του Παράσχου (Πάρη) Μανιάτη
Η οικονομική κρίση του 2008 σημάδεψε την Ελλάδα, φέρνοντας ύφεση, ανεργία και δημοσιονομικό εκτροχιασμό. Σε αυτό το πλαίσιο, εύλογα τίθενται ερωτήματα σχετικά με τις επιλογές της χώρας, όπως η είσοδος στην Ευρωζώνη, η προσφυγή στο ΔΝΤ και η πιθανότητα εξόδου από το ευρώ.
Είσοδος στην Ευρωζώνη:
Η υιοθέτηση του ευρώ το 2001 έφερε οφέλη, όπως:
- Χαμηλότερο κόστος δανεισμού
- Σταθερότητα τιμών
- Ενίσχυση του εμπορίου και των επενδύσεων
- Διεθνές κύρος.
Ωστόσο, η Ελλάδα δεν ήταν έτοιμη για την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος. Η οικονομία της ήταν μη ανταγωνιστική, με υψηλό έλλειμμα και χρέος. Η είσοδος στην Ευρωζώνη δημιούργησε μια ψευδαίσθηση ευημερίας, τροφοδοτώντας δαπάνες και δανεισμό άνευ προηγουμένου.
Είσοδος στο ΔΝΤ:
Το 2010, η Ελλάδα, αδυνατώντας να εξυπηρετήσει το χρέος της, προσέφυγε στο ΔΝΤ και την Ευρωζώνη για δάνεια διάσωσης. Η επιλογή αυτή έφερε:
- Σταθεροποίηση της οικονομίας
- Αποφυγή χρεωκοπίας
- Δυνατότητα υλοποίησης μεταρρυθμίσεων
Ωστόσο, τα δάνεια συνοδεύτηκαν από σκληρά μέτρα λιτότητας, τα οποία:
- Βύθισαν την οικονομία σε ύφεση
- Έφεραν εκτίναξη της ανεργίας
- Δημιούργησαν κοινωνικές ανισότητες
Έξοδος από το ευρώ:
Η πιθανότητα εξόδου από το ευρώ (Grexit) το 2008 συζητήθηκε έντονα. Η υιοθέτηση εθνικού νομίσματος θα:
- Έδινε στην Ελλάδα τον έλεγχο της νομισματικής πολιτικής
- Διευκόλυνε την υποτίμηση του νομίσματος
- Βοηθούσε στην εξόφληση του χρέους
Ωστόσο, η Grexit θα:
- Δημιουργούσε αβεβαιότητα στις αγορές
- Έφερνε τραπεζικό κλείσιμο
- Προκαλούσε κεφαλαιακές εκροές
- Δυσκόλευε την εξωτερική χρηματοδότηση
Χρεωκοπία ή προσφυγή στο ΔΝΤ;
Το ερώτημα εάν η Ελλάδα θα ήταν καλύτερα αν χρεωκοπούσε αντί να προσφύγει στο ΔΝΤ το 2010 αγγίζει ένα περίπλοκο ζήτημα με αβέβαιη απάντηση. Κάθε επιλογή φέρει πλήθος συνεπειών, θετικών και αρνητικών, αφήνοντας περιθώρια για ερμηνείες και διαφορετικές απόψεις.
Η πτώχευση και η απουσία προσφυγής στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) θα είχαν διαφορετικές επιπτώσεις στο κοινωνικό σύνολο της Ελλάδας.
Αρχικά, ας εξετάσουμε τις επιπτώσεις της πτώχευσης. Η πτώχευση της χώρας θα είχε σοβαρές συνέπειες στο κοινωνικό σύνολο. Θα αυξάνονταν η ανεργία, η φτώχεια και η ανασφάλεια. Οι επιχειρήσεις θα έκλειναν, η παραγωγή θα μειωνόταν και η αγοραστική δύναμη του πληθυσμού θα παρουσίαζε σημαντική πτώση. Το κοινωνικό κλίμα θα επηρεαζόταν αρνητικά, με αυξημένα επίπεδα ανασφάλειας και αγανάκτησης.
Ωστόσο, η μη προσφυγή στο ΔΝΤ θα μπορούσε να είχε διαφορετικές επιπτώσεις. Η απόφαση αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πιο ανεξάρτητη διαχείριση της οικονομικής κρίσης από την ίδια την ελληνική κυβέρνηση. Αυτό θα μπορούσε να συνεπάγεται πιο διαφοροποιημένες πολιτικές ανταπόκρισης, περιλαμβανομένης της δυνατότητας εφαρμογής πολιτικών που θα εξυπηρετούν τα συμφέροντα του ελληνικού λαού περισσότερο.
Εντούτοις, αυτό θα μπορούσε επίσης να είχε αρνητικές επιπτώσεις, καθώς η έλλειψη της υποστήριξης του ΔΝΤ θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω ανασφάλεια στις αγορές και απώλεια εμπιστοσύνης από τους δανειστές. Αυτό θα μπορούσε να επιφέρει μια κατάσταση χρηματοοικονομικού αποκλεισμού, με αυξημένο κόστος δανεισμού και περιορισμένη πρόσβαση σε πόρους για την κυβέρνηση και τις επιχειρήσεις.
Συνολικά, η πτώχευση και η μη προσφυγή στο ΔΝΤ κατά την οικονομική κρίση της Ελλάδας το 2008 θα είχαν σοβαρές και πολυδιάστατες επιπτώσεις στο κοινωνικό σύνολο. Από τη μία πλευρά, θα μπορούσε να δώσει τη δυνατότητα στην ελληνική κυβέρνηση να εφαρμόσει πιο ανεξάρτητες πολιτικές, ενώ από την άλλη θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω οικονομική ανασφάλεια και δυσκολίες στην ανάκαμψη. Ανεξάρτητα από το ποιο σενάριο θα εκτυλιχθεί, οι επιπτώσεις αυτές θα είχαν ευρύτατες κοινωνικές επιπτώσεις σε όλους τους πολίτες της Ελλάδας.
