Tου Κωνσταντίνου Π. Πλούκου*
Ο ιός HPV (ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων, human papilloma virus) είναι ένας πολύ διαδεδομένος ιός (συχνότερος από τον ιό του έρπητα) και σχετίζεται με πληθώρα παθολογικών καταστάσεων, από τις απλές μυρμηγκιές που εμφανίζονται στο δέρμα μέχρι καρκίνο. Περισσότερο από το 80% του πληθυσμού παγκοσμίως έχει έρθει σε επαφή με τον ιό, κατά περιοχές από 60% έως και 100%. Μεταδίδεται κατά βάση με τη σεξουαλική επαφή σε οποιαδήποτε ηλικία αλλά κυρίως στην έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Εμφανίζει πολλούς υποτύπους, περισσότερους από 100, που δεν έχουν όλοι τον ίδιο βαθμό επικινδυνότητας. Σημαντικότεροι είναι οι υποτύποι 6, 11, 16 και 18. Οι βλάβες που προκαλεί απασχολούν πληθώρα ιατρικών ειδικοτήτων (γυναικολόγοι, ωτορινολαρυγγολόγοι, δερματολόγοι, ουρολόγοι, οδοντίατροι κλπ.).
Κάθε υποτύπος του HPV σχετίζεται με διαφορετικές παθολογικές οντότητες. Οι υποτύποι 6 και 11 σχετίζονται με τα κονδυλώματα και οι υποτύποι 16 και 18 με τον καρκίνο σε διάφορες περιοχές του σώματος (τράχηλος μήτρας, αιδοίο, περιπρωκτική χώρα, πέος αλλά και στοματοφάρυγγας, στοματική κοιλότητα, λάρυγγας, γλώσσα, αμυγδαλές). Μάλιστα η υψηλή συσχέτιση του καρκίνου με τον HPV, ειδικά στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν άλλοι αιτιολογικοί παράγοντες, τον χαρακτηρίζει ως σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα (στην περιοχή του στοματοφάρυγγα, το 80% των καρκίνων είναι θετικοί στον HPV). Κάποιες μελέτες αναφέρουν υψηλή πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου από HPV σε άτομα με περισσότερους από 25 σεξουαλικούς συντρόφους. Επίσης, ο συσχετιζόμενος με HPV καρκίνος είναι συχνότερος σε νέα άτομα (<55 ετών) και στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες.
Όσον αφορά την περιοχή της κεφαλής και του τραχήλου, ο HPV έχει επιβεβαιωμένη συσχέτιση με την υποτροπιάζουσα θηλωμάτωση του αναπνευστικού (λάρυγγας, τραχεία κλπ.) και αφορά τους υποτύπους 6 και 11, αλλά και με τον καρκίνο του στόματος, του στοματοφάρυγγα, του ρινοφάρυγγα και του λάρυγγα. Σε αυτές τις περιπτώσεις αφορά κυρίως τους υποτύπους 16 και 18. Μπορεί να εμφανιστεί με πληθώρα συμπτωμάτων όπως δυσφαγία, δυσκαταποσία, άλγος κατά την κατάποση, διόγκωση στον τράχηλο (λαιμό), βράγχος φωνής, δυσκολία μάσησης, αιμορραγία κλπ. Η τραχηλική διόγκωση είναι ένα πολύ συχνό σύμπτωμα, ιδίως στην περίπτωση του καρκίνου του στοματοφάρυγγα, και μάλιστα έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως το ότι μπορεί να είναι επώδυνη ή κυστική και να υποδύεται καλοήθη πάθηση. Ο θεράπων ιατρός θα στηριχτεί στην πολύ καλή κλινική εξέταση (ενδοσκόπηση), στις απεικονιστικές εξετάσεις καθώς και στη βιοψία για να οδηγηθεί στη διάγνωση.
Η θεραπεία σε περίπτωση επιβεβαιωμένου καρκίνου κεφαλής και τραχήλου από HPV, μπορεί να είναι χειρουργική, χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία. Μάλιστα έχει παρατηρηθεί ότι ο καρκίνος ο οφειλόμενος σε HPV (ιδίως στην περιοχή του στοματοφάρυγγα) έχει καλύτερη ανταπόκριση στην ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία σε σχέση με τον καρκίνο που οφείλεται σε άλλους παράγοντες (κάπνισμα, αλκοόλ).
Η μόνη σίγουρη πρόληψη από τον καρκίνο που οφείλεται σε HPV είναι η αποχή από το σεξ. Η χρήση προφυλακτικού μπορεί να προστατεύσει σε ένα βαθμό αλλά περισσότερο στις περιπτώσεις καρκίνου του γεννητικού συστήματος και πολύ λιγότερο στις περιπτώσεις καρκίνου του στόματος, φάρυγγα και λάρυγγα. Ωστόσο πραγματική πρόληψη μπορεί να επιτευχθεί με τον εμβολιασμό. Προληπτικά εμβόλια έχουν παρασκευαστεί εναντίον των υποτύπων 6, 11, 16 και 18 (Gardasil, Cervarix) τα οποία προσφέρουν προστασία σε ποσοστά από 90% έως 100% και μελέτες έχουν δείξει μείωση των λοιμώξεων από HPV με την εφαρμογή των εμβολίων. Οι παρενέργειες που έχουν παρατηρηθεί από τα εμβόλια είναι ήπιες τοπικές και συστηματικές. Έχουν αναφερθεί στο παρελθόν σοβαρές παρενέργειες, αλλά δεν έχουν συσχετισθεί με την εφαρμογή του εμβολίου. Μια και ο μόνος τρόπος προφύλαξης από τον HPV είναι ο εμβολιασμός, είναι πολύ πιθανό στο μέλλον να γίνεται καθολικός εμβολιασμός για τον HPV πριν από την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας.
* Ο Κωνσταντίνος Π. Πλούκος είναι Ωτορινολαρυγγολόγος Ενηλίκων και Παίδων, Χειρουργός Κεφαλής και Τραχήλου
Αγίας Ειρήνης 1, 4ος όροφος, Μυτιλήνη. Τηλέφωνο 2251302304-6936634586.
