Ο τουρισμός στη Λέσβο έχει διανύσει μια μακρά και πολυτάραχη πορεία, που συνδέεται στενά με τις ιστορικές εξελίξεις, τις γεωπολιτικές συνθήκες και τις τοπικές αναπτυξιακές επιλογές. Αν και η Λέσβος διαθέτει πλούσιο φυσικό και πολιτιστικό απόθεμα, από το Απολιθωμένο Δάσος και τα θερμά λουτρά έως τις βυζαντινές εκκλησίες και τα παραδοσιακά χωριά, εντούτοις παραμένει μακριά από τα επίπεδα τουριστικής ανάπτυξης που καταγράφουν άλλα νησιά του Αιγαίου.
Το νησί μας αποτέλεσε τουριστικό προορισμό ήδη από τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, κυρίως για Ευρωπαίους ταξιδιώτες που αναζητούσαν εναλλακτικές διακοπές κοντά στη φύση, την παράδοση και τη γαστρονομία. Χώρες, όπως η Ολλανδία, η Γερμανία και η Αγγλία, τροφοδοτούσαν με τουρίστες περιοχές, π.χ. Μόλυβο, Πέτρα, Πλωμάρι και Ερεσό, δημιουργώντας έναν ήπιο και πολιτιστικά ευαίσθητο τουρισμό.
Τη δεκαετία του 1990, το νησί άρχισε να χάνει σταδιακά τη θέση του στον διεθνή τουριστικό χάρτη, κυρίως λόγω της έλλειψης υποδομών και της απουσίας ολοκληρωμένου σχεδίου τουριστικής προβολής. Την ώρα που η Μύκονος, η Σαντορίνη και η Πάρος εδραιώνονταν ως υπερτιμημένοι προορισμοί, η Λέσβος παρέμενε στην αφάνεια.
Το τελειωτικό πλήγμα ήρθε με την προσφυγική κρίση του 2015-2016, όταν η διεθνής εικόνα του νησιού ταυτίστηκε με εικόνες από τις αφίξεις προσφύγων και τη λειτουργία δομών φιλοξενίας. Παρότι η κοινωνία της Λέσβου επέδειξε πρωτοφανή αλληλεγγύη και ανθρωπισμό, η αρνητική δημοσιότητα αποθάρρυνε τουρίστες, με τις αφίξεις να μειώνονται κατακόρυφα.
Οι σημερινοί λόγοι που ο τουρισμός στη Λέσβο παραμένει στάσιμος, είναι η έλλειψη επωνυμίας και ταυτότητας. Η Λέσβος δεν έχει κατορθώσει να προβάλει με επάρκεια τη δική της, διακριτή ταυτότητα στον τουριστικό χάρτη. Δεν έχει εδραιώσει ένα ενιαίο αφήγημα που να διαφοροποιείται ξεκάθαρα από τους υπόλοιπους προορισμούς.
Η περιορισμένη συνδεσιμότητα με ευρωπαϊκούς προορισμούς, ειδικά μέσω απευθείας πτήσεων charter, καθιστά τη Λέσβο λιγότερο προσβάσιμη από άλλα νησιά. Επιπλέον, οι ακτοπλοϊκές γραμμές δεν εξυπηρετούν πάντα με συχνότητα ή ταχύτητα τις ανάγκες τουριστών.
Ανεπαρκείς υποδομές και επενδύσεις
Από την κατάσταση των δρόμων μέχρι την περιορισμένη διαθεσιμότητα ποιοτικών καταλυμάτων κι εστίασης, η Λέσβος υστερεί σε βασικές παροχές τουριστικής φιλοξενίας. Επίσης, παρατηρείται αντίφαση ανάμεσα στο φυσικό πλούτο και την τουριστική αξιοποίηση. Το Απολιθωμένο Δάσος Σιγρίου, οι θερμές πηγές, οι προστατευόμενοι βιότοποι, τα μοναστήρια και τα μουσεία, παραμένουν εν πολλοίς αναξιοποίητα ως τουριστικά προϊόντα. Η εικόνα του νησιού στο εξωτερικό δεν ανανεώθηκε μετά την προσφυγική κρίση. Η δημόσια διπλωματία και η στρατηγική προβολής απουσιάζουν.
Σχεδιασμός μακροπρόθεσμης στρατηγικής
Η Λέσβος χρειάζεται ένα πλήρες στρατηγικό σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης (Tourism Master Plan) που να περιλαμβάνει ανάλυση στόχων, στοχευμένων αγορών, προσφερόμενων εμπειριών και οδικού χάρτη υλοποίησης. Πρέπει να καθοριστεί αν το νησί στοχεύει σε οικοτουρισμό, πολιτιστικό τουρισμό, γαστρονομικό τουρισμό ή συνδυασμό αυτών.
Η Λέσβος έχει σημαντικές δυνατότητες στους τομείς:
- Θρησκευτικού τουρισμού (Μονή Αγίου Ραφαήλ, Ταξιάρχης Μανταμάδου, Μονή Λειμώνος, Μονή Πυθαρίου, Μονή Υψηλού)
- Περιπατητικού και ποδηλατικού τουρισμού (μονοπάτια, φυσικά τοπία)
- Γαστρονομικού τουρισμού (ούζο, ελαιόλαδο, τοπική κουζίνα)
- Οικοτουρισμού (Απολιθωμένο Δάσος, υγροβιότοποι Καλλονής).
Στοχευμένη αναδημιουργία του νησιού
Πρέπει να ανασχεδιαστεί η διεθνής εικόνα του νησιού με έμφαση στην αυθεντικότητα, τη φύση και την ηρεμία. Ένα σύγχρονο logo, επαγγελματικά βίντεο, συνεργασία με influencers και καμπάνιες σε επιλεγμένες αγορές, μπορούν να αλλάξουν την εικόνα.
Παράλληλα, απαιτείται ενίσχυση των ακτοπλοϊκών συνδέσεων, η κατασκευή και συντήρηση δικτύου δρόμων, πεζοδρομίων και παραλιών και η αναβάθμιση καταλυμάτων και παροχών. Σημαντική παράμετρος αποτελεί το γεγονός ότι η τοπική αυτοδιοίκηση, το Επιμελητήριο, οι τουριστικοί φορείς και οι επιχειρηματίες, πρέπει να διαμορφώσουν ενιαίο μέτωπο δράσης, αποφεύγοντας τοπικισμούς και μεμονωμένες προσπάθειες.
Η Λέσβος δεν υπολείπεται σε φυσικό ή πολιτιστικό πλούτο, αλλά σε στρατηγική και συνέπεια. Ο τουρισμός στο νησί «χωλαίνει» όχι γιατί δεν υπάρχει ενδιαφέρον, αλλά γιατί δεν έχει διαμορφωθεί το κατάλληλο πλαίσιο προσέλκυσης, εξυπηρέτησης και διατήρησης του επισκέπτη. Η ανάκαμψη μπορεί να έρθει, εφόσον υπάρξει πολιτική βούληση, επαγγελματισμός και συνεργασία. Και τότε, η Λέσβος μπορεί να γίνει ξανά αυτό που της αξίζει, ένας ιδιαίτερος, αυθεντικός προορισμός της Ελλάδας.
