Του Αριστείδη Καλάργαλη*
Φέτος συμπληρώνονται ογδόντα (80) χρόνια από το τέλος της γερμανικής Κατοχής, και την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων. Η Λέσβος, όπως κι η υπόλοιπη Ελλάδα πέρασαν τέσσερα πολύ δύσκολα χρόνια. Με ξένους κατακτητές, Γερμανούς, Ιταλούς και Βουλγάρους ανάλογα τη γεωγραφική περιοχή και τη ζώνη επιρροής των κατακτητών. Κατακτήθηκε, είχε ξένες δυνάμεις στη χώρα, φυλακίστηκαν, εκτελέστηκαν πολλοί Έλληνες πατριώτες. Πάρα πολλοί στάλθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης για καταναγκαστική εργασία. Όλοι έζησαν με στερήσεις, πείνα, φόβο, στέρηση ελευθερίας. Όλοι; Όχι εκτός από τους συνεργάτες των Γερμανών και τους δωσίλογους. Πολλοί αντιστάθηκαν, εντάχθηκαν σε αντιστασιακές οργανώσεις, με κυρίαρχο το ΕΑΜ, βγήκαν στο βουνό αντάρτες.
Για την περίοδο αυτή έχουν γραφτεί αρκετά ιστορικά βιβλία. Κάποια από αυτά είναι και για τη Λέσβο. Ο αναγνώστης, ο ερευνητής, ο μελετητής της ιστορίας του νησιού μας θα βρει ενδιαφέροντα στοιχεία σ’ αυτά. Να θυμίσουμε τα τελευταία: Τα τρία βιβλία του Γιώργου Γαλέτσα, “Στο σημάδι”, “Λέσβιοι στην Εθνική Αντίσταση” Α΄ και Β΄ τόμος, το “Χάρτινη Μνήμη” του Βάσου Βόμβα, το “Σαν ξυπνήσαν τα μουλάρια και πετάξαν τα σαμάρια…”, του Ανδρέα Μπάλα και το πρόσφατο “Το ΕΑΜ Λέσβου” του Δημήτρη Μάντζαρη. Η μνήμη δεν πρέπει να ησυχάζει, οι ερευνητές κι οι συγγραφείς να δίνουν νέα στοιχεία. Στην περίπτωση της γερμανικής Κατοχής να μην καλύπτει η λήθη τα ιστορικά γεγονότα. Αυτό είναι το σημαντικό, να θυμόμαστε και να τιμούμε τους ανθρώπους κι ό,τι έπραξαν.
Σε λίγες μέρες, στις 10 Σεπτεμβρίου, την ερχόμενη Τρίτη, συμπληρώνονται 80 χρόνια από τη μέρα που αποχώρησαν τα γερμανικά στρατεύματα από τη Μυτιλήνη και τη Λέσβο. Η ενθύμηση κι η τιμή δεν είναι για μια μέρα. Χρειάζεται, επιβάλλεται να γίνονται συχνές αναφορές, να τιμώνται άνθρωποι και πράξεις, σε όλη τη χρονιά. Δεν είναι μια τυπική διαδικασία, και κάτι σαν υποχρέωση από το πρωτόκολλο. Μέσα στον χρόνο, αν δεν κάνω λάθος, πραγματοποιήθηκαν μόνο δύο εκδηλώσεις μνήμης και τιμής. Και οι δυο στην περιοχή της Καλλονής. Μία στο Δημοτικό Θέατρο Καλλονής, από τον Δήμο Δυτικής Λέσβου, για την προσωπικότητα, τη συμβολή και το έργο του Μητροπολίτη Μηθύμνης Διονυσίου, ο οποίος ήταν πρόεδρος του ΕΑΜ κατά την απελευθέρωση. Και άλλη μία στα Δάφια από τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού, με συνδιοργανωτή τους Φίλους Ιστορικής Μνήμης και Πολιτιστικής Δημιουργίας, για την εξέγερση των αγροτών του λεκανοπεδίου Καλλονής και τα γεγονότα που ακολούθησαν.
Δεν γνωρίζουμε ποιος είναι ο προγραμματισμός των δύο Δήμων του νησιού και της Περιφέρειας για το επόμενο διάστημα. Τρεις σκέψεις: Στα Τσαμάκια υπάρχει το μνημείο των εκτελεσμένων Λέσβιων πατριωτών. Ο χώρος βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση. Καθημερινά γύρω του είναι σταθμευμένα μερικές δεκάδες αυτοκίνητα και μηχανάκια. Κολόνες ηλεκτρισμού, ευμεγέθη μεταλλικά κουτιά συμπληρώνουν την εικόνα. Πρέπει να ευπρεπιστεί ο χώρος, να είναι ελεύθερος από οτιδήποτε. Διακόσια και πάνω τετραγωνικά μέτρα γύρω από το μνημείο να είναι ελεύθερα από καθετί.
Στην Αγία Παρασκευή υπάρχει, σώζεται το σπίτι όπου συνεδρίασε το ΕΑΜ Λέσβου το 1944, εκεί ορκίστηκαν οι αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ.. Μπορεί να εντοιχιστεί μια αναθηματική πλάκα για το σημαντικό γεγονός της νεότερης ιστορίας της Λέσβου.
Επίσης στον κόλπο της Γέρας, στην περιοχή Αγλέφυρος σώζονται, μέσα στον ελαιώνα, τα δύο ντάμια όπου φυλασσόταν και λειτουργούσε ο ασύρματος της οργάνωσης κι εκεί συγκεντρώθηκαν πρώτα τα όπλα πριν μεταφερθούν στην Αγία Παρασκευή. Μπορούν, πρέπει να κηρυχτούν διατηρητέα κτήρια ιστορικής μνήμης, πριν καταρρεύσουν.
Κάποιοι την περίοδο της Κατοχής αντιστάθηκαν, εκτελέστηκαν, πέθαναν από τις κακουχίες. Εμείς ως απόγονοί τους ας τιμήσουμε τη μνήμη τους και για τα όσα έπραξαν. Τους το οφείλουμε.
* Ο Αριστείδης Καλάργαλης είναι Συνταξιούχος Εκπαιδευτικός, πρώην Διευθυντής Περιφερειακής Εκπαίδευσης Βορείου Αιγαίου με συγγραφικό έργο και αναγνωρισμένη προσφορά στα γράμματα και τον πολιτισμό
