Γράφει ο
Κωνσταντίνος Φ. Βατούσης,
Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Γενικός Γραμματέας ΤΕΕ ΒΑ
Τον Ιανουάριο 2021 αναρτήθηκαν οι Δασικοί Χάρτες του μεγαλύτερου μέρους της Λέσβου, της Λήμνου και στη συνέχεια του μεγαλύτερου τμήματος της Χίου, της ηρωικής νήσου Ψαρών και Οινουσσών, της Σάμου, της Ικαρίας και των Φούρνων. Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει στην ιδιοκτησία του έκταση στις προαναφερθείσες περιοχές οφείλει να προβεί στον εντοπισμό της έκτασής του στους Δασικούς Χάρτες, προκειμένου να ενημερωθεί για τον χαρακτήρα που δίνει ο χάρτης στην έκτασή του, καθώς δεν θα υπάρξει ατομική ενημέρωση. Κατά του περιεχομένου των αναρτημένων Δασικών Χαρτών, επιτρέπεται η υποβολή αντιρρήσεων μέσα σε συγκεκριμένες προθεσμίες, οι οποίες παρατείνονται κατά είκοσι (20) ημέρες για κατοίκους εξωτερικού.
Με την ανάρτηση των Δασικών Χαρτών πανελλαδικά, όπως και ειδικότερα στα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου, αποκαλύφθηκαν τα συσσωρευμένα προβλήματα των τελευταίων 80 χρόνων. Αγροτεμάχια, ελαιοκτήματα, βοσκοτόπια και άλλες εκτάσεις, εμφανίζονται στο χάρτη με διαφορετική μορφή, με αποτέλεσμα να διεκδικούνται στο άμεσο μέλλον από το Δημόσιο, πλην συγκεκριμένων εξαιρέσεων (αναγνωρισμένα ιδιωτικά δάση, δασικές εκτάσεις).
Αρχικά η ηγεσία του ΥΠΕΝ προσπαθώντας να χειριστεί επικοινωνιακά μόνο το ζήτημα, προχώρησε σε ατυχείς δηλώσεις που δεν αρμόζουν στην σοβαρότητα της κατάστασης, παρόμοιου είδους με αντίστοιχες οι οποίες έχουν γίνει κατά καιρούς παλαιότερα και για άλλα σοβαρά θέματα από ηγεσίες υπουργείων. Συγκεκριμένα αναφέρθηκε: «Οι δασικοί χάρτες δεν ασχολούνται με ιδιοκτησιακά ζητήματα. Οι χάρτες αυτοί θα δείξουν αν η ιδιοκτησία σου ή ένα μέρος της εμπίπτει στη δασική νομοθεσία. Δεν κινδυνεύει η περιουσία κανενός με τους χάρτες. Και επειδή είναι ένα υπερπολύπλοκο έργο, έχει και λάθη. Σε περιπτώσεις λάθους μπορεί να απευθυνθεί κανείς στην δασική υπηρεσία και να επικαλεστεί τη διαδικασία του πρόδηλου σφάλματος, αν έχει οποιοδήποτε στοιχείο που να αποδεικνύει ότι το αγροτεμάχιό του δεν είναι δασικό. Από μια φωτογραφία του πατέρα του στο χωράφι μέχρι αεροφωτογραφίες. Και δεν θα πληρώσει τίποτα», όπως και:«Οι ενστάσεις ξεκινούν 15 μέρες μετά την ανάρτηση των χαρτών. 105 μέρες έχει ο πολίτης στη διάθεσή του για να προβεί σε ένσταση και είναι πολύ εύκολο. Είναι σαν τους χάρτες της Google που απλά βρίσκεις το χωράφι στον χάρτη, το καρφιτσώνεις με το δάχτυλο και βάζεις τη σημείωση ότι δεν είναι δασικό. Δεν χρειάζεται να πάρει κανείς κανέναν τοπογράφο, κανένα μηχανικό, δεν χρειάζεται τίποτα τέτοιο. Και όσοι δεν έχουν ευχέρεια με τους υπολογιστές, μπορούν να καλέσουν τη δασική υπηρεσία στο τηλέφωνο και θα τους κατευθύνουν ή θα κάνουν την υποβολή αντίρρησης για λογαριασμό του πολίτη οι υπάλληλοι». Προφανώς οι παραπάνω δηλώσεις δεν τιμούν κανένα και είναι πιθανό να υλοποιούνταν σε μια προηγμένη χώρα η οποία θα έχει φροντίσει έγκαιρα να παρέχει κάποιες βασικές δεξιότητες και υπηρεσίες στους πολίτες της. Θα πρέπει λοιπόν να μην δοθεί συνέχεια στα παραπάνω και να τα αφήσουμε όλοι στο παρελθόν.
