του Παράσχου (Πάρη) Μανιάτη*
Η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, καθώς και η γεωπολιτική τους αντιπαράθεση, έχουν σημαντικές επιπτώσεις τόσο για την Τουρκία όσο και για το κουρδικό ζήτημα. Η διαμάχη αυτή αποτελεί κεντρικό παράγοντα διαμόρφωσης των σχέσεων και των στρατηγικών στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και έχει οδηγήσει στην ανάδυση πολυεπίπεδων συγκρούσεων και συμμαχιών, οι οποίες επηρεάζουν τις εθνικές και περιφερειακές πολιτικές της Τουρκίας. Ταυτόχρονα, το κουρδικό ζήτημα συνδέεται με τη σύγκρουση αυτή λόγω των διαφορετικών συμφερόντων που έχουν οι εμπλεκόμενες πλευρές και των πολιτικών που ακολουθούν αναφορικά με τους Κούρδους.
- Γεωπολιτικό πλαίσιο Ιράν-Ισραήλ και εμπλοκή της Τουρκίας. Η αντιπαλότητα Ιράν-Ισραήλ έχει τις ρίζες της σε μια σειρά από ιδεολογικές, θρησκευτικές και γεωπολιτικές διαφορές. Το Ιράν θεωρεί το Ισραήλ ως μια «παράνομη κατοχική δύναμη» και επιδιώκει την αποδυνάμωση της ισραηλινής επιρροής στην περιοχή, υποστηρίζοντας παραστρατιωτικές οργανώσεις, όπως η Χεζμπολάχ στο Λίβανο και η Χαμάς στα παλαιστινιακά εδάφη.
Από την άλλη πλευρά, το Ισραήλ επιδιώκει να περιορίσει την επιρροή του Ιράν, ιδιαίτερα στη Συρία, όπου η παρουσία Ιρανικών δυνάμεων θεωρείται απειλή για την εθνική του ασφάλεια. Η Τουρκία, ως περιφερειακή δύναμη, αναζητά να διατηρήσει την επιρροή της και να διασφαλίσει την ασφάλεια και την πολιτική της σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή. Η σχέση της με το Ισραήλ και το Ιράν είναι περίπλοκη και συχνά επηρεάζεται από τις διακυμάνσεις στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και τα οικονομικά και στρατηγικά της συμφέροντα. Η Τουρκία διατηρεί παραδοσιακά σχέσεις με το Ιράν, ειδικά στον τομέα της ενέργειας και του εμπορίου, αλλά έχει επίσης σημαντικές στρατηγικές συνεργασίες με το Ισραήλ σε διάφορους τομείς, παρά τις περιστασιακές εντάσεις.
- Ο ρόλος της Τουρκίας και τα συμφέροντά της στον κουρδικό χώρο. Η Τουρκία, έχοντας ένα σημαντικό κουρδικό πληθυσμό εντός των συνόρων της και αντιμετωπίζοντας την απειλή των Κούρδων μαχητών του PKK, βλέπει την κουρδική ανεξαρτησία ως απειλή για την εδαφική της ακεραιότητα. Το Ιράν έχει επίσης σημαντικό κουρδικό πληθυσμό και είναι σύμμαχος της Τουρκίας σε ό,τι αφορά την κοινή θέση κατά της δημιουργίας ανεξάρτητου κουρδικού κράτους, ιδιαίτερα στο βόρειο Ιράκ και στη Συρία. Ωστόσο, οι δύο χώρες έχουν και διαφορές όσον αφορά τον χειρισμό του κουρδικού ζητήματος, καθώς και τη σχέση τους με τις κουρδικές δυνάμεις σε Ιράκ και Συρία.
