- Με διεθνή διαγωνισμό οι γραμμές οδηγούνται στα χέρια των μεγάλων και ισχυρών – Μπαίνει τέλος στο μονοπώλιο
- Σύσκεψη σήμερα στη Διεύθυνση Μεταφορών για τα νέα δεδομένα, αν και η βιωσιμότητα των επαρχιακών γραμμών, όπως στη Λέσβο, καθιστά αμφίβολο το ενδιαφέρον
Σε μια εξέλιξη που αναμένεται να αλλάξει ριζικά το τοπίο των οδικών μεταφορών σε όλη τη χώρα, ιδιαίτερα στη νησιωτική Ελλάδα και θα επανακαθορίζει τον ρόλο των τοπικών εταιρειών μεταφορών, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών έθεσε σε προκαταρκτική δημόσια διαβούλευση την προκήρυξη για την “Ανάθεση αποκλειστικού δικαιώματος εκτέλεσης δημόσιων τακτικών αστικών και υπεραστικών μεταφορών επιβατών με λεωφορεία”.
Πρόκειται για μια ιστορική τομή, καθώς σηματοδοτεί την απελευθέρωση της αγοράς των ΚΤΕΛ, βάζοντας τέλος στο καθεστώς μονοπωλίου που ίσχυε για δεκαετίες σε κάθε περιφερειακή ενότητα και ειδικά στη Λέσβο, όπου δύο ΚΤΕΛ, το αστικό και το υπεραστικό, είχαν την αποκλειστική ευθύνη των μεταφορών.
Η διακήρυξη προβλέπει ότι το έργο των μεταφορών θα ανατίθεται μέσω συμβάσεων παραχώρησης, με διάρκεια 10 ετών και δυνατότητα παράτασης έως πέντε ακόμη, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Το δικαίωμα εκτέλεσης και εκμετάλλευσης των γραμμών δεν θα δίνεται πλέον «αυτόματα» στα ΚΤΕΛ, αλλά μέσω ανταγωνιστικής διαδικασίας με βάση τη βέλτιστη σχέση ποιότητας και τιμής.
Οι συμβάσεις θα αφορούν συγκεκριμένες γεωγραφικές ενότητες, όπως περιφέρειες ή ομάδες περιφερειακών ενοτήτων και θα «σπάνε» σε μικρότερα τμήματα, ώστε να διευκολυνθεί η συμμετοχή περισσότερων οικονομικών φορέων. Έτσι, για πρώτη φορά δίνεται η δυνατότητα σε νέες εταιρείες ή συνεργατικά σχήματα να συμμετάσχουν στην παροχή συγκοινωνιακού έργου.
Το τέλος του κρατικού “μαξιλαριού“
Το νέο μοντέλο λειτουργίας διαφοροποιείται ριζικά από το υφιστάμενο. Οι ανάδοχοι που θα αναλάβουν τις γραμμές δεν θα λαμβάνουν κρατικές επιδοτήσεις, ούτε θα αποζημιώνονται για ενδεχόμενες ζημίες. Θα καλούνται να επενδύσουν εξ ολοκλήρου δικά τους κεφάλαια, αναλαμβάνοντας πλήρως τον επιχειρηματικό κίνδυνο, αλλά και την ευθύνη για την ποιότητα των υπηρεσιών. Με τον τρόπο αυτό, το υπουργείο επιδιώκει να εισαγάγει συνθήκες ανταγωνισμού, να ενισχύσει τη διαφάνεια και να προσφέρει καλύτερες υπηρεσίες στους πολίτες, τόσο σε επίπεδο εξυπηρέτησης όσο και ασφάλειας.
Τα βασικά κριτήρια του διαγωνισμού
Σύμφωνα με την προκήρυξη, δικαίωμα συμμετοχής έχουν φυσικά και νομικά πρόσωπα από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, αλλά και τρίτες χώρες που έχουν συνάψει σχετικές διεθνείς συμφωνίες. Οι προσφορές θα υποβάλλονται ηλεκτρονικά, και θα αξιολογούνται βάσει τεχνικών και οικονομικών κριτηρίων, ανάλογα με το είδος του έργου, αστικό ή υπεραστικό.
