότητας και αναδιαμόρφωσης στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Όταν όμως μιλάμε για προσωπικότητες του βεληνεκούς των Ντόναλντ Τραμπ, Μπέντζαμιν Νετανιάχου και Βλαντιμίρ Πούτιν, ο αντίκτυπος θα μπορούσε να είναι βαθύς και πολύπλευρος, επηρεάζοντας όχι μόνο τις χώρες τους αλλά και τις διεθνείς σχέσεις. Ας εξετάσουμε τι θα μπορούσε να συμβεί σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά, καθώς και τις πιθανές συνέργειες.
Ο θάνατος του Ντόναλντ Τραμπ
Ο Ντόναλντ Τραμπ, ακόμα και εκτός προεδρίας, παραμένει μια κυρίαρχη δύναμη στην αμερικανική πολιτική. Ο θάνατός του θα είχε άμεσες και σημαντικές επιπτώσεις στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και ευρύτερα στο πολιτικό τοπίο των ΗΠΑ.
- Στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα: Ο Τραμπ έχει μεταμορφώσει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, δημιουργώντας μια ισχυρή βάση υποστηρικτών που του είναι πιστοί προσωπικά. Ο θάνατός του θα δημιουργούσε ένα τεράστιο κενό ηγεσίας. Πιθανόν να ξεσπούσε ένας αγώνας για την επικράτηση, με διάφορες φατρίες να διεκδικούν τον μανδύα του “κληρονόμου” του Τραμπ. Θα μπορούσε να οδηγήσει είτε σε περαιτέρω διαίρεση του κόμματος, είτε στην ανάδειξη μιας νέας, λιγότερο πολωτικής μορφής που θα προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές. Η απουσία του θα μπορούσε να επιτρέψει σε πιο παραδοσιακές συντηρητικές φωνές να ανακτήσουν έδαφος, ή αντίθετα, να ενισχύσει την ακροδεξιά πτέρυγα που είχε ευδοκιμήσει υπό την επιρροή του.
- Στην αμερικανική πολιτική: Η απουσία του Τραμπ θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια αποκλιμάκωση της πολιτικής πόλωσης, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Η ρητορική του συχνά οξύνει τις εντάσεις, και ο θάνατός του θα μπορούσε να δώσει χώρο για πιο συνεργατικές προσεγγίσεις. Ωστόσο, η βαθιά ριζωμένη πόλωση στην αμερικανική κοινωνία δεν θα εξαφανιζόταν μαγικά. Θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει τις μελλοντικές εκλογές, καθώς η “ταύτιση” με τον Τραμπ δεν θα ήταν πλέον ένας παράγοντας.
- Στις διεθνείς σχέσεις: Η προσέγγιση του Τραμπ στην εξωτερική πολιτική χαρακτηρίστηκε από το “Πρώτα η Αμερική” και τον σκεπτικισμό απέναντι σε διεθνείς οργανισμούς και συμμαχίες. Ο θάνατός του θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για μια επιστροφή σε πιο παραδοσιακές διπλωματικές προσεγγίσεις και την ενίσχυση των συμμαχιών των ΗΠΑ (ΝΑΤΟ, G7 κ.λπ.). Θα μπορούσε επίσης να μειώσει την απρόβλεπτη φύση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, προσφέροντας μεγαλύτερη σταθερότητα στους διεθνείς εταίρους.
Ο θάνατος του Μπέντζαμιν Νετανιάχου
Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου είναι ο μακροβιότερος πρωθυπουργός του Ισραήλ, μια κυρίαρχη φιγούρα που έχει διαμορφώσει την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της χώρας για δεκαετίες.
- Στην ισραηλινή πολιτική: Ο Νετανιάχου έχει κυριαρχήσει στην ισραηλινή δεξιά πολιτική, οδηγώντας το κόμμα Λικούντ σε πολλές νίκες. Ο θάνατός του θα δημιουργούσε μια κρίση διαδοχής εντός του Λικούντ και στην ευρύτερη δεξιά. Θα μπορούσε να οδηγήσει σε:
- Αναδιάταξη των πολιτικών δυνάμεων: Νέα πρόσωπα και κόμματα θα μπορούσαν να αναδυθούν, προσπαθώντας να καλύψουν το κενό.
