ΑΡΘΡΟ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
*Της Μυρσίνης Ουζουνέλλη
Κινδυνεύουν οι κάτοικοι της Ανατολικής Λέσβου. Aνάγκη να ελεγχθεί όποιος έχει έρθει σε σεξουαλική επαφή με γυναίκες υψηλού ρίσκου χωρίς την χρήση προφυλακτικού. H υποσαχάριος Αφρική είναι το μέρος της υφηλίου με την μεγαλύτερη συχνότητα AIDS (σύμφωνα με την πιο επίσημη καταγραφή, δηλαδή αυτή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ή αλλιώς Π.Ο.Υ.) και αυτό το ρίσκο εκτοξεύεται σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. στην ομάδα των «sex-workers», δηλαδή των γυναικών που εκδίδονται.
Γράφω αυτή την επιστολή με την ιδιότητά μου πρώτα σαν Μυτιληνιά που αγαπώ τον τόπο μου και δευτερευόντως σαν γιατρός με ειδικότητα στην Δημόσια Υγεία. Επισκέφτηκα την Μυτιλήνη για να περάσω τις διακοπές του Πάσχα. Από τις πρώτες κιόλας μέρες μου δημιουργήθηκε η εντύπωση από αυτά που είδα και άκουσα, ότι υπάρχει μια βόμβα δημόσιας υγείας αυτή τη στιγμή στο νησί.
Παραθέτω τα στοιχεία: Σύμφωνα με πολύ έγκυρες πηγές, έχουν βεβαιωθεί τα τελευταία 3 χρόνια πολλαπλά κρούσματα του ιού ΗΙV (ιός που προκαλεί την νόσο του AIDS) στην Λέσβο, κυρίως ανάμεσα σε μετανάστες/μετανάστριες από την υποσαχάρια Αφρική και ο αριθμός των βεβαιωμένων περιστατικών έχει ξεπεράσει τους 30. Κανείς μπορεί με ασφάλεια να υποθέσει ότι τα μη-καταγεγραμμένα περιστατικά είναι ακόμα περισσότερα. Διευκρινίζω ότι HIV είναι ο ιός που προκαλεί την νόσο του AIDS γι’ αυτό και στην δημόσια υγεία συχνά αναφερόμαστε σε «HIV/AIDS». Επομένως έχουμε μια αιφνίδια και κατακόρυφη αύξηση των περιστατικών HIV σε μια περιοχή όπου η παρουσία του ιού ήταν πρακτικά ανύπαρκτη μέχρι πρόσφατα, και της οποίας ο πληθυσμός, για αυτόν ακριβώς τον λόγο, δεν έχει ποτέ ενημερωθεί συστηματικά και στοχευμένα πάνω στην πρόληψη της νόσου και στο τι πρέπει να προσέξει για να μην πάρει, ή αν πάρει να μην μεταδώσει στον σύντροφό του, τον ιό. Πρόκειται για δυνητικά θανατηφόρο νόσο, ειδικά αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά και έγκαιρα. Όταν κάποιος πάρει τον ιό και γίνει αυτό που ονομάζουμε «οροθετικός στον HIV» μπορεί να μην εμφανίσει κανένα απολύτως σύμπτωμα για μήνες ή και για ένα ή περισσότερα χρόνια, ενώ σε αυτό το διάστημα μπορεί να μολύνει όσους έρχονται σε σεξουαλική επαφή μαζί του/της.
