Γράφει η Χαρά Κουτρολού, Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών
Η ζάχαρη (ή σουκρόζη) είναι ένας δισακχαρίτης που αποτελείται από ένα μόριο γλυκόζης και ένα φρουκτόζης. Ανήκει στην ομάδα των υδατανθράκων, που αποτελούν την κύρια πηγή ενέργειας για τον ανθρώπινο οργανισμό. Ωστόσο, ενώ οι υδατάνθρακες πρέπει να αποτελούν το 50%-60% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης, οι συστάσεις για την κατανάλωση απλών σακχάρων (στα οποία ανήκει η ζάχαρη) περιορίζονται στο 5%-10%, στόχος δύσκολα εφικτός αν αναλογιστούμε ότι είναι παντού.
Πού κρύβεται;
Εκτός από αυτή σε κρυσταλλική μορφή που προσθέτουμε στον καφέ ή το τσάι, η ζάχαρη χρησιμοποιείται στα γλυκά και τα αρτοπαρασκευάσματα, σε μεγάλες ποσότητες στα αναψυκτικά (8 κουταλάκια ανά κουτάκι!) αλλά και τα ποτά (λικέρ, κοκτέιλ κ.ά.), στο φαγητό (ειδικά όταν υπάρχει ντομάτα), στην κέτσαπ και σε έτοιμα dressing, στα δημητριακά πρωινού, τις μπάρες, τις κομπόστες, σε πολλά γιαούρτια όπου αναγράφεται “επιδόρπιο γιαουρτιού”, σε μαρινάδα για κρέας ή κοτόπουλο (για να μαλακώσει και να νοστιμίσει), σαν ενισχυτικό γεύσης σε αλμυρά τρόφιμα, αλλά και γενικότερα σε πολλά βιομηχανοποιημένα προϊόντα, ακόμα κι αν αναγράφεται με άλλες ονομασίες (σακχαρόζη, μαλτόζη, δεξτρόζη, φρουκτόζη, σιρόπι καλαμποκιού, γλυκόζη, γαλακτόζη, λακτόζη κ.ά.).
Πού χρησιμεύει;
Πέρα από τη γλυκιά γεύση που δίνει, είναι πολύ καλό συντηρητικό (όπως και το αλάτι). Επίσης, αποτελεί το πιο αποτελεσματικό φάρμακο για την υπογλυκαιμία στο σακχαρώδη διαβήτη, ενώ η γλυκόζη (το ένα από τα δύο μόριά της) αποτελεί την κύρια “τροφή” του εγκεφάλου (που όμως μπορούμε να προσλάβουμε και από ένα φυσικό χυμό).
Είναι επιβλαβής;
-Παρέχει στον οργανισμό “κενές” θερμίδες, δηλαδή χωρίς θρεπτικά συστατικά.
-Προκαλεί απότομη αύξηση των επιπέδων ινσουλίνης και ευνοεί την αποθήκευση του σωματικού λίπους.
-Έχει εθιστική δράση. Όσο κι αν καταναλώνεις, πάντα θες περισσότερο.
-Προκαλεί οδοντική τερηδόνα.
Εκτός από τη σύνδεσή της με το Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2, η υπερκατανάλωση ζάχαρης έχει άμεση συσχέτιση με την παχυσαρκία, αλλά και με τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ενώ διερευνάται η σχέση της με τον καρκίνο.
Φαίνεται να υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ άγχους και κατάθλιψης με την αυξημένη κατανάλωση ζάχαρης.
Οι άνθρωποι που τρώνε πολλά γλυκά έχουν την τάση να παραλείπουν τα φρούτα.
Τη χρειαζόμαστε;
Ο οργανισμός μπορεί να προσλάβει την απαραίτητη ποσότητα γλυκόζης που χρειάζεται από τα φυσικά σάκχαρα που βρίσκονται σε τρόφιμα, όπως φρούτα, λαχανικά, γάλα, γιαούρτι, ψωμί, πατάτα, αρακάς, ζυμαρικά, ρύζι, μέλι κ.ά. Αν συνυπολογίσουμε και τα αυστηρά ποσοστά που συστήνουν οι παγκόσμιοι οργανισμοί (WHO, AHA), φαίνεται πως δεν τη χρειαζόμαστε. Σίγουρα όμως την αγαπάμε. Η ροπή μας προς τη γλυκιά γεύση είναι, άλλωστε, γενετικά προκαθορισμένη (όπως δείχνουν και μελέτες σε νεογνά).
Πώς να την περιορίσουμε;
Οι γευστικοί κάλυκες της γλώσσας προσαρμόζονται εύκολα σε μια σταδιακή μείωση της ζάχαρης. Η χρήση γλυκαντικών, όπως για παράδειγμα η στέβια, μπορεί να συμβάλει στη μετάβαση αυτή. Και δεν σημαίνει πως απαγορεύονται τα γλυκά. Είναι η καθημερινή χρήση της που πρέπει να περιορίσουμε και κυρίως για τα παιδιά μας. Αντί να τους τάξουμε γλυκό για να φάνε το ψάρι, είναι προτιμότερο να τους επιβραβεύσουμε με μια βόλτα. Ας μην ξεχνάμε πως οι υγιεινές διατροφικές συνήθειες χτίζουν γερούς οργανισμούς!