- Πιθανή αστάθεια: Το Ισραήλ έχει βιώσει συχνές εκλογές τα τελευταία χρόνια. Ο θάνατος του Νετανιάχου θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερη πολιτική αστάθεια και δυσκολία σχηματισμού βιώσιμων κυβερνήσεων συνασπισμού.
- Αλλαγή πολιτικών: Η σκληροπυρηνική του στάση απέναντι στους Παλαιστινίους και το θέμα των οικισμών έχει διαμορφώσει την πολιτική του Ισραήλ. Ένας νέος ηγέτης θα μπορούσε να υιοθετήσει μια διαφορετική προσέγγιση, είτε πιο μετριοπαθή είτε ακόμα πιο σκληρή, ανάλογα με το ποιος θα αναλάμβανε.
- Στη Μέση Ανατολή: Ο Νετανιάχου ήταν ο αρχιτέκτονας των Συμφωνιών του Αβραάμ, ομαλοποιώντας τις σχέσεις με αρκετές αραβικές χώρες. Ο θάνατός του θα μπορούσε να επηρεάσει την πορεία αυτών των σχέσεων. Το πιο σημαντικό, θα μπορούσε να επηρεάσει την προσέγγιση του Ισραήλ στο Παλαιστινιακό ζήτημα. Ένας νέος ηγέτης θα μπορούσε να επαναπροσδιορίσει τις διαπραγματευτικές θέσεις, να επιδιώξει νέες πρωτοβουλίες ειρήνης ή να ενισχύσει περαιτέρω την πολιτική των οικισμών. Οι σχέσεις με το Ιράν θα συνέχιζαν να είναι τεταμένες, αλλά ο τρόπος διαχείρισης της αντιπαράθεσης θα μπορούσε να αλλάξει.
Ο θάνατος του Βλαντιμίρ Πούτιν
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της Ρωσίας για πάνω από δύο δεκαετίες, εδραιώνοντας την εξουσία του και αναδιαμορφώνοντας τη θέση της Ρωσίας στον κόσμο. Ο θάνατός του θα ήταν ένα κοσμικό γεγονός με τεράστιες συνέπειες.
- Στη ρωσική πολιτική: Ο Πούτιν έχει χτίσει ένα ισχυρό, συγκεντρωτικό σύστημα εξουσίας. Ο θάνατός του θα οδηγούσε σε ένα αναπόφευκτο κενό εξουσίας. Το πιο πιθανό σενάριο είναι ένας αγώνας για τη διαδοχή εντός της ρωσικής ελίτ, συμπεριλαμβανομένων των δυνάμεων ασφαλείας, των ολιγαρχών και των πολιτικών. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε:
- Πολιτική αστάθεια: Ακόμα και μια “ομαλή” μετάβαση θα ήταν εύθραυστη. Υπάρχει πιθανότητα εσωτερικών συγκρούσεων και αναταραχών.
- Αλλαγή πορείας: Ο διάδοχος θα μπορούσε να επιδιώξει να σταθεροποιήσει τη θέση του είτε συνεχίζοντας την πολιτική του Πούτιν, είτε προσπαθώντας να απομακρυνθεί από αυτήν, ενδεχομένως με περισσότερες μεταρρυθμίσεις ή μια πιο ανοιχτή στάση προς τη Δύση.
- Ανάδυση νέων δυνάμεων: Η απουσία του Πούτιν θα μπορούσε να επιτρέψει σε αντιπολιτευόμενες φωνές να ανακτήσουν έδαφος, αν και το ρωσικό σύστημα είναι δομημένο για να τις καταστέλλει.
- Στις διεθνείς σχέσεις: Ο Πούτιν έχει ορίσει την επιθετική εξωτερική πολιτική της Ρωσίας, ιδιαίτερα την εισβολή στην Ουκρανία. Ο θάνατός του θα είχε τεράστιο αντίκτυπο στον πόλεμο της Ουκρανίας και στις σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση.
- Πόλεμος στην Ουκρανία: Ένας νέος ηγέτης θα μπορούσε να αναζητήσει τρόπο για την αποκλιμάκωση της σύγκρουσης ή, αντίθετα, να την εντείνει για να δείξει δύναμη. Η εξέλιξη του πολέμου θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη στάση του διαδόχου.