Ο υψηλός αριθμός καταγεγραμμένων οροθετικών-ΗΙV μεταναστών από την Αφρική (ανδρών και γυναικών, με τις γυναίκες να αποτελούν την πλειοψηφία των βεβαιωθέντων κρουσμάτων) δεν θα ήταν από μόνος του τόσο ανησυχητικός, αν δεν συνδυαζόταν με πληθώρα αναφορών από συμπολίτες αλλά και από πηγές της αστυνομίας ότι υπάρχει παράνομη και ανεξέλεγκτη πορνεία σε μαζική κλίμακα, από εκδιδόμενες μετανάστριες που προέρχονται από την Αφρική. Με στατιστικούς όρους, οι επαφές αυτές είναι πάρα πολύ επικίνδυνες όταν γίνονται χωρίς την χρήση προφυλακτικού, γιατί ο ιός HIV (ιός του AIDS) είναι ενδημικός στην υποσαχάριο Αφρική. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) (http://www.afro.who.int/health-topics/hivaids), «η Αφρική είναι η περιοχή με τα περισσότερα κρούσματα μόλυνσης με τον ιό του ΑΙDS στον κόσμο, ειδικά ανάμεσα στις νέες γυναίκες». Η ίδια έκθεση του Π.Ο.Υ. αναφέρει ότι 70% των θανάτων από AIDS λαμβάνουν χώρα στην Αφρική, ενώ από τα 2,1 εκατομμύρια νέων περιστατικών AIDS τον χρόνο τα 1,37 (ποσοστό 65%) συμβαίνουν στην Αφρική. Πρόσφατη έρευνα σε 16 χώρες της υποσαχάριας Αφρικής έδειξε ότι ένα τεράστιο ποσοστό (37%) των εκδιδόμενων γυναικών από αυτές τις χώρες, έχουνε μολυνθεί με τον ιό (https://www.avert.org/professionals/hiv-social-issues/key-affected-populations/sex-workers).
Ενώ σε κάποιες χώρες υπάρχουν επίσημα κανάλια αναφοράς ατόμων με συμπεριφορά που απειλεί το κοινωνικό σύνολο με διάδοση του ιού του AIDS (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK234570/), φαίνεται εκ των πραγμάτων ότι ένας τέτοιος μηχανισμός ή δεν υπάρχει ή δεν λειτουργεί αποτελεσματικά στην Λέσβο. Ας είμαστε ξεκάθαροι: Εκτός αν αυτές οι μετανάστριες από την υποσαχάρια Αφρική, οι οποίες, σύμφωνα με πληθώρα αναφορών, εκδίδονται σε μαζική κλίμακα, έχουν ελεγχθεί για τον ιό και έχουν βρεθεί αρνητικές (πράγμα που δεν έχει γίνει σύμφωνα με επίσημες πηγές), τότε αυτό που συμβαίνει είναι ότι ενεργούν εις βάρος της κοινωνίας που τις φιλοξενεί και την εκθέτουν σε κίνδυνο. Το ίδιο θα συνέβαινε για οποιονδήποτε και οποιαδήποτε εκδίδεται χωρίς να έχει ελεγχθεί για σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, όποιας φυλής και όποιας εθνικότητας κι αν ήταν. Αλλά στην συγκεκριμένη περίπτωση ο κίνδυνος είναι πολύ μεγαλύτερος εξαιτίας του ενδημικού χαρακτήρα του HIV/AIDS στην Αφρική. Γι’ αυτό είναι ευθύνη του ΚΕΕΛΠΝΟ να ενημερώσει τον πληθυσμό, κυρίως τις απομακρυσμένες αγροτικές κοινότητες που παραδοσιακά έχουν λιγότερη πρόσβαση στην ενημέρωση.
