Σας λέω το λοιπόν για το φετινό μου ταξίδι στο «χωριό μου» τη μικρασιατική Πέργαμο. Ένα μικρομέγαλο χωριό χωρίς προσανατολισμό με εκείνες τις απαίσιες πολυκατοικίες ρυθμού… «σοσιαλιστικού ρεαλισμού», με μια μικρομέγαλη αντίληψη από τους κρατούντες, που έχτισαν πρόσφατα ένα όμορφο μεν πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο που ταιριάζει με τη Σμύρνη των 4.000.000, αλλά όχι με την Πέργαμο των 40.000 το πολύ κατοίκων. Αλλά και με ένα σεβασμό (μερικές φορές θα το έλεγα και φόβο το συναίσθημα που τους κατέχει) απέναντι σε ό,τι ανήκει στο πάλαι ποτέ «άλλο» σύνοικο στοιχείο. Δεν φοβούνται όλοι βέβαια. Κάποιοι αυτοσχεδιάζουν με έναν τρόπο που χαρακτηρίζει τους αγράμματους όπου γης. Στην κεντρική πλατεία της σύγχρονης πόλης ένα άγαλμα του Περγαμηνού, μεγαλογιατρού της ρωμαϊκής αρχαιότητας που… διαβάζει ένα βιβλίο. Βιβλίο κάπου 1.500 χρόνια πριν το Γουτεμβέργιο!
Στην οθωμανική αγορά της Περγάμου όμως, στην «αράστα» έχει υπάρξει μια πραγματική υποδειγματική παρέμβαση με στόχο την προστασία του δομημένου περιβάλλοντος. Ξύλινα κουφώματα και μόνο παντού, λιθόστρωτοι δρόμοι ως και τα «καφάο» των τηλεπικοινωνιών επενδυμένα με ξύλο. Επιχειρηματίες που θέλοντας και μη, όπως σας έλεγα χθες, σέβονται το δημόσιο χώρο, αναπτύσσονται, δηλαδή απλώνουν τα ποδάρια τους ως εκεί που τους επιτρέπει ο κανονισμός λειτουργίας που έχει θεσπιστεί και φυσικά πουθενά ούτε για δείγμα, ως εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα βρε αδερφέ, κάποιο από τα διάφορα τρομερά και φοβερά που εν τη νήσω ταύτη βαφτίζουμε «αναπτυξιακά»: Ταμπέλες, πατάρια, φώτα νέον, πλαστικούρα και άλλα διάφορα. Για ντεσιμπέλ σαν τα εν τη λεσβιακή προκυμαία ούτε κουβέντα…
Ακόμα και σε ένα μπαράκι μέσα στον παλιό ρωμαίικο μαχαλά ανάμεσα σε σπίτια που κατοικούνταν, το «sanart» που παίζει με την τούρκικη λέξη «sanat» και την εγγλέζικη «art» που κι οι δυο σημαίνουν τέχνη, στο μπαράκι λοιπόν αυτό μπορούσες να κουβεντιάσεις ανθρώπινα… Φαίνεται πως οι εν τη γείτονα νέοι δεν είναι αρκούντως χαβαλετζήδες και οι επιχειρηματίες αρκούνται σε ένα καλό μεροκάματο. Καγιέν και μεζονέτα και γκόμενες σερί σε ένα καλοκαίρι δεν αποκτιούνται…
Αφήσαμε το λοιπόν την «αράστα» και μπήκαμε στο ρωμαίικο μαχαλά. Ο ποταμός Σελινούς που γεφυρώνεται από δυο αρχαίες κατασκευές και μια σκεπασμένη κοίτη πάνω στην οποία χτίστηκε από την Κλεοπάτρα το ιερό των αιγυπτίων θεών ως αντίδωρο στους Περγαμηνούς για την αρπαγή της βιβλιοθήκης με τις περγαμηνές, χωρίζει το μαχαλά των ρωμιών από την υπόλοιπη πόλη. Ένας μαχαλάς με σπίτια ακόμα, στα χρώματα της ώχρας, του βενέτικου, του λουλακί. Το τελευταίο οι Τούρκοι το λένε «μαβί» κι ο Σεφέρης πολύ το εκτίμησε, για τούτο και λέει για τα «μαβιά σπίτια της Πέργαμος».
Είμαστε στο «καλέ μαχαλεσί», στο «ρουμ μαχαλεσί», δηλαδή στο μαχαλά του κάστρου ή στο μαχαλά των ρωμιών. Σπίτια που στέκουν όρθια, χτυπημένα από τη φτώχεια των σύγχρονων κατοίκων του. Ακόμα ζουν στη σκέψη πως ένα πρωί θα βρουν κάπου σε κάποιο ντουβάρι, σε κάποιο πάτωμα, κάπου βρε αδερφέ, το χρυσό που έθαψαν οι Έλληνες όταν έφευγαν κυνηγημένοι. 95 χρόνια μετά και δεν κατάλαβαν πως το χρυσάφι των σπιτιών ετούτων ήταν οι άνθρωποί του.
Πολλά από δαύτα τα σπίτια πουληθήκανε και γίνανε όμορφες πανσιόν από προοδευτικούς στη σκέψη Τούρκους που κατάλαβαν πως ετούτη την κληρονομιά τους ή θα την αντιμετωπίζουν σαν κατάρα ή σαν ευλογία. Και διάλεξαν το δεύτερο. Μικρές σύγχρονες πανσιόν των 4 – 5 καλών δωματίων. Μια από αυτές, στο παλιό αρρεναγωγείο της Περγάμου, που ανακαίνισε ο Δήμος και το νοίκιασε σε επιχειρηματία. Το συγκρότημα με το Γυμνάσιο, το Δημοτικό σχολείο και το νηπιαγωγείο των παππούδων μας είναι πλέον ένα όμορφο σύγχρονο ξενοδοχείο. Αλλά και γειτονικά ρωμαίικα σπίτια έχουν την ίδια πραγματικά καλή τύχη. Τα ονόματά τους χαρακτηριστικά. «Ιερά», «Ήρα», «Ελαία», «Αριστόνικος». Φαντάζεστε τι έχει να γίνει στη Μυτιλήνη που τούτες τις μέρες βουλιάζει από Τούρκους τουρίστες και παρακαλάμε του χρόνου να έρθουν διπλάσιοι, να ξεφυτρώσουν στην Επάνω Σκάλα πανσιόν με τούρκικα ονόματα; Αλλά ξέχασα… Δικαίωμα στη μνήμη (και στο εξ αυτής καταπώς μας συμφέρει κέρδος) έχουμε μόνο εμείς, ο περιούσιος ελληνικός λαός. Κανείς άλλος.
Θα το συνεχίσουμε ετούτο το οδοιπορικό…
