Της Μάρως Καραμανώλη, Οικονομολόγου
Κατατέθηκε τη Δευτέρα που μας πέρασε, το Προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2026, και ενώ όλοι μιλάνε για ανάπτυξη, για τα νησιά μας φαίνεται πως ο κουμπαράς είναι άδειος.
Την ίδια στιγμή που το Οικονομικό Επιτελείο της Κυβέρνησης και η Κεντρική Διοίκηση σχεδιάζει αυξημένα φορολογικά έσοδα και προβλέπει ανάπτυξη της τάξεως του 2,4% του ΑΕΠ για το 2026, ο ορίζοντας για τους νησιωτικούς ΟΤΑ φαίνεται δυσοίωνος.
Σύμφωνα με το κατατεθέν Προσχέδιο του Προϋπολογισμού, τα οικονομικά των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) αναμένεται να κινηθούν σε βαρομετρικό χαμηλό – αρνητική εξέλιξη για τα ακριτικά νησιά, όπως η Λέσβος, η Λήμνος και ο Άη Στράτης.
Μειωμένες αποδόσεις εισφορών και οι “τρύπες” στον προϋπολογισμό
Το πολυαναμενόμενο και τελικά ανακηρυχθέν μέτρο της ΔΕΘ, μείωσης του ΦΠΑ κατά 30%, για νησιά κάτω των 20.000 κατοίκων, κάτι το οποίο μέχρι στιγμής ίσχυε μόνο για τα 5 νησιά (Λέσβος, Χίος, Κως, Λέρος, Σάμος) που φιλοξενούν μεταναστευτικές δομές, πρόκειται να επιβαρύνει σημαντικά τα δημοτικά ταμεία, ειδικά για νησιά, όπου η βασική πηγή εσόδων είναι ο τουρισμός και οι υπηρεσίες.
Αντιστοίχως, η κατάργηση ή μείωση του ΕΝΦΙΑ για την πρώτη κατοικία σε μικρούς οικισμούς (έως 1.500 κατοίκους), θα περιορίσει και αυτή, ένα σημαντικό έσοδο, που αν και μικρό, έδινε αναπνοή σε αρκετούς δήμους στη νησιωτική Ελλάδα.
Αυτά συμβαίνουν, την ίδια στιγμή που οι δημοτικές δαπάνες για προσωπικό πρόκειται να αυξηθούν κατά 90 εκατομμύρια ευρώ στο σύνολό τους, λόγω της αύξησης του μισθολογικού κόστους του προσωπικού των ΟΤΑ, ως αποτέλεσμα της μισθολογικής πολιτικής (π.χ. ξεπάγωμα τριετιών), χωρίς όμως τις πολυπόθητες προσλήψεις που τόσο έχουν ανάγκη οι νησιωτικοί δήμοι για να λειτουργήσουν σωστά σε όλα τα επίπεδα.
Αυτό που αναδεικνύεται μέσα από το Προσχέδιο του Προϋπολογισμού 2026, είναι μια κατάφωρη αδικία αλλά και ασυμφωνία μεταξύ Νομοθετημένης Ρύθμισης και Πράξης, καθότι παρά το γεγονός ότι τα φορολογικά έσοδα προβλέπεται να αυξηθούν σημαντικά αγγίζοντας τα 73.527 εκατ. ευρώ το 2026 (έναντι 70.878 εκατ. ευρώ το 2025), οι ΟΤΑ ενδέχεται να μην λάβουν τα προβλεπόμενα υποχρεωτικά ποσά (μεταβιβάσεις πόρων) που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένα ποσοστά κρατικών φόρων, όπως ορίζει ο Ν. 3852/2010 (Καλλικράτης).
Δεδομένης της γεωγραφικής απομόνωσης των νησιών μας, και ως εκ τούτου, το κόστος παροχής υπηρεσιών είναι συχνά υψηλότερο (π.χ. μεταφορές) και το γεγονός ότι το μέτρο του μεταφορικού ισοδύναμου, δεν εφαρμόζεται όπως το οραματίστηκε και το σχεδίασε, ο τ. Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, κ. Νεκτάριος Σαντορινιός, ώστε να ανακουφίζει τα υψηλά κόστη για τους νησιώτες και να συμβάλει στην προάσπιση της κοινωνικής συνοχής, αχνοφαίνεται πως το χάσμα μεταξύ των ποσών που θα έπρεπε να λάβουν οι ΟΤΑ από τον Προϋπολογισμό του 2026, και από αυτό που θα λάβουν τελικά, θα έχει κρίσιμες επιπτώσεις για τη βιωσιμότητα των νησιωτικών περιοχών.