- Σχέσεις με τη Δύση: Ένας νέος ηγέτης θα μπορούσε να επιδιώξει μια επαναπροσέγγιση με τη Δύση, ειδικά αν η οικονομική πίεση και οι κυρώσεις συνεχίζονται. Ωστόσο, η εμπιστοσύνη έχει διαβρωθεί σοβαρά και η αποκατάσταση των σχέσεων θα απαιτούσε χρόνο και σημαντικές αλλαγές πολιτικής.
- Παγκόσμια τάξη: Ο θάνατος του Πούτιν θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια στροφή στην παγκόσμια γεωπολιτική, ενδεχομένως μειώνοντας τις εντάσεις μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, αλλά δημιουργώντας παράλληλα νέες αβεβαιότητες.
Συνολικές επιπτώσεις και συνέργειες
Ο ταυτόχρονος ή σχεδόν ταυτόχρονος θάνατος αυτών των τριών ηγετών θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα τεράστιο κύμα αλλαγών και αβεβαιότητας στην παγκόσμια σκηνή.
- Γεωπολιτική αστάθεια: Θα υπήρχε μια περίοδος έντονης αστάθειας, καθώς τρεις μεγάλες δυνάμεις (ΗΠΑ, Ισραήλ, Ρωσία) θα περνούσαν από διαδικασίες διαδοχής. Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει κενά εξουσίας που θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν άλλοι παράγοντες, ή να οδηγήσει σε απρόβλεπτες εξελίξεις.
- Νέες ευκαιρίες και προκλήσεις: Η απουσία αυτών των εδραιωμένων ηγετών θα μπορούσε να ανοίξει την πόρτα για νέες διπλωματικές πρωτοβουλίες και λύσεις σε μακροχρόνιες συγκρούσεις, ειδικά στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία. Ωστόσο, θα μπορούσε επίσης να δημιουργήσει νέες εστίες έντασης, καθώς οι εσωτερικές δυναμικές στις χώρες τους θα αναδιαμορφώνονταν.
- Επίδραση στην παγκόσμια οικονομία: Η αβεβαιότητα που θα προκαλούσε ο θάνατος αυτών των ηγετών θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στις αγορές ενέργειας, στα χρηματιστήρια και στην παγκόσμια οικονομία γενικότερα.
- Ενίσχυση ή αποδυνάμωση διεθνών θεσμών: Αν οι διάδοχοι ακολουθούσαν μια πιο συνεργατική προσέγγιση, οι διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ και η ΕΕ θα μπορούσαν να ενισχυθούν. Αντίθετα, αν επικρατούσαν εθνικιστικές ή απομονωτικές τάσεις, η διεθνής συνεργασία θα μπορούσε να αποδυναμωθεί περαιτέρω.
Συνολικά, ο θάνατος των Τραμπ, Νετανιάχου και Πούτιν θα σηματοδοτούσε το τέλος μιας εποχής. Ενώ θα υπήρχε αναμφίβολα μια περίοδος αναταραχής και αβεβαιότητας, θα υπήρχε επίσης η ευκαιρία για μια νέα αρχή, τόσο στις εσωτερικές υποθέσεις των χωρών τους όσο και στις διεθνείς σχέσεις. Το μέλλον θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το ποιες δυνάμεις θα αναδυθούν στις χώρες τους και ποιες πολιτικές θα επιλέξουν να ακολουθήσουν οι διάδοχοί τους.
*Ο Παράσχος Μανιάτης είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος 5 διδακτορικών διπλωμάτων από Σουηδικά και Αμερικανικά Πανεπιστήμια στους κλάδους: Logistics για Μηχανικούς, Μάνατζμεντ για Μηχανικούς, Οικονομικά & Χρηματοοικονομικά, Πολιτικές Επιστήμες & Δημόσιες Σχέσεις και Μαέστρος Μουσικής. Δίδαξε 41 χρόνια σε 9 δημόσια Πανεπιστήμια και 3 ιδιωτικά Πανεπιστήμια σε έξι χώρες.