Σενάριο χρεωκοπίας:
- Θετικά:
- Διαγραφή μέρους του χρέους
- Επανεκκίνηση της οικονομίας με εθνικό νόμισμα
- Αύξηση ανταγωνιστικότητας μέσω υποτίμησης
- Αρνητικά:
- Αβεβαιότητα στις αγορές
- Κίνδυνος τραπεζικού κλεισίματος
- Κεφαλαιακές εκροές
- Δυσκολία εξωτερικής χρηματοδότησης
- Πτώση του βιοτικού επιπέδου
Σενάριο ΔΝΤ:
- Θετικά:
- Σταθεροποίηση της οικονομίας
- Αποφυγή χρεοκοπίας
- Δυνατότητα υλοποίησης μεταρρυθμίσεων
- Αρνητικά:
- Σκληρά μέτρα λιτότητας
- Ύφεση
- Ανεργία
- Το συνολικό χρέος αυξήθηκε αντί να μειωθεί
- Ερωτήματα σχετικά με την εθνική κυριαρχία της Ελλάδας
- Κοινωνικές ανισότητες
Άρνηση της εξής καταγραφής στα μνημόνια: Κανένας Έλληνας πολίτης δεν μπορεί να αποδεχτεί ότι:
Απαράδεκτη ρήτρα:
Στα μνημόνια υπάρχει ρήτρα που απαγορεύει στην Ελλάδα να δανείζεται από χώρες εκτός Ευρώπης για να αποπληρώσει το χρέος της.
Αδυναμία αποδοχής:
Ως Έλληνες πολίτες, οφείλουμε να αρνηθούμε κατηγορηματικά την ύπαρξη και την ισχύ αυτής της ρήτρας.
Αιτίες άρνησης:
- Αντίθεση στο εθνικό συμφέρον: Η ρήτρα βλάπτει άμεσα το εθνικό συμφέρον, περιορίζοντας δραματικά τις οικονομικές δυνατότητες της χώρας.
- Παράνομη: Η ρήτρα έρχεται σε ευθεία αντίθεση με θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου, θέτοντας απαράδεκτους περιορισμούς στην κυριαρχία της Ελλάδας.
- Αντιδημοκρατική: Η ρήτρα στερεί από τον ελληνικό λαό το δικαίωμα να λαμβάνει δημοκρατικές αποφάσεις για την οικονομική του μέλλον.
Συμπέρασμα:
- Κανένα από τα διλήμματα που αντιμετώπισε η Ελλάδα δεν ήταν εύκολο. Η είσοδος στην Ευρωζώνη έφερε οφέλη, αλλά δημιούργησε και ευπάθειες. Η προσφυγή στο ΔΝΤ απέτρεψε την χρεοκοπία, αλλά έφερε σκληρή λιτότητα. Η Grexit ίσως όξυνε τα προβλήματα.
- Συνολικά, οι επιλογές της Ελλάδας στην οικονομική κρίση ήταν ατελέσφορες. Η χώρα βίωσε μια δεκαετή ύφεση με βαριές κοινωνικές συνέπειες. Απαιτούνται ριζικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, την τόνωση της ανάπτυξης και την κοινωνική δικαιοσύνη.
- Η χρεωκοπία ίσως έφερνε διαγραφή χρέους και δυνατότητα επανεκκίνησης, αλλά με υψηλό κόστος βραχυπρόθεσμα. Το ΔΝΤ έφερε σταθερότητα, αλλά με βαρύ τίμημα σε ύφεση και κοινωνική συνοχή.
- Η “καλύτερη” επιλογή εξαρτάται από τις αξίες και τις προτεραιότητες που θέτουμε. Η χρεοκοπία ίσως όξυνε τα προβλήματα βραχυπρόθεσμα, αλλά ίσως έφερνε μακροπρόθεσμη ανακούφιση. Το ΔΝΤ απέτρεψε την άμεση χρεωκοπία, αλλά δημιούργησε νέες προκλήσεις.
- Συνολικά, η Ελλάδα βίωσε μια δεκαετή ύφεση με βαριές κοινωνικές συνέπειες, ανεξάρτητα από την επιλογή που έκανε. Απαιτούνται ριζικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, την τόνωση της ανάπτυξης και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Εν κατακλείδι,
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η απόφαση της Ελλάδας να αναζητήσει τη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) δεν έχει γίνει αποδεκτή με ικανοποίηση από κάθε Έλληνα. Πολλοί Έλληνες έχουν υποφέρει, και συνεχίζουν να υποφέρουν, πολύ περισσότερο από ό,τι εάν είχε γίνει αποδεκτή η χρεωκοπία της χώρας τους. Πέρα από τις οικονομικές συνέπειες, η εθνική υπερηφάνεια και προπαντός η εθνική κυριαρχία έχει επίσης υποστεί σοβαρό πλήγμα λόγω της υποθήκευσης της χώρας για τα επόμενα 100 χρόνια.
*Ο Παράσχος Μανιάτης είναι Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κάτοχος 5 διδακτορικών διπλωμάτων από Σουηδικά και Αμερικανικά Πανεπιστήμια στους κλάδους: Logistics για Μηχανικούς, Μάνατζμεντ για Μηχανικούς, Οικονομικά & Χρηματοοικονομικά, Πολιτικές Επιστήμες & Δημόσιες Σχέσεις και Μαέστρος Μουσικής. Δίδαξε 41 χρόνια σε 9 δημόσια Πανεπιστήμια και 3 ιδιωτικά Πανεπιστήμια ανά τον κόσμο