Για τα υπεραστικά δρομολόγια, οι υποψήφιοι ανάδοχοι οφείλουν να διαθέτουν ικανό στόλο λεωφορείων και επαρκές προσωπικό, με τουλάχιστον 2,7 οδηγούς ανά όχημα. Επιπλέον, τίθενται όρια ηλικίας για τα λεωφορεία, αφού κανένα δεν μπορεί να ξεπερνά τα 25 έτη, ενώ ο μέσος όρος ηλικίας του στόλου θα αποτελεί κριτήριο αξιολόγησης. Η προκήρυξη προβλέπει αυστηρούς όρους για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, τη συμμόρφωση με την εργατική νομοθεσία και την προστασία των δικαιωμάτων των επιβατών.
Παράλληλα, δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην περιβαλλοντική απόδοση των οχημάτων, προωθώντας τη σταδιακή ανανέωση του στόλου με λεωφορεία φιλικά προς το περιβάλλον. Η τήρηση των προδιαγραφών θα παρακολουθείται μέσω ελέγχων και μηχανισμών αξιολόγησης, ώστε να διασφαλίζεται η συνέπεια και η ασφάλεια των μεταφορών. Η διαδικασία αυτή στηρίζεται στον νόμο 4974/2022, που αναδιοργάνωσε το πλαίσιο λειτουργίας των δημόσιων οδικών μεταφορών, και στον Κανονισμό (ΕΚ) 1370/2007, που θέτει τους ευρωπαϊκούς κανόνες για τις συμβάσεις μεταφορών. Επιπλέον, εφαρμόζονται και οι διατάξεις του νόμου 4412/2016 για τις δημόσιες συμβάσεις, διασφαλίζοντας διαφάνεια, έλεγχο και ίση μεταχείριση των υποψηφίων.
Οι συνέπειες για τη Λέσβο
Για τη Λέσβο, η απελευθέρωση αυτή σημαίνει τέλος σε ένα καθεστώς δεκαετιών, όπου το Αστικό και το Υπεραστικό ΚΤΕΛ είχαν την αποκλειστική ευθύνη του μεταφορικού έργου. Πλέον, η εκτέλεση των δρομολογίων θα μπορεί να περάσει, εφόσον υπάρξει ενδιαφέρον και προσφορά, σε άλλους φορείς, ελληνικούς ή ευρωπαϊκούς. Η εξέλιξη αυτή γεννά εύλογες ανησυχίες, αλλά και προσδοκίες. Ανησυχίες για τη βιωσιμότητα των τοπικών εταιρειών, που καλούνται να ανταγωνιστούν με νέα σχήματα και χωρίς κρατική στήριξη, αλλά και προσδοκίες για αναβάθμιση των υπηρεσιών και ενδεχόμενη μείωση του κόστους για τον επιβάτη.
Η θέση της Περιφέρειας Β. Αιγαίου
Ο αντιπεριφερειάρχης Μεταφορών και Σχολικών Μεταφορών της Περιφερειακής Ενότητας Λέσβου, Κώστας Αστυρακάκης, σε σχετική ερώτηση των “Νέων της Λέσβου”, επιβεβαίωσε ότι το υπουργείο Μεταφορών διερευνά, μέσω επιστολής του Γενικού Γραμματέα Μεταφορών κ. Σακαρέτσιου, τη βιωσιμότητα των μεταφορικών έργων ανά Περιφερειακή Ενότητα, με βάση μελέτες που λαμβάνουν υπόψη τα χιλιόμετρα, τον αριθμό γραμμών, τα διαθέσιμα οχήματα και τα οικονομικά δεδομένα κάθε εταιρείας.
«Η σημερινή προγραμματισμένη συνάντηση της διεύθυνσης Μεταφορών της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου με το Αστικό και Υπεραστικό ΚΤΕΛ στα γραφεία της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφορών», δήλωσε, «θα διερευνήσει τις δυνατότητες συνέχισης του συγκεκριμένου έργου στο νησί».
