- Υπήρχαν αποφάσεις, για την κατάργηση ή συγχώνευση αυτών των 71 ΔΛΤ στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού του νομοθετικού πλαισίου
- Κώστας Μουτζούρης: «Τα Λιμενικά ταμεία των δήμων είναι υποστελεχωμένα και δεν δύνανται ν’ ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες. Να γίνουν ανώνυμες εταιρείες σ’ επίπεδο περιφερειών»
“Σήκωσε άγκυρα” ο κρατικός μηχανισμός και οσονούπω αναμένεται να ανακοινωθεί η επιστροφή των Λιμενικών Ταμείων στην δικαιοδοσία κι ευθύνη του κράτους. Έτσι, ο χρόνιος αγώνας που είχε ξεκινήσει και είχε ευτυχή κατάληξη το 2005, με την ίδρυση των Δημοτικών Λιμενικών Ταμείων με την επωνυμία «Καλλικράτη», αφήνει πίσω του το «Καλλί» και γίνεται μόνο… κρατικός μηχανισμός. Και μετά την επαναφορά των αρμοδιοτήτων στον κρατικό μηχανισμό, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να προχωρήσει και η ιδιωτικοποίηση των λιμανιών της χώρας μας.
Η ευνοϊκή για το κράτος εξέλιξη, συζητήθηκε σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε τις προηγούμενες ημέρες, με σαφή αναφορά από τους εμπλεκόμενους, ότι «το επόμενο διάστημα τα Λιμενικά Ταμεία θα επιστρέψουν στις παλιές αρμοδιότητες. Τον έλεγχο, τις δραστηριότητες και τις ευθύνες αποκλειστικά θ΄ ασκεί το υπουργείο Ναυτιλίας».
Μέχρι σήμερα, επίσημα, δεν έχει ανακοινωθεί το παραμικρό για τις κυβερνητικές προθέσεις, γεγονός που προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση σ΄ εκείνους που γνωρίζουν πολύ καλά αυτό τι σημαίνει και οι οποίοι δίνουν την εξήγηση ότι «μετά την κρατικοποίηση των Λιμενικών Ταμείων, σειρά έχει η ιδιωτικοποίησή τους».
Έχοντας υπόψη τα όσα έχουν δρομολογηθεί, αλλά και το τι αναμένεται να συμβεί στο εγγύς μέλλον, ζητήθηκαν οι απόψεις τόσο του περιφερειάρχη, Κώστα Μουτζούρη όσο και των δύο δημάρχων της Λέσβου, Παναγιώτη Χριστόφα και Ταξιάρχη Βέρρου. Από την πλευρά του ο κ. Μουτζούρης εμφανίστηκε θετικός σε μια τέτοια πιθανή εξέλιξη κι επικαλούμενος την προγενέστερη θητεία του ως Γενικός Γραμματέας Λιμένων του αρμόδιου υπουργείου, υποστήριξε ότι «από τότε που ήμουν γενικός γραμματέας, υπήρχε αυτή η πρόταση. Κι ο λόγος είναι ότι τα Λιμενικά ταμεία των δήμων είναι υποστελεχωμένα και δεν δύνανται ν’ ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες. Μάλιστα η πρόταση που είχα καταθέσει τότε, αφορούσε στο να γίνουν ανώνυμες εταιρείες σ’ επίπεδο περιφερειών, για μεγαλύτερη ανάπτυξη κι επίλυση των πάσης φύσεως τεχνικών ζητημάτων που προκύπτουν».
Στο άκουσμα ενός τέτοιου ενδεχόμενου ο πρόεδρος της Ένωσης Δήμων και κοινοτήτων Βορείου Αιγαίου και δήμαρχος Δυτικής Λέσβου, Ταξιάρχης Βέρρος, δήλωσε ότι «θα διαμαρτυρηθούμε εντόνως κατά μιας τέτοιας απόφασης».