Το μείζον ζήτημα των δασικών χαρτών αναγνωρίζεται πλέον από όλους και συστάθηκε ήδη ομάδα εργασίας, η οποία θα πρέπει έως τον ερχόμενο Ιούνιο να καταλήξει σε μέτρα για την επίλυση των προβλημάτων, τα οποία παραμένουν εδώ και δεκαετίες άλυτα στην Ελλάδα, τη μοναδική χώρα στην Ευρώπη που δεν διαθέτει ολοκληρωμένους δασικούς χάρτες. Δυστυχώς η πολιτεία και το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του απέτυχε να συνεννοηθεί και να τολμήσει έγκαιρα τις απαραίτητες αλλαγές στην τελευταία αναθεώρηση του Συντάγματος, ώστε να είναι σε θέση τώρα να προχωρήσει στην βελτίωση της ισχύουσας νομοθεσίας. Παρόλα αυτά ακόμα και τώρα υπάρχει χρόνος για να γίνουν διορθωτικές κινήσεις προς τη σωστή κατεύθυνση. Προτείνουμε λοιπόν:
-Να επανεξεταστεί το ύψος των παραβόλων και να καθιερωθεί μηδενικό παράβολο για ειδικές κοινωνικές ομάδες (πολύτεκνοι, άτομα με αναπηρίες, υπερήλικες, νέοι αγρότες/κτηνοτρόφοι κλπ.) και χαμηλά εισοδήματα. Η πρόσφατη ανακοίνωση για μείωση 50% του σχετικού παραβόλου για την κατάθεση της αντίρρησης είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.Επιπλέον στις περιπτώσεις στις οποίες οι πολίτες τελικά δικαιώνονται, να τους επιστρέφεται από το κράτος και ένα εύλογο κόστος για έξοδα μηχανικού, δασολόγου, δικηγόρου κλπ., τα οποία ειδικά σε μικρές εκτάσεις είναι πολλαπλάσια της αξίας του ακινήτου.
-Να ενισχυθούν άμεσα οι δημόσιες υπηρεσίες που εμπλέκονται, με μόνιμο και εξειδικευμένο προσωπικό (μηχανικούς, νομικούς, δασολόγους κλπ.). Να γίνει προσπάθεια διόρθωσης πολλών εμφανών λαθών από τις εμπλεκόμενες Δημόσιες Υπηρεσίες.
-Να ξεκινήσει άμεσα ουσιαστική ενημερωτική εκστρατεία σε όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, έτσι ώστε να φτάσει η πληροφορία έως την πιο απομακρυσμένη περιοχή της χώρας.
-Να συμπεριληφθούν και άλλες περιπτώσεις στα πρόδηλα σφάλματα και στις αντιρρήσεις που μπορούν να γίνουν ατελώς, σε συνεννόηση με τους αρμόδιους φορείς. Να διορθωθούν οι γραμμές και τα προφανή λάθη των χαρτών και να επιδιωχθεί ευελιξία των διαδικασιών σε περιοχές που γειτνιάζουν με δάση για μικροδιορθώσεις.
-Πέραν του 6μήνου παράτασης που ανακοινώθηκε, να δοθεί μια εύλογη και γενναία οριζόντια παράταση της διαδικασίας των ενστάσεων, έως ότου διευθετηθούν όλες οι εκκρεμότητες που υπάρχουν και έως όλοι οι πολίτες ενημερωθούν επαρκώς.
-Να δοθούν ευέλικτα “εργαλεία” στις επιτροπές εξέτασης ενστάσεων, ώστε να μπορούν να “βοηθήσουν” συγκεκριμένες προφανώς άδικες περιπτώσεις πολιτών, μέσα από ένα σαφές και διαφανές πλαίσιο. Να λειτουργήσει καθ’ όλη τη διάρκεια έως την κύρωση των χαρτών ομάδα ειδικών στο ΥΠΕΝ, με αρμοδιότητα την αποσαφήνιση περιπτώσεων, την υποστήριξη των επιτροπών αντιρρήσεων, την έκδοση εγκυκλίων και την πρόταση νομοθετικών ρυθμίσεων προς ψήφιση, σε συνεννόηση με τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους φορείς και το ΣτΕ.
-Να δοθεί ιδιαίτερη μέριμνα για τα δικαιώματα Αγροτών και Κτηνοτρόφων. Επίσης να προσεχθούν ευαίσθητες ομάδες που βιοπορίζονται από συγκεκριμένες εκτάσεις και πλήττονται άμεσα. Οι συγκεκριμένες ομάδες είναι κυρίως αυτές που προστατεύουν τις δασικές εκτάσεις ως άγρυπνοι φρουροί, αφιερώνοντας όλη τους τη ζωή σε αγροτικές περιοχές και δραστηριότητες. Αν η πολιτεία τους διώξει από τις αγροτικές και παραμεθόριες περιοχές στις οποίες ζουν εδώ και δεκάδες χρόνια, θα διαπράξει ένα μεγάλο περιβαλλοντικό έγκλημα (πέραν του ανθρωπιστικού και οικονομικού).