Ο ίδιος σημείωσε πως η Περιφέρεια θα επιμείνει να μην υπάρξουν περικοπές γραμμών, αλλά και να δοθεί προτεραιότητα σε τοπικές εταιρείες για την ανάθεση του έργου, «ώστε να υπάρχει καλύτερη συνεννόηση και έλεγχος, αλλά και ευαισθησία απέναντι στους πολίτες που μετακινούνται καθημερινά».
Η προετοιμασία του Υπεραστικού ΚΤΕΛ Λέσβου
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Υπεραστικού ΚΤΕΛ Λέσβου, Στρατής Χριστόφας, μας είπε ότι το ΚΤΕΛ είναι απολύτως προετοιμασμένο για την επικείμενη διαδικασία. «Η διαβούλευση θα κρατήσει μέχρι τις 4 Νοεμβρίου και μετά το υπουργείο θα προκηρύξει τον διαγωνισμό», ανέφερε, υπογραμμίζοντας ότι «εργαζόμαστε επί δύο χρόνια για να είμαστε έτοιμοι».
Σύμφωνα με τον ίδιο, η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου έχει ήδη εκπονήσει σχετική μελέτη, μέσω συγκοινωνιολόγου, ενώ, όπως τόνισε «το ΚΤΕΛ διαθέτει όλες τις απαραίτητες πιστοποιήσεις, σύγχρονο στόλο, έμπειρους οδηγούς και εφαρμοσμένες τεχνολογίες, όπως η τηλεματική, που βελτιώνει τη διαχείριση των δρομολογίων και την πληροφόρηση των επιβατών».
Αναμονή από το Αστικό ΚΤΕΛ
Παρά το γεγονός ότι ζητήθηκε η θέση της διοίκησης του Αστικού ΚΤΕΛ Λέσβου, αυτή δεν εκφράστηκε. Η στάση αναμονής μπορεί να αποτυπώνει τον προβληματισμό που επικρατεί και σε άλλες περιοχές της χώρας, όπου τα αστικά ΚΤΕΛ καλούνται να προσαρμοστούν σε ένα εντελώς νέο τοπίο λειτουργίας χωρίς τη σιγουριά της αποκλειστικότητας. Αξίζει να σημειωθεί ότι για τη συμμετοχή των Αστικών ΚΤΕΛ Λέσβου, πέραν όλων των άλλων προϋποθέσεων συμμετοχής στον διεθνή διαγωνισμό, απαιτείται ο εκσυγχρονισμός των μέσων που διαθέτουν. Σύμφωνα με τη διακήρυξη οφείλουν να διαθέτουν στο στόλο τους και ηλεκτρικά λεωφορεία. Θέμα που απασχολεί τη διοίκηση της εταιρείας, αφού μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν οι ανάλογες εγκαταστάσεις φόρτισης ηλεκτρικών λεωφορείων στη Λέσβο.
Η απελευθέρωση των μεταφορών είναι ένα βήμα προς τον εκσυγχρονισμό, αλλά και μια πρόκληση για τις τοπικές κοινωνίες. Για νησιά, όπως η Λέσβος, όπου η συγκοινωνιακή κάλυψη είναι ζωτικής σημασίας για την καθημερινότητα κατοίκων και επισκεπτών, η επιτυχία του νέου μοντέλου θα εξαρτηθεί από το αν θα συνδυάσει τον ανταγωνισμό με την κοινωνική ευαισθησία. Το ζητούμενο είναι να βελτιωθούν οι υπηρεσίες μεταφοράς και ταυτόχρονα να προστατευτεί το δικαίωμα των πολιτών στην απρόσκοπτη μετακίνηση, ειδικά στις απομακρυσμένες περιοχές του νησιού.
Η 4η Νοεμβρίου, οπότε λήγει η δημόσια διαβούλευση, είναι το πρώτο ορόσημο. Από εκεί και πέρα, η πραγματική μάχη θα δοθεί στους διαγωνισμούς και στη Λέσβο η μάχη αυτή μόλις ξεκινά.
