Αν νιώθετε τα μάτια σας κουρασμένα, σαν να έχουν άμμο, να είναι κόκκινα ή ακόμα και να δακρύζουν, τότε μπορεί να πάσχετε από μία συνηθισμένη πάθηση που ονομάζεται ξηροφθαλμία.
Η συχνότητα εμφάνισης της ξηροφθαλμίας στον γενικό πληθυσμό είναι περίπου 30% και η συχνότητα αυξάνεται προϊούσης της ηλικίας των ασθενών. Η ξηροφθαλμία προσβάλλει συχνότερα τις γυναίκες και επιδεινώνεται από διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως η χρήση κλιματιστικών και ανεμιστήρα. Η νόσος προσβάλλει συχνότερα τους χρήστες φακών επαφής, ασθενείς που κάνουν χρήση αντικαταθλιπτικών και αντιισταμινικών φαρμάκων, καθώς επίσης επιδεινώνεται από την υπερκατανάλωση αλκοόλ και την πολύωρη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή. Υπάρχουν ορισμένα συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, καθώς επίσης και το σύνδρομο Sjogren, τα οποία συσχετίζονται άμεσα με την εμφάνιση ξηροφθαλμίας.
Ασθενείς που πάσχουν από ξηροφθαλμία, χαρακτηριστικά αναφέρουν ότι τα μάτια τους είναι ‘’σαν να έχουν άμμο’’, είναι κόκκινα, έχουν τσούξιμο, κνησμό ή και παρουσιάζουν αντανακλαστική δακρύρροια. Ανάλογα με την βαρύτητα των συμπτωμάτων, ενδέχεται να επηρεαστεί σημαντικά η ποιότητα ζωής του πάσχοντος. Άλλο συχνό σύμπτωμα που αναφέρουν οι ασθενείς είναι η θολή όραση ή οι διακυμάνσεις της όρασης.
Υπάρχει σημαντική διαφορά της βαρύτητας της νόσου και της έντασης των συμπτωμάτων, με αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς να παραμένουν αδιάγνωστοι για μεγάλο χρονικό διάστημα, γεγονός που μπορεί να επιφέρει σημαντικές επιπλοκές, όπως η εμφάνιση ουλοποίησης του επιπεφυκότα και εμφάνιση θόλωσης και εξέλκωσης του κερατοειδούς. Η ξηροφθαλμία οφείλεται είτε σε ελαττωμένη παραγωγή δακρύων, είτε σε αυξημένη εξάτμισή τους, όπως χαρακτηριστικά συμβαίνει στη βλεφαρίτιδα.
Η βλεφαρίτιδα είναι μια πολύ συχνή πάθηση που οφείλεται σε δυσλειτουργία των μεϊβομιανών αδένων. Οι αδένες αυτοί παράγουν σμήγμα το οποίο σχηματίζει την ελαιώδη στοιβάδα των δακρύων. Όταν οι αδένες αυτοί δυσλειτουργούν, τότε τα δάκρυα δεν έχουν τη σύσταση που χρειάζεται με αποτέλεσμα να εξατμίζονται γρήγορα και να δημιουργείται δευτεροπαθώς ξηροφθαλμία. Η χρόνια ξηροφθαλμία έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία υποκλινικής φλεγμονής, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να επιφέρει σοβαρές επιπλοκές στην ποιότητα ζωής και την όραση των πασχόντων, προκαλώντας διακυμάνσεις της όρασης, ερυθρότητα στα μάτια, τσούξιμο και αντανακλαστική δακρύρροια.
Η αντιμετώπιση των ασθενών με ξηροφθαλμία ξεκινά με την κατάλληλη εκπαίδευση για την αποφυγή περιβαλλοντικών παραγόντων που την επιδεινώνουν. Συστήνεται η αποφυγή της χρήσης κλιματιστικών, η οδήγηση αυτοκινήτου με ανοιχτό το παράθυρο και η οδήγηση μοτοσικλέτας χωρίς προστατευτικό κράνος με τζάμι για να προφυλάσσονται τα μάτια από τον αέρα. Ακολούθως συστήνεται στους ασθενείς η ενστάλαξη τεχνητών δακρύων. Ανάλογα με την περίπτωση συστήνονται δάκρυα υποοσμωτικά, δάκρυα με υαλουρονικό, δάκρυα χωρίς συντηρητικά. Ανάλογα με την βαρύτητα της κατάστασης του κάθε ασθενούς, ο θεράπων οφθαλμίατρος συστήνει την συχνότητα ενστάλαξης των δακρύων.
Σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάζεται να γίνεται απόφραξη των δακρυϊκών σωληναρίων με ειδικές μικροσκοπικές “τάπες” (punctal plugs). Η απόφραξη των δακρυϊκών σωληναρίων είναι κάτι το οποίο γίνεται εύκολα με τοπική αναισθησία στο ιατρείο και σκοπό έχει να περιορίσει την αποχέτευση των δακρύων που παράγει ο ίδιος ο οργανισμός, έτσι ώστε αυτά να παραμένουν στην οφθαλμική επιφάνεια για περισσότερο χρόνο ανακουφίζοντας τον ασθενή από τα συμπτώματά του. Σε περιπτώσεις που συνυπάρχει φλεγμονή της οφθαλμικής επιφάνειας χορηγούνται τοπικά στεροειδή, πάντα υπό παρακολούθηση από τον θεράποντα οφθαλμίατρο, για τον κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών από τη χορήγησή τους, όπως είναι ο καταρράκτης και η αύξηση της ενδοφθαλμίου πιέσεως. Σε περιπτώσεις βαρύτατης ξηροφθαλμίας ενδείκνυται η μόνιμη και πλήρης απόφραξη των δακρυϊκών σημείων με καυτηριασμό.
Σε περιπτώσεις που υπάρχει ξηροφθαλμία από την ύπαρξη αυτοάνοσου νοσήματος όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, υπάρχει ένδειξη χορήγησης κολλυρίου κυκλοσπορίνης 0,05% για 6 μήνες.
Σε ασθενείς με ξηροφθαλμία μετά από μακροχρόνια χρήση φακών επαφής συστήνεται η διακοπή της χρήσης των φακών για ένα διάστημα ή ο περιορισμός της χρήσης σε λίγες ώρες το 24ωρο. Σε ασθενείς που είναι καλοί υποψήφιοι για διαθλαστική επέμβαση συστήνεται η διόρθωση της μυωπίας, της υπερμετρωπίας και του αστιγματισμού με Laser. Μετά από επεμβάσεις laser ενδέχεται να εμφανιστεί ξηρότητα, η οποία αντιμετωπίζεται με συχνή ενστάλαξη δακρύων για τους πρώτους μήνες μετά την επέμβαση.
Σε ασθενείς που πάσχουν από βλεφαρίτιδα συστήνεται η καθημερινή περιποίηση των βλεφάρων με ζεστές κομπρέσες που σκοπό έχουν να βελτιώσουν την λειτουργικότητα των μεϊβομιανών αδένων στο βλεφαρικό χείλος και να ελαττώσουν την φλεγμονή στην οφθαλμική επιφάνεια. Σε περιπτώσεις χρόνιας βλεφαρίτιδας υπάρχουν νεότερες θεραπείες, που πραγματοποιούνται στο ιατρείο, και σκοπό έχουν τη διάνοιξη των πόρων των μεϊβομιανών αδένων και την εξαγωγή του εγκλωβισμένου σμήγματος. Οι θεραπείες αυτές ανακουφίζουν τους ασθενείς και μπορούν να επαναλαμβάνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σε εμμένουσες περιπτώσεις ο θεράπων οφθαλμίατρος χορηγεί τεχνητά δάκρυα και στεροειδή είτε σε σταγόνες, είτε σε μορφή οφθαλμικής αλοιφής, στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τις εξάρσεις της νόσου. Στο σημείο αυτό χρειάζεται να τονιστεί ότι οι ασθενείς που κάνουν χρήση κορτιζόνης τοπικά είτε σε σταγόνες, είτε σε αλοιφή χρειάζεται να παρακολουθούνται συχνά από τον οφθαλμίατρό τους για την αποφυγή εμφάνισης επιπλοκών.
Οι καλές διατροφικές συνήθειες μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση ξηροφθαλμίας. Δίαιτα πλούσια σε ωμέγα 3 λιπαρά καθώς επίσης και βιταμίνες και ιχνοστοιχεία βοηθούν στη διατήρηση υγιούς οφθαλμικής επιφάνειας. Τροφές πλούσιες σε ωμέγα 3 είναι τα ψάρια και κυρίως οι σαρδέλες, ο κολιός και το σκουμπρί. Άφθονα λαχανικά και φρούτα θα δώσουν στον οργανισμό τις απαραίτητες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία που χρειάζεται. Τέλος, η ικανοποιητική πρόσληψη βιταμίνης Α με την τροφή, η αποφυγή της κατανάλωσης μεγάλης ποσότητας αλκοόλ, η αποφυγή του καπνίσματος σε συνδυασμό με τη συστηματική χρήση γυαλιών ήλιου είναι παράγοντες καθοριστικής σημασίας για τη διατήρηση μιας υγιούς οφθαλμικής επιφάνειας.
Ιωάννης Α. Μάλλιας
Χειρουργός Οφθαλμίατρος
Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Αθηνών
210-9320215