-Να λυθεί άμεσα με νομοθετική ρύθμιση το πρόβλημα που προέκυψε στη διαδικασία έκδοσης οικοδομικών αδειών σε εκτός σχεδίου περιοχές ακόμη και σε καθαρούς αγρούς, η οποία αυτή τη στιγμή είναι «στον αέρα» και σταματά οποιαδήποτε οικοδομική δραστηριότητα, με άγνωστο χρονικό ορίζοντα επίλυσης.
-Να εισαχθεί η υπαρκτή εδώ και πολλά χρόνια έννοια της χορτολιβαδικής έκτασης/βοσκοτόπου κυρίως στις νησιωτικές και παραθαλάσσιες περιοχές σε μια δίκαιη και οικολογική βάση, η οποία αποτελεί παράδοση σε πολλές αγροτικές περιοχές και έχει εμφανή και σαφή χαρακτηριστικά που την διακρίνουν (παραδοσιακά/παλαιά μονοπάτια, ίχνη βοσκής, μικρούς “μπαχτσέδες” δίπλα στις κτηνοτροφικές “σάγιες” κλπ.).
Δασωθέντες αγροί: Πρόκειται για εκτάσεις που το 1945 ήταν αγροτικές και σήμερα έχουν δασωθεί. Η έκτασή τους εκτιμάται πάνω από το 5% της συνολικά αναρτημένης έκτασης και προέκυψαν από την εγκατάλειψη και τη δάσωση αγρών κυρίως λόγω του μεταναστευτικού κύματος των ιδιοκτητών τους για λόγους επιβίωσης. Ο χαρακτηρισμός τους σήμερα ως δασικές εκτάσεις δημιουργεί πολλά προβλήματα τόσο ισόρροπης εφαρμογής του δικαίου, όσο και ηθικής μορφής. Τέλος, σε ειδικές περιπτώσεις όπου οι παραπάνω εκτάσεις κρίνεται απαραίτητο να διατηρήσουν τη σημερινή τους μορφή, θα μπορούσε να επιδιωχθεί η ανταλλαγή τους με ανάλογες αγροτικές εκτάσεις ή αποζημιώσεις.
Μεγάλη βαρύτητα, τέλος, θα πρέπει να δοθεί από το ΥΠΕΝ και την ομάδα εργασίας, στις τοπικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής και την ιστορία κάθε τόπου. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα στη βόρεια και δυτική Λέσβο είναι η περίπτωση της βελανιδιάς, μια ειδική περίπτωση που πρέπει οπωσδήποτε να καλυφθεί νομοθετικά, όπως και άλλες αντίστοιχες. Στην Λέσβο εμφανίζονται 7 είδη από βελανιδιές. Ευρωπαίοι που επισκέφτηκαν τη Λέσβο κατά τον 17ο και 18ο αι. μαρτυρούν την καλλιέργεια σιτηρών, ελαιόδεντρων, αμπελιών και σύκων παράλληλα με την εξαγωγή αλατιού και ρετσινιού και τη συλλογή βελανιδιών για την κατεργασία δερμάτων. Οι κάτοικοι των χωριών της ΒΔ Λέσβου (Άντισσα, Βατούσα, Σκαλοχώρι) μέχρι το 1970 ελάμβαναν σημαντικό εισόδημα του οικογενειακού τους προϋπολογισμού από τα βελανίδια, τα οποία χρησιμοποιούνταν ως πρώτη ύλη στην επεξεργασία των δερμάτων και την παρασκευή χρωμάτων σε εργοστάσιο στη Γέρα. Πολλοί βελανιδότοποι διατηρούν έως και σήμερα σημάδια καλλιέργειας όπως αναβαθμοί, εξομάλυνση της εδαφικής έκτασης πλησίον τους, στοίχιση κορμών σε ίσες αποστάσεις, μονοπάτια.
Είναι, λοιπόν, προφανές ότι η εξέταση των παραπάνω ζητημάτων απαιτεί χρόνο, επικοινωνία και τη συνεργασία πολλών πλευρών, ώστε να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές ορθούς και δίκαιους δασικούς χάρτες, για τους οποίους θα είμαστε περήφανοι και οι οποίοι θα διαφυλάσσουν τα πολύτιμα δάση της χώρας και τις περιουσίες των πολιτών. Όλοι είμαστε διατεθειμένοι να βοηθήσουμε προς αυτή την κατεύθυνση.