- Οι επιπτώσεις της σύγκρουσης Ιράν-Ισραήλ στην Τουρκία. Η διαμάχη Ιράν-Ισραήλ έχει μια σειρά από επιπτώσεις στην Τουρκία, οι οποίες περιλαμβάνουν: • Ασφάλεια και Στρατηγική: Η σύγκρουση επηρεάζει άμεσα την ασφάλεια της Τουρκίας, καθώς η παρουσία Ιρανικών και Ισραηλινών δυνάμεων στην περιοχή αυξάνει την πιθανότητα σύγκρουσης και πυροδοτεί αστάθεια στη Μέση Ανατολή. Η Τουρκία αντιμετωπίζει την πρόκληση της ισορροπίας ανάμεσα στις σχέσεις της με το Ισραήλ και το Ιράν, και προσπαθεί να διατηρήσει ουδέτερη στάση. • Οικονομία και Ενέργεια: Η Τουρκία εξαρτάται από την ενέργεια του Ιράν και συνεργάζεται οικονομικά με τη χώρα. Οι κυρώσεις που επιβάλλονται στο Ιράν από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους ως απάντηση στην πυρηνική ανάπτυξη του Ιράν επηρεάζουν τις εμπορικές σχέσεις της Τουρκίας με το Ιράν, ασκώντας πίεση στην τουρκική οικονομία. Από την άλλη πλευρά, η συνεργασία της Τουρκίας με το Ισραήλ για τη μεταφορά φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Ευρώπη, αν προχωρήσει, θα μπορούσε να ενισχύσει τις οικονομικές και στρατηγικές θέσεις της Τουρκίας. • Διπλωματία και Στρατηγικές Συμμαχίες: Η σύγκρουση Ιράν-Ισραήλ ενθαρρύνει την Τουρκία να ενισχύσει τις συμμαχίες της με χώρες, όπως το Κατάρ, το Πακιστάν και άλλες μουσουλμανικές χώρες. Επίσης, η Τουρκία μπορεί να αναζητήσει να ενισχύσει την παρουσία της στο ΝΑΤΟ και να διατηρήσει ισχυρούς δεσμούς με τη Δύση, προκειμένου να αντισταθμίσει την επιρροή του Ιράν στην περιοχή. Αντίθετα, η Τουρκία επιδιώκει να αποφύγει την αποξένωση από τους γείτονές της και τον αραβικό κόσμο, ενώ προσπαθεί να διατηρήσει τη θέση της ως περιφερειακός παίκτης.
- Το Κουρδικό ζήτημα στο πλαίσιο της σύγκρουσης Ιράν-Ισραήλ. Η σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ επηρεάζει άμεσα το κουρδικό ζήτημα για τους εξής λόγους: • Υποστήριξη Κουρδικών δυνάμεων: Το Ισραήλ έχει υποστηρίξει κατά καιρούς τις κουρδικές δυνάμεις στο Ιράκ και στη Συρία, κάτι που προκαλεί ανησυχία στην Τουρκία, καθώς η ενίσχυση των κουρδικών δυνάμεων μπορεί να ενισχύσει τις φιλοδοξίες τους για ανεξαρτησία. Η Τουρκία, σε αντίθεση με το Ισραήλ, συνεργάζεται με το Ιράν και το Ιράκ για την καταστολή των κουρδικών κινημάτων που επιδιώκουν την ανεξαρτησία. • Πολιτική Αστάθεια και Σύγκρουση στη Συρία: Οι διαμάχες στη Συρία, στις οποίες εμπλέκονται τόσο το Ιράν όσο και το Ισραήλ, επηρεάζουν άμεσα την ασφάλεια της Τουρκίας και το κουρδικό ζήτημα. Η παρουσία Κούρδων μαχητών στο βόρειο τμήμα της Συρίας προκαλεί ανησυχία στην Τουρκία, η οποία έχει εμπλακεί στρατιωτικά στη Συρία για να αντιμετωπίσει τις κουρδικές δυνάμεις. Από την άλλη, το Ιράν, αν και παραδοσιακά υποστηρίζει την κυριαρχία της Συρίας, δεν είναι σύμμαχος των Κούρδων, προσπαθώντας έτσι να διατηρήσει τη συμμαχία με την Τουρκία. • Πιέσεις για αλλαγή συνόρων και ανάδυση ανεξάρτητου κουρδικού κράτους: Η διαμάχη Ισραήλ-Ιράν οδηγεί σε πιέσεις για τη δημιουργία ανεξάρτητων κρατών ή περιοχών που υποστηρίζονται από ξένες δυνάμεις. Η Τουρκία ανησυχεί για πιθανές πιέσεις από το Ισραήλ για την υποστήριξη ανεξάρτητου κουρδικού κράτους που μπορεί να προκύψει από τις ανακατατάξεις στη Συρία και στο Ιράκ.
*Ο Παράσχος Μανιάτης είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος 5 διδακτορικών διπλωμάτων από Σουηδικά και Αμερικανικά Πανεπιστήμια στους κλάδους: Logistics για Μηχανικούς, Μάνατζμεντ για Μηχανικούς, Οικονομικά & Χρηματοοικονομικά, Πολιτικές Επιστήμες & Δημόσιες Σχέσεις και Μαέστρος Μουσικής. Δίδαξε 41 χρόνια σε 9 δημόσια Πανεπιστήμια και 3 ιδιωτικά Πανεπιστήμια ανά τον κόσμο