Σε επίπεδο γενικού ισοζυγίου, το 2025 θα κλείσει με πλεόνασμα 96 εκατ. ευρώ για τους ΟΤΑ, βελτίωση η οποία σύμφωνα με το Οικονομικό Επιτελείο εξηγείται ως «αποτέλεσμα των αυξημένων σε σχέση με τις προβλέψεις, τρεχουσών και λοιπών κεφαλαιακών μεταβιβάσεων του κρατικού προϋπολογισμού καθώς και στα αυξημένα ίδια έσοδα». Με απλά λόγια, η Κυβέρνηση έθεσε χαμηλότερα τον πήχη των προβλέψεων από τις πραγματικές υποχρεώσεις, για να πετύχει θετικό οικονομικό αποτύπωμα.
Για το 2026, μπορεί να προβλέπεται πως οι ΟΤΑ θα έχουν αυξημένο πλεόνασμα κατά 16 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2025, το οποίο θα διαμορφωθεί στα 112 εκατ. ευρώ, όμως η πραγματικότητα είναι διαφορετική από τη διατύπωση στο χαρτί.
Αξίζει να σημειωθεί, πως τα έσοδα για τους ΟΤΑ, υπό τη μορφή των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων, για το 2026 θα αγγίξουν τα 2.261 εκατ. ευρώ (έναντι 2.159 εκατ. ευρώ το 2025).
Την ίδια στιγμή, τα φορολογικά έσοδα του κράτους αναμένεται συνολικά να αυξηθούν αγγίζοντας τα 73.527 εκατ. ευρώ, έναντι των 70.878 εκατ. ευρώ, στα οποία εκτιμάται θα κλείσει το 2025.
Από το σύνολο αυτών των φόρων, τα έσοδα από τον ΦΠΑ αναμένεται να αγγίξουν τα 29.129 εκατ. ευρώ (έναντι 27.530 εκατ. ευρώ το 2025), ο ΕΝΦΙΑ τα 2.328 εκατ. ευρώ (έναντι 2.411 εκατ. ευρώ το 2025), ο Φόρος Φυσικών Προσώπων τα 15.785 εκατ. ευρώ (έναντι 15.878 εκατ. ευρώ το 2025), και ο Φόρος Νομικών Προσώπων στα 8.659 εκατ. ευρώ (έναντι 7.800 εκατ. ευρώ το 2025).
Αξίζει να υπογραμμιστεί πως, η συνέχιση του μέτρου αναστολής του ΦΠΑ στις νέες οικοδομικές δραστηριότητες, αντιστοίχως, θα μειώσει τις χρηματοδοτήσεις που κατευθύνονται προς τους Δήμους, τη στιγμή που το ίδιο το προσχέδιο του Προϋπολογισμού του 2026, αναγνωρίζει πως υπάρχει άνθηση της οικοδομικής δραστηριότητας. Δηλαδή ενώ υπάρχει πεδίο δόξης λαμπρό για είσπραξη εσόδων αυτό αναστέλλεται…
Επιπροσθέτως, αναμένουμε να δούμε τι μέλλει γενέσθαι με την απόδοση του τέλους παρεπιδημούντων, αφού οι τουριστικές αφίξεις φέτος ήταν αρκετά αυξημένες.
Καταληκτικά, οι τοπικοί μας άρχοντες, έχουν μεγάλη κούρσα μπροστά τους για ακόμη μια χρονιά, αφού θα πρέπει να πιέσουν ισχυρά, για να λάβουν οι τοπικές κοινωνίες τους πόρους που δικαιούνται, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα του Ν. 3852/2010, και να μην “ψαλιδιστούν” οι κρατικές αποδόσεις πόρων στις νησιωτικές περιοχές, λόγω πολιτικών επιλογών.