Ιστορικό πλαίσιο και σημερινή κατάσταση
Τα Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία (ΔΛΤ) ιδρύθηκαν με τον «Καλλικράτη» (2005), διαμορφώθηκαν ως ΝΠΔΔ κι ανέλαβαν τη διαχείριση των λιμανιών πολλών δήμων. Από τότε, η κρίση και τα μνημόνια δημιούργησαν ένα κατακερματισμένο σύστημα με δεκάδες Ταμεία, σήμερα γύρω στα 71, που διαχειρίζονται υποδομές με διαφοροποιημένη γεωγραφική εμβέλεια και πόρους.
Ωστόσο, η έλλειψη συντονισμού και πόρων – το λεγόμενο «ορφανό» κανάλι λιμανιών – οδηγεί σε αναποτελεσματική λειτουργία. Ταυτόχρονα, υπήρχαν αποφάσεις για την κατάργηση ή συγχώνευση αυτών των 71 ΔΛΤ στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού του νομοθετικού πλαισίου.
Οι κύριοι λόγοι – το γιατί η κυβέρνηση επιθυμεί να επαναφέρει τον έλεγχο – αφορούν στον κεντρικό και πιο αποδοτικό σχεδιασμό. Ένα κεντρικό πλαίσιο εποπτείας από το υπουργείο Ναυτιλίας, όπως τονίζουν κυβερνητικοί παράγοντες, επιτρέπει τον καλύτερο συντονισμό, με μεγέθη κλίμακας που δίνουν βαρύτερη τεχνική και οικονομική δυνατότητα ανάπτυξης υποδομών. Και τούτο, διότι, αντί για μόλις τοπικά έργα, οικοδομούνται στρατηγικά περιφερειακά κέντρα που αξιοποιούν κοινή τεχνογνωσία και πόρους.
Απλοποίηση διοικητικής δομής
Η κατάσταση με περισσότερους φορείς (ΔΛΤ, λιμενάρχης, ΤΑΪΠΕΔ, ιδιώτες – π.χ. Cosco), δημιουργεί σύγχυση αρμοδιοτήτων και ασκεί διοικητικές καθυστερήσεις και προβλήματα στην υλοποίηση έργων. Με κεντρικό φορέα, οι αποφάσεις γίνονται ταχύτερα, με ξεκάθαρη ευθύνη και ενιαία γραμμή.
Σ΄ ό,τι αφορά στην οικονομική αυτοτέλεια και στις συντονισμένες επενδύσεις, τα σημερινά Ταμεία συχνά «μετρούν» έσοδα χωρίς να μπορούν όλοι οι φορείς να τα διαχειριστούν πλήρως, ενώ απαιτείται υψηλότερος συντονισμός για ασφάλεια, συντήρηση και εκσυγχρονισμό. Η κεντρική διαχείριση επιτρέπει στο κράτος να κατευθύνει πόρους και να ελέγχει την οικονομική ευστάθεια των λιμανιών.
Ενίσχυση του τουρισμού και της οικονομίας των νησιών
Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα μιας τέτοιας απόφασης, όπως σημειώνουν κυβερνητικοί παράγοντες, αποτελεί για τον κρατικό μηχανισμό ο κεντρικός σχεδιασμός των λιμένων, που συνδέεται άμεσα με τη βελτίωση της συνολικής εικόνας της νησιωτικότητας και του τουρισμού, απόψεις που τόσο ο Πρωθυπουργός όσο κι ο υπουργός Ναυτιλίας τις υπογραμμίζουν συνεχώς.
Ο εκσυγχρονισμός των λιμενικών υποδομών είναι κρίσιμος για την ανάπτυξη των νησιών και την εξυπηρέτηση τουριστών και κατοίκων.
Τα Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία απώλεσαν περίπου το 50% των εσόδων τους (π.χ. Χίος -140.000 €, Μύκονος – 3,7 εκατ. €, 2024) και βλέπουν δραστικές μειώσεις επιχορηγήσεων.
