Την απειλή να επιτρέψει σε εκατομμύρια πρόσφυγες να αναχωρήσουν για την Ελλάδα φαίνεται πως δείχνει ότι μπορεί να κάνει πράξη ο Ταγίπ Ερντογάν, με την απότομη και ανησυχητική αύξηση της συχνότητας αφίξεων προσφύγων και μεταναστών στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Στην Λέσβο 65 άτομα έφτασαν συνολικά στις ακτές μέσα σε λιγότερο από 48 ώρες, την ίδια στιγμή που τις τελευταίες λίγες εβδομάδες αντίστοιχες «πιέσεις» δέχονται και η Χίος και η Σάμος, γεγονός που γεννά προβληματισμό για το πώς θα εξελιχθεί το επόμενο διάστημα το πεδίο του μεταναστευτικού, έπειτα από μια περίοδο, όπου είχαμε συνηθίσει τις καλές ειδήσεις της αποσυμφόρησης. Το κυριότερο, όμως, είναι πως απειλεί και τα θεμέλια της μεταναστευτικής πολιτικής της Κυβέρνησης.
Ειδικότερα, τα ξημερώματα της Πέμπτης στις ακτές νότια της Μυτιλήνης έφτασαν 26 άτομα Αφρικανικής καταγωγής, τα οποία θυμίζουμε πως αρχικά πέρασαν κάτω από το ραντάρ των ελληνικών αρχών διαφεύγοντας στα βουνά μέχρις ότου εντοπιστούν αργά το απόγευμα της ίδιας μέρας και οδηγηθούν στο προσωρινό ΚΥΤ στο Μαυροβούνι. Σε αυτούς προστέθηκαν 39 άτομα με καταγωγή από το Αφγανιστάν, που έφτασαν με βάρκα την Παρασκευή το πρωί στην περιοχή της Εφταλούς και τα οποία οδηγήθηκαν, σύμφωνα με τα όσα προβλέπονται, στην δομή στα Μεγάλα Θέρμα. Πρόκειται, δηλαδή, για έναν εξαιρετικά σημαντικό αριθμό προσφύγων και μεταναστών (που είχαμε πάρα πολύ καιρό να δούμε) να φτάνει μέσα σε λίγες ώρες στο νησί μας.
Πράξη ή απειλή;
Όλα αυτά βέβαια συνέβησαν λίγες ώρες μετά το παραλήρημα του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος ούτε λίγο, ούτε πολύ απείλησε πως μπορεί να αφήσει τα εκατομμύρια προσφύγων και μεταναστών, που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη χώρα του, να φύγουν για την Ελλάδα. «Είναι αχαριστία να λέει (σ.σ. ο κ. Μητσοτάκης) πως η Τουρκία είναι η πηγή του προβλήματος, ενώ η χώρα μας φιλοξενεί 5 εκατ. πρόσφυγες. Αν ανοίξουμε τα σύνορά μας δεν ξέρω τι θα πάθει η Ελλάδα. Και επιπλέον, η Ελλάδα είναι η χώρα που στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο βυθίζει τα σκάφη των προσφύγων και τους καταδικάζει σε θάνατο. Ο Μητσοτάκης και οι παρατρεχάμενοί του περνούν τις μέρες τους λέγοντας ψέματα και δεν συμπεριφέρονται έντιμα και γι’ αυτό στην περιοχή δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη».
Σε διπλωματικό επίπεδο υπήρξε φυσικά απάντηση από την ελληνική πλευρά, με τον Κυβερνητικό Εκπρόσωπο, Γιάννη Οικονόμου, να σημειώνει: «Η Ελλάδα είναι ευρωπαϊκό κράτος Δικαίου. Προστατεύει τα σύνορά της που είναι και σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ταυτόχρονα σώζει ανθρώπινες ζωές στη θάλασσα. Και όταν απειλείται από χώρες που χρησιμοποιούν απελπισμένους ανθρώπους για να πετύχουν γεωπολιτικούς σκοπούς θα απαντά πάντα με αποφασιστικότητα. Αυτό έκανε στον Έβρο τον Μάρτιο του 2020, με τη συμπαράσταση της Ευρώπης».
Πρακτικά, ωστόσο, είναι τουλάχιστον εφιαλτικό το σενάριο η πλευρά της Τουρκίας σε μια ακόμη κίνηση εργαλειοποίησης των ανθρώπων που βρίσκονται εντός της επικράτειάς της, να στρέψει τις μεταναστευτικές ροές προς την Ελλάδα ως ένα μέσο ευρύτερης πίεσης προς την χώρα μας αλλά και την Ευρώπη γενικότερα. Είναι κάτι που το ζήσαμε έντονα με την εκτόξευση των μεταναστευτικών ροών τους πρώτους μήνες του 2020, όχι μόνο στα νησιά αλλά και στην περιοχή του Έβρου.
