Του Μανώλη Φραντζεσκάκη
Υπάρχουν φορές που η ενασχόλησή μας με το ψάρεμα μας δημιουργεί ορισμένα απλά ερωτήματα που όμως δεν είμαστε απόλυτα σίγουροι για τις απαντήσεις τους.
Ποιος από εμάς δεν αναρωτήθηκε αν τα ψάρια βλέπουν ή ακούνε εκτός επιφάνειας, αν μπορούν να ξεχωρίσουν τις διαφορετικές γεύσεις και μυρωδιές της τροφής που τους παρέχουμε, ή αν κοιμούνται και πώς το επιτυγχάνουν με ανοικτά τα μάτια;
Τα παρακάτω λοιπόν αποτελούν επιστημονικές αναφορές και συμπεράσματα που υπάρχουν και στο internet, μα για κάποια επιφυλάσσομαι για την ακρίβειά τους.
Ο άνθρωπος έχει τρόπους να επικοινωνεί, να αντιλαμβάνεται το χώρο του, να προσανατολίζεται. Αυτοί οι τρόποι ονομάζονται αισθήσεις. Αισθήσεις διαθέτουν όλα τα ζώα συμπεριλαμβανομένων και των ψαριών. Όπως και ο άνθρωπος έτσι και τα ψάρια διαθέτουν ένα οπλοστάσιο αισθήσεων και συμπεριφορών που τα βοηθά να μπορούν να αντεπεξέρχονται στο περιβάλλον της θάλασσας ή του γλυκού νερού, σχεδόν σε όλες τις δυνατές συνθήκες.
Κεντρικό Νευρικό Σύστημα
Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα είναι η βάση για όλες αυτές τις λειτουργίες και αποτελείται από τον εγκέφαλο, ο οποίος προστατεύεται από οστέινο ή χόνδρινο κρανίο και από το νωτιαίο μυελό, ο οποίος διατρέχει το εσωτερικό της σπονδυλικής στήλης. Στη συνέχεια, μεγάλος αριθμός νεύρων συνδέουν το Κ.Ν.Σ. με τα διάφορα όργανα του σώματος και με αισθητήρια όργανα που δέχονται πληροφορίες από το περιβάλλον.
Ακούνε τα ψάρια;
Τα ψάρια ακούνε και μάλιστα πολύ καλά. Θεωρούμε δεδομένο πως ο ήχος ταξιδεύει έως και πέντε φορές γρηγορότερα στο νερό απ’ ό,τι στον αέρα γι’ αυτό το λόγο ενοχλούνται από δυνατούς θορύβους περισσότερο από εμάς.
-Μα τα ψάρια δεν έχουν αυτιά!
Λάθος… Όλα τα ψάρια έχουν αυτιά, απλά βρίσκονται εσωτερικά στη δομή των οστών του κεφαλιού και σε συνδυασμό με αισθητήρες που διαθέτουν μπορούν να καταλάβουν και τις δονήσεις του νερού που τα περιβάλλει καθώς και πολλά άλλα στοιχεία.
Μυρίζουν τα ψάρια;
Ορισμένα είδη έχουν πολύ ανεπτυγμένη την αίσθηση της όσφρησης κι άλλα όχι. Με τα οσφρητικά νεύρα στα ρουθούνια τους μπορούν να εντοπίσουν τις μυρωδιές των τροφών, των αντικειμένων και των άλλων οργανισμών που βρίσκονται γύρω τους, όπως ακριβώς κάνουν τα ζώα της στεριάς. Ορισμένα είδη χρησιμοποιούν την όσφρηση ώστε να εντοπίζουν τροφή, να προφυλάσσονται από θηρευτές, αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις για να βρίσκουν το μέρος που έχουν εναποθέσει τα αβγά τους ή το μέρος που θεωρούν πιο ασφαλές ώστε να κρύβονται όταν βρίσκονται σε κίνδυνο.