Η κυβέρνηση επιχειρηματολογεί ότι το δημοσιονομικό κενό καλύπτεται από το «Πράσινο Ταμείο» για να χρηματοδοτήσει περιβαλλοντικές και αναπτυξιακές παρεμβάσεις. Παρόλα αυτά, η σημερινή πρακτική δημιούργησε αντιφάσεις. Η μείωση εσόδων ενίσχυσε την ανάγκη για κεντρική διαχείριση των Ταμείων.
Αντιδράσεις και αντιρρήσεις
Οι Δήμοι, μέσω της ΚΕΔΕ, ισχυρίζονται ότι η επαναφορά δικαιοδοσίας παραβιάζει τη συνταγματική αυτοτέλεια των ΟΤΑ και τη διαχειριστική αυτονομία. Επιπλέον, επισημαίνουν ότι αφαιρεί δικαιώματα των Δήμων και πόρους που έχουν παραχωρηθεί νομίμως, επιβαρύνοντας τη δημοτική αυτοδιοίκηση. Ακόμη, υπάρχει κίνδυνος συγκέντρωσης υπερβολικής εξουσίας στο κράτος, με πιθανά προβλήματα διαφάνειας και μειωμένη συμμετοχή τοπικών κοινοτήτων.
Αναφορικά με τις επιπτώσεις μιας τέτοιας απόφασης, που έχει να κάνει με την αλλαγή καθεστώτος των λιμενικών Ταμείων, όσον αφορά στο θετικό πρόσημο αυτό αποτελεί η ενιαία πολιτική λιμένων σε εθνικό επίπεδο με την πιο εύκολη πρόσβαση σε εθνικά κι ευρωπαϊκά κονδύλια, η αποτελεσματικότερη διαχείριση πόρων, μιας και υλοποιούνται έργα με οικονομίες κλίμακας, και τέλος, οι ταχύτερες διαδικασίες θεσμοθέτησης έργων, χωρίς κατακερματισμένες αρμοδιότητες και καθυστερήσεις.
Στον αντίποδα των θετικών επιπτώσεων υπάρχουν οι αρνητικές, στις οποίες γίνεται λόγος γι’ απώλεια πόρων σε τοπικό επίπεδο, π.χ. χρηματοδότηση έργων σε μικρές νησιωτικές κοινωνίες, σε προβλήματα δημοκρατικής λογοδοσίας, έλλειψη τοπικής εκπροσώπησης στο σχεδιασμό, στη στρέβλωση ανταγωνισμού και διαφάνειας, εάν οι κεντρικοί μηχανισμοί δεν διασφαλίζουν δίκαιη κατανομή έργων.
Η κυβέρνηση επιδιώκει να επαναφέρει τη δικαιοδοσία στα λιμενικά ταμεία υπό τον κεντρικό έλεγχο για να επιτύχει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, καλύτερο σχεδιασμό και συγχρηματοδότηση. Ωστόσο, αυτή η μεταρρύθμιση συγκρούεται με τη συνταγματική αυτοτέλεια των Δήμων και μπορεί να επιφέρει σημαντικές κοινωνικοοικονομικές ανατροπές στην τοπική διαχείριση.
Η ισορροπία θα κριθεί από τρεις παραμέτρους: Τον σχεδιασμό και σε ποιο βαθμό θα εφαρμοστεί συμπληρωματική χρηματοδότηση (π.χ. Πράσινο Ταμείο) ,τη διαφάνεια και στο εάν το υπουργείο θα εφαρμόσει διαφανείς, συμμετοχικές διαδικασίες διακυβέρνησης και την ισορροπία κι αν οι τοπικές ανάγκες και η αυτονομία θα παραμείνουν στο επίκεντρο, παρά την κεντρική εποπτεία.
Τέλος, η κίνηση της κυβέρνησης αντανακλά μια τάση επιστροφής στην κεντρική διαχείριση, με στόχο τον εκσυγχρονισμό και τη στρατηγική ανάπτυξη λιμένων. Όμως, το ζητούμενο είναι η εξασφάλιση ότι θα συνυπάρχουν αποτελεσματικότητα, δημοκρατικός έλεγχος και χρηματοδότηση με κοινωνική δικαιοσύνη.