Αναμενόμενο
Μια τέτοια κίνηση από την πλευρά της Τουρκίας κάθε άλλο παρά μη αναμενόμενη είναι, καθώς την περιμένουμε πως θα συμβεί. Έχουμε αναφερθεί ξανά στο πώς διαμορφώνεται η κατάσταση στο εσωτερικό της γειτονικής χώρας, με την βαθιά οικονομική κρίση να έχει μειώσει σημαντικά τα επίπεδα αποδοχής των Τούρκων προς τους πρόσφυγες και μετανάστες και να έχει αυξήσει τα ρατσιστικά και αντι-προσφυγικά ένστικτα του τοπικού πληθυσμού. Κι αυτό σε μια περίοδο που οι αλλαγές των τελευταίων μηνών στην περιοχή του Αφγανιστάν συνεπάγεται αύξηση μεταναστευτικών ροών Αφγανών προς τη δύση, πολλές από τις οποίες περνούν από την Τουρκία.
Ο Ερντογάν είχε διαμηνύσει επί της ουσίας εδώ και καιρό πως δεν μπορεί να υποστηρίξει περισσότερους μετανάστες στα εδάφη του, καθώς τα οικονομικά δεδομένα σε σχέση με το 2016 όταν και προχώρησε στην Κοινή Δήλωση με την Ε.Ε. (την οποία έτσι και αλλιώς δεν εφαρμόζει…) δεν είναι ίδια. Ουσιαστικά αυτό σημαίνει πως αφενός θα «έκοβε» την είσοδο μεταναστών στην Τουρκία, αλλά αφετέρου την ίδια στιγμή θα έστρεφε μετανάστες προς την χώρα μας.
Με λίγα λόγια η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού από τον Τούρκο Πρόεδρο έχει διπλό στόχο: Την επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει στο εσωτερικό και ταυτόχρονα την άσκηση πίεσης στο εξωτερικό και πιο συγκεκριμένα στην Ελλάδα. Το ερώτημα είναι αν και σε ποιο βαθμό θα κάνει πράξη τις απειλές του και πώς θα τις διαχειριστεί αυτές η Ελλάδα και η Ε.Ε.
Ανεβαίνει το μεταναστευτικό
Όλα αυτά βέβαια, πέρα από τις σαφείς επιπτώσεις που έχουν σε τοπικό επίπεδο καθώς θα επηρεάσουν σαφέστατα τις εξελίξεις στη Λέσβο και στα άλλα νησιά, ανεβάζουν ξανά το μεταναστευτικό στην ατζέντα της δημόσιας συζήτησης. Το τελευταίο διάστημα είναι εξαιρετικά έντονη η πίεση που δέχεται η Ελληνική Κυβέρνηση για τους χειρισμούς της και αν εδώ επικεντρωνόμαστε στην πολιτική της δημιουργίας των μεγάλων δομών, που πρακτικά καθιστούν τα νησιά μόνιμα κέντρα εγκλωβισμού προσφύγων και μεταναστών, σε κεντρικό επίπεδο αλλά και από την Ε.Ε. μεγάλη συζήτηση γίνεται για τις επαναπροωθήσεις.
Το περιστατικό με την Ολλανδή δημοσιογράφο στο Μέγαρο Μαξίμου και τον έντονο διάλογο ανάμεσα σε εκείνη και τον Πρωθυπουργό είναι το πιο πρόσφατο για το συγκεκριμένο ζήτημα. Θυμίζουμε πως υπάρχουν σχετικές καταγγελίες από πολύ μεγάλους και έγκυρους δημοσιογραφικούς οργανισμούς, που ακολούθησαν αντίστοιχες οργανώσεων, μεταξύ των οποίων και η Διεθνής Αμνηστία, με αποτέλεσμα και η Ε.Ε. να αισθάνεται τουλάχιστον άβολα με τα δεδομένα αυτά και να ζητά μέσω της Επιτρόπου Μετανάστευσης της Ε.Ε., Ίλβας Γιόχανσον από την ελληνική πλευρά τη δημιουργία ανεξάρτητου μηχανισμού για την παρακολούθηση και αποφυγή επαναπροωθήσεων μεταναστών στα σύνορά της.
Όλα αυτά βέβαια σημαίνουν πως η κυβερνητική μεταναστευτική πολιτική κρέμεται από μια κλωστή. Και πώς όχι, όταν μεταξύ των βασικών πυλώνων της είναι η δραστική μείωση των μεταναστευτικών ροών, που με τη σειρά της βασίζεται τόσο στην προσέγγιση της Ελλάδας στα σύνορα όσο και στον παράγοντα της Τουρκίας. Εκεί βασίζεται αντίστοιχα και η μείωση του μεταναστευτικού πληθυσμού και η ελάφρυνση των τοπικών κοινωνιών από το βάρος της διαχείρισης τα τελευταία χρόνια. Χωρίς την μείωση των ροών, αναπόφευκτα αλλάζει και η συζήτηση γύρω από το μεταναστευτικό.