Το θετικό είναι ότι εάν κάποιος που έχει πάρει τον ιό ελεγχθεί έγκαιρα και ξεκινήσει την σωστή αγωγή έγκαιρα, βελτιώνει πάρα πολύ την πρόγνωσή του, την επιβίωση και την προσδοκώμενη ποιότητα ζωής, και μπορεί να μειώσει την συγκέντρωση του ιού στο αίμα σε επίπεδα τόσο χαμηλά που πρακτικά να μην μεταδίδει τον ιό σε τρίτους. Για να γίνει όμως αυτό είναι πολύ σημαντικό να ξεκινήσει αγωγή το ταχύτερο δυνατόν. Προς αποφυγή πανικού, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ρίσκο για τον γενικό πληθυσμό, υπάρχει όμως ρίσκο για όσους έχουν έρθει σε επαφή με εκδιδόμενες γυναίκες (ή άντρες) από την υποσαχάριο Αφρική και είναι σημαντικό αυτοί οι άνθρωποι να ενημερωθούν άμεσα για να ξέρουν τι πρέπει να κάνουν. Επειδή πρέπει να περάσουν ως και 3 μήνες από την σεξουαλική επαφή με πιθανό φορέα του HIV για να μπορέσει να ανιχνευτεί ο ιός με εξέταση αίματος, είναι σημαντικό όλοι όσοι έχουν έρθει σε επαφή χωρίς χρήση προφυλακτικού με άτομο/α υψηλού κινδύνου να ελεγχθούν στο τρίμηνο (3 μήνες μετά την επαφή), ώστε αν έχουν πάρει τον ιό να ξεκινήσουν έγκαιρα φαρμακευτική αγωγή, αλλά και για να μην μεταδώσουν τον ιό σε τρίτους. Τονίζεται ότι μπορεί κάποιος να έχει και να μεταδίδει τον ιό του AIDS για μήνες ή και χρόνια πριν την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων της νόσου.
Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουν αυτοί οι άνθρωποι ότι μια έγκαιρη διάγνωση θα βελτιώσει πάρα πολύ την πρόγνωσή τους.
Πρέπει άμεσα, σήμερα, όχι αύριο, όχι την άλλη εβδομάδα, αλλά άμεσα, να γίνει ενημέρωση του πληθυσμού ειδικά στα χωριά γύρω από την Μόρια, σχετικά με το πώς μεταφέρεται ο ιός, και τι προφυλάξεις πρέπει να παίρνει κάποιος για να μην μολυνθεί. Το ΚΕΕΛΠΝΟ οφείλει να στείλει ομάδες ενημέρωσης στα χωριά της Ανατολικής Λέσβου, δεν αρκεί η ανάρτηση πληροφοριών σε κάποια ιστοσελίδα στο διαδίκτυο. Οι μέθοδοι ενημέρωσης που είναι αποτελεσματικοί σε μια πόλη με υψηλή έκθεση στα ΜΜΕ δεν είναι υποχρεωτικά αποτελεσματικοί σε πολύ μικρές κοινότητες ή αγροτικούς πληθυσμούς.
Η πόλη μας αυτή τη στιγμή ζει μια κατάσταση έξω από τα συνηθισμένα. Ανά τον κόσμο, όταν υπάρξει αιφνίδια αύξηση στα περιστατικά AIDS σε μια τόσο ξεκάθαρα συγκεκριμένη και μικρή γεωγραφική περιοχή, όπως είναι η Λέσβος, γίνεται ενημέρωση του πληθυσμού και πολύ στοχευμένη καμπάνια πρόληψης. Δεν γνωρίζω γιατί κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει ακόμα στην Λέσβο, είναι ασυνήθιστο. Επειδή με έχει προβληματίσει και με έχει ανησυχήσει ιδιαίτερα ο κίνδυνος για τους κατοίκους του νησιού, παραπέμπω στις παρακάτω οδηγίες από ιστότοπο που αφορά την πρόληψη της νόσου (https://www.hiv.gr/prolipsi-kai-seksoualiki-ygeia/metadosh/68-pws-metadidetai-o-hiv.html): «Ο HIV περιέχεται στο σπέρμα, τα προσπερματικά υγρά (δηλαδή στα υγρά που βγαίνουν πριν από την εκσπερμάτωση), στην βλέννη του ορθού και στα κολπικά υγρά. Περιέχεται επίσης