Η τέχνη, διαχρονικά, υπήρξε το πιο ζωντανό αποτύπωμα της ανθρώπινης ψυχής – ο καθρέφτης του πολιτισμού, της φαντασίας και της ευαισθησίας μας. Από τα προϊστορικά σπήλαια έως τους ψηφιακούς καμβάδες του σήμερα, ο άνθρωπος αναζητά τρόπους να εκφράσει το άρρητο, να γεφυρώσει το υλικό με το άυλο. Στο σταυροδρόμι αυτό, ανάμεσα στην τέχνη και την τεχνολογία, έρχεται να σταθεί το νέο βιβλίο του Παράσχου Μανιάτη “The Role of AI in the Fine Arts“ (Cambridge Scholars Publishing, 2025), ένα έργο που επιχειρεί να κατανοήσει το μέλλον της δημιουργικότητας στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Ο Μανιάτης, με πολυετή εμπειρία στον χώρο της έρευνας και του πολιτισμού, προσεγγίζει το θέμα με επιστημονική τεκμηρίωση αλλά και λογοτεχνική ευαισθησία. Δεν περιορίζεται στην ψυχρή ανάλυση των τεχνολογικών εξελίξεων· αντίθετα, ανοίγει έναν πολυεπίπεδο διάλογο για το πώς η AI επηρεάζει τις Καλές Τέχνες: Τη ζωγραφική, τη μουσική, τη λογοτεχνία, το θέατρο, ακόμη και τον χορό. Ο αναγνώστης μεταφέρεται από τα πρώτα πειραματικά έργα τεχνητής δημιουργίας, όπως το διάσημο Portrait of Edmond de Belamy που «ζωγράφισε» αλγόριθμος, έως τις σύγχρονες εφαρμογές της μηχανικής μάθησης που αναδιαμορφώνουν τον τρόπο που βλέπουμε και παράγουμε τέχνη.
Το βιβλίο αναδεικνύει με σαφήνεια πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν αποτελεί απλώς ένα νέο εργαλείο, αλλά έναν νέο συνομιλητή στην καλλιτεχνική διαδικασία. Μέσα από πλήθος μελετών και παραδειγμάτων, ο Μανιάτης δείχνει πώς τα μουσεία μετατρέπονται σε διαδραστικούς χώρους εμπειρίας, πώς τα NFTs και οι ψηφιακές πλατφόρμες ανοίγουν νέους δρόμους για τη διάθεση και κατοχύρωση έργων τέχνης, και πώς οι αλγόριθμοι συμβάλλουν στη διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το κεφάλαιο που αναφέρεται στην «καυτή» αγορά των NFTs – μια έκρηξη αξιών και δυνατοτήτων που άλλαξε ριζικά την οικονομία της τέχνης. Από το εντυπωσιακό παράδειγμα του Everydays: The First 5000 Days του Beeple, που πουλήθηκε το 2021 για 69 εκατομμύρια δολάρια, έως τη δημιουργία νέων διαδικτυακών αγορών, όπως το OpenSea και το Rarible, ο συγγραφέας χαρτογραφεί με ακρίβεια μια νέα πραγματικότητα όπου η τέχνη συναντά την επένδυση και την καινοτομία.
Ωστόσο, η αρετή του έργου δεν βρίσκεται στην απλή περιγραφή των γεγονότων, αλλά στην ισορροπημένη στάση που τηρεί απέναντι στα μεγάλα ερωτήματα:
Μπορεί ένας αλγόριθμος να θεωρηθεί καλλιτέχνης;
Σε ποιον ανήκει η πνευματική ιδιοκτησία ενός έργου που «γέννησε» μια μηχανή;
Και, κυρίως, τι σημαίνει αυθεντικότητα σε μια εποχή όπου η τεχνολογία μπορεί να αναπαράγει την ανθρώπινη έμπνευση με μαθηματική ακρίβεια;
Ο Μανιάτης δεν δίνει εύκολες απαντήσεις. Προτιμά να προσκαλεί τον αναγνώστη σε στοχασμό, να τον παρακινεί να δει την Τεχνητή Νοημοσύνη όχι ως απειλή, αλλά ως ευκαιρία για αναστοχασμό πάνω στη φύση της ίδιας της δημιουργίας. Με λόγο καθαρό, ρέοντα και προσιτό, γεφυρώνει την επιστήμη με την τέχνη, τη λογική με το συναίσθημα.
“The Role of AI in the Fine Arts” είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται τόσο στον ακαδημαϊκό όσο και στον καλλιτέχνη, στον σκεπτόμενο αναγνώστη αλλά και στον απλό φίλο της τέχνης που επιθυμεί να κατανοήσει το σήμερα και να προετοιμαστεί για το αύριο. Με πλούσια βιβλιογραφία, γλωσσάρια και ευσύνοπτα κεφάλαια, προσφέρει γνώση, προβληματισμό και αισιοδοξία για ένα μέλλον όπου άνθρωπος και μηχανή μπορούν να συνδημιουργήσουν.
Συνολικά, ο τόμος του Παράσχου Μανιάτη είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα σύγγραμμα για την τέχνη και την τεχνητή νοημοσύνη. Είναι μια πρόσκληση σε διάλογο. Ένα έργο που μας καλεί να αναρωτηθούμε τι σημαίνει να δημιουργείς στην εποχή της μηχανής και πώς θα μοιάζει η τέχνη των επόμενων δεκαετιών.
Όσοι το διαβάσουν, θα κλείσουν το βιβλίο όχι με λιγότερες απορίες, αλλά με περισσότερα ερωτήματα και αυτό ακριβώς είναι το μέτρο μιας ουσιαστικής και εμπνευσμένης μελέτης.
Σε μια εποχή που ο κόσμος αλλάζει με ταχύτητα, το βιβλίο του Παράσχου Μανιάτη μάς υπενθυμίζει πως η ουσία της τέχνης δεν χάνεται – απλώς μεταμορφώνεται. Γιατί, τελικά, όση τεχνολογία κι αν εισβάλλει στη ζωή μας, η δημιουργικότητα θα παραμένει πάντα βαθιά ανθρώπινη.