Βλέπουν τα ψάρια το δικό μας κόσμο;
Τα μάτια των ψαριών είναι με τέτοιο τρόπο ανεπτυγμένα ώστε να βλέπουν υποβρύχια. Οι κυριότερες διαφορές τους με τα ανθρώπινα μάτια είναι ότι δεν διαθέτουν βλέφαρα γιατί δεν τα έχουν ανάγκη αφού τα μάτια τους δεν στεγνώνουν. Ούτε έχουν τη δυνατότητα να εστιάζουν σε αντικείμενα ανάλογα της απόστασης με τον τρόπο που κάνουμε εμείς, αλλά το κάνουν όπως ακριβώς οι φακοί των φωτογραφικών μηχανών, μετακινώντας τον κρυσταλλοειδή χιτώνα τους εμπρός-πίσω. Η όραση διαφέρει αρκετά από είδος σε είδος. Τα περισσότερα είδη βλέπουν μόνο κοντά, ενώ μακριά δεν μπορούν να διακρίνουν τίποτα. Άλλα είδη βλέπουν πολύ μακριά και δυσκολεύονται σε κοντινές αποστάσεις. Το σημαντικό όμως στην όραση των ψαριών είναι η γωνία θέασης, βλέπουν σχεδόν 360 μοίρες με εξαίρεση ένα μικρό σημείο πίσω τους.
Εργαστηριακά πειράματα έχουν δείξει ότι τα ψάρια μπορούν να διακρίνουν χρώματα. Μέχρι σήμερα υπάρχουν αναφορές πως τα χρώματα όπως το άσπρο, μαύρο, κόκκινο, πράσινο, κίτρινο και μπλε είναι πλήρως διακριτά κυρίως σε μεγαλόσωμα είδη. Μάλιστα δείχνουν περισσότερη προτίμηση σε ορισμένα χρώματα από ό,τι σε άλλα, με το κόκκινο να είναι πιο αρεστό χρώμα αφού συνδυάζεται σχεδόν από την πλειοψηφία με το φαγητό.
Παρόλο που δεν έχουν βλέφαρα τα ψάρια κοιμούνται. Μπορούν να το πετύχουν επειδή ο εγκέφαλός τους λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο από τον δικό μας και δεν χρειάζεται να δίνει εντολή στα βλέφαρα. Πολλοί υποστηρίζουν πως κατά την διάρκεια του ύπνου τους ένα μέρος του εγκεφάλου παραμένει ενεργό.
Γεύονται τα ψάρια;
Ορισμένα είδη, κυρίως ψάρια βυθού, έχουν ανεπτυγμένη την αίσθηση της γεύσης. Στα υπόλοιπα δεν είναι σε τέτοιο βαθμό ανεπτυγμένη συγκριτικά με τις άλλες αισθήσεις τους. Μάλιστα στα γατόψαρα η γεύση αναγνωρίζεται από τα μουστάκια τους και σε ορισμένα άλλα είδη ακόμα και από τη ράχη τους.
Η έκτη αίσθηση των ψαριών!!
Τα ψάρια έχουν ένα επιπλέον αισθητήριο όργανο που λέγεται πλευρική αίσθηση ή πλευρική γραμμή. Με αυτή την αίσθηση (που συνδυάζει την ακοή και ας πούμε την δική μας αφή) μπορούν να αναγνωρίσουν κραδασμούς που τυχόν υπάρχουν στο περιβάλλον τους, να καταλάβουν το μέγεθος της πηγής τους, την κατεύθυνσή της, και αναλόγως της έντασης και της συχνότητας αναγνωρίζουν εάν πρόκειται για απειλή ή όχι. Επίσης η πλευρική γραμμή είναι υπεύθυνη για την αναγνώριση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος, ενώ στα περισσότερα κοπαδόψαρα χρησιμοποιείται για την συνοχή του κοπαδιού και την ταχύτητά του.
Καλές θάλασσες και καλά ψαρέματα σε όλους…