στο σάλιο αλλά σε ποσότητες που δεν επαρκούν για τη μετάδοσή του. Εάν κάποιος βλεννογόνος, αμυχή ή πληγή στο δέρμα μας έρθει σε επαφή με σπέρμα ή κολπικά υγρά είναι δυνατόν να μολυνθούμε με τον HIV. Από τις σεξουαλικές πράξεις, οι πιο επικίνδυνες για τη μετάδοση του HIV είναι ο κολπικός και ο πρωκτικός έρωτας. Ο λόγος είναι ότι οι βλεννογόνοι του κόλπου και του πρωκτού είναι πολύ ευαίσθητοι και εύκολα τραυματίζονται, οπότε υπάρχουν μικρές, ανεπαίσθητες αμυχές μέσα από τις οποίες να εισχωρήσει ο ιός στον παθητικό σεξουαλικό σύντροφο που δέχεται μέσα του μολυσμένο σπέρμα. Επίσης επειδή η βλέννη του ορθού περιέχει μεγάλες ποσότητες του HIV, ο ενεργητικός σεξουαλικός σύντροφος μπορεί να μολυνθεί μέσω της ουρήθρας. Το στοματικό σεξ δεν θεωρείται υψηλού κινδύνου σεξουαλική συμπεριφορά, δεν είναι όμως εντελώς ακίνδυνο. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις μετάδοσης του HIV από τον στοματικό έρωτα. Εξάλλου υπάρχει κίνδυνος για μετάδοση άλλων αφροδίσιων νοσημάτων. Το στοματικό σεξ γίνεται πιο επικίνδυνο εάν υπάρχουν πληγές στο στόμα, ουλίτιδα κτλ., ή αν ο άλλος εκσπερματώνει στο στόμα μας. Η σωστή χρήση προφυλακτικού ελαχιστοποιεί την πιθανότητα μετάδοσης του HIV μέσω της σεξουαλικής επαφής».
Κλείνω, τονίζοντας ότι ΤΟ ΚΕΕΛΠΝΟ ΕΧΕΙ ΗΘΙΚΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΝΑ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙ και επισήμως το γεγονός ότι έχει υπάρξει ραγδαία αύξηση του αριθμού των βεβαιωμένων κρουσμάτων HIV στο νησί, καθώς και τις χώρες προέλευσης των κρουσμάτων. Αυτό είναι πολύ σημαντικό στοιχείο για την επιδημιολογική έρευνα αλλά ΚΑΙ για την προστασία του πληθυσμού. Φαίνεται να υπάρχει μια διαστρεβλωμένη αντίληψη από μεριά της παρούσας κυβέρνησης όσον αφορά το τι καθιστά «ανθρωπιστική» στάση σχετικά με το μεταναστευτικό. Ασφαλώς και οι πρόσφυγες αξίζουν πλήρους προστασίας των δικαιωμάτων τους και δεν νομίζω ότι κανείς το αμφισβητεί. Αλλά οφείλει η πολιτεία και οι ΜΚΟ να φροντίσουν ώστε οι πρόσφυγες να ενημερώνονται όχι μόνο για τα δικαιώματά τους, αλλά και για τις υποχρεώσεις τους όσον αφορά την αποφυγή συμπεριφορών που είναι παράνομες και επιβλαβείς για την κοινωνία που τους φιλοξενεί (πορνεία, κλοπές, κλπ.). Η πολιτεία έχει παραμελήσει πολύ ουσιαστικές υποχρεώσεις της προς τους κατοίκους της Λέσβου. Όχι μόνο σιωπά για την ανεξέλεγκτη πορνεία από ομάδα πολύ υψηλού υγειονομικού κινδύνου, αλλά και αμελεί πλήρως να ενημερώσει τον πληθυσμό του νησιού με σκοπό να τον προστατέψει. Το γεγονός ότι, ως σήμερα που γράφω, δεν έχουμε ενημερωθεί ανοιχτά και με πολύ επίσημο τρόπο, για το ότι έχει υπάρξει μια τόσο σημαντική αλλαγή στον επιδημιολογικό χάρτη του νησιού όσον αφορά το AIDS, είναι εγκληματική αμέλεια της παρούσας κυβέρνησης κατά του πληθυσμού του νησιού. Τίποτα λιγότερο από αυτό.
Μυρσίνη Ουζουνέλλη, Γιατρός Δημόσιας Υγείας, απόφοιτος Πανεπιστημίου Χάρβαρντ
