Του Καθηγητή Γιάννη Σουβατζή*
Αποτελεί τυχαίο φαινόμενο αλλά πραγματικό γεγονός ότι ο καλοκαιρινός καύσωνας έφερε μια εσωτερική “υπερθέρμανση” στους κύκλους της κυβέρνησης. Επιεικώς θα κατατάξω την πολιτική αυτή κρίση κάτω από το σύνδρομο των «πολιτικών ολισθημάτων».
Τα πολιτικά ολισθήματα είναι πολλών ειδών όπως εκ παραδρομής, από πρόθεση, ολισθήματα χωρίς αρνητικές συνέπειες και αυτά με τεράστιες πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και ηθικές επιπτώσεις. Ακόμα θα προχωρήσω ένα βήμα παραπάνω και θα αναζητήσω την πιθανή διορθωτική του ολισθήματος που αρχικά εστιάζεται στην αντικατάσταση των ολισθαινόντων (υπεύθυνων), στον επικείμενο κυβερνητικό ανασχηματισμό και μετέπειτα στις ποινικές συνέπειες εάν εντοπιστούν και αποδοθούν στους υπευθύνους αλλά και στις υπόλοιπες πλευρές.
Σύμφωνα όμως με την θεωρία της δικαιοσύνης, κανένας δεν είναι ένοχος εάν δεν αποδειχθεί η ενοχή του. Επομένως η δικαιοσύνη έχει τον τελευταίο λόγο και ρόλο.
Επί του παρόντος θα ασχοληθώ μόνο με την αναγκαία διορθωτική κίνηση που επιβάλλεται σε αυτή την περίπτωση και που μπορεί να είναι η αντικατάσταση των ολισθαινόντων και ο επικείμενος κυβερνητικός ανασχηματισμός για κάλυψη περισσότερων εντυπώσεων.
Μπορεί όμως μια υπουργική αντικατάσταση να διορθώσει την κάθε ζημία που έχει επέλθει εξαιτίας ενός πολιτικού ολισθήματος; Δύναται ένας κυβερνητικός ανασχηματισμός να επανορθώσει ένα υπουργικό ολίσθημα; Πώς τα κακώς κείμενα των ολισθαινόντων μπορούν να διορθωθούν; Δεν πρέπει οι συνυπεύθυνοι αποδέκτες των κλοπιμαίων να τιμωρηθούν; Και τέλος, δεν θα ήταν οικονομική, πολιτική και κοινωνική πρόκληση η τυχόν επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού;
Βάσει λοιπόν των τελευταίων πολιτικών ατοπημάτων, κύριες κυβερνητικές διαδικασίες πρέπει να αναθεωρηθούν και να αναπροσαρμοστούν προς όφελος της ηθικής διαχείρισης και καλής εκτέλεσης του κυβερνητικού έργου. Κυβερνητικές ενέργειες, όπως η υπουργική αντικατάσταση και ιδίως η χρήση της λύσης του κυβερνητικού ανασχηματισμού πρέπει να αναθεωρηθούν ολικώς στην πρακτική τους εφαρμογή για την αποτροπή παρόμοιων γεγονότων.
Η αναθεώρηση των υπουργικών ρόλων στην δημόσια διαχείριση
Είναι αλήθεια ότι η πολιτική απαιτεί προσεκτική διαχείριση διότι είναι ποικίλα τα ζητήματα που προκύπτουν κατά την διάρκεια μιας κυβερνητικής θητείας. Ένα θέμα που αντιμετωπίζεται στην πολιτική εσφαλμένα και κατά πρωτοτυπία στην Ελλάδα αφορά την σύνθεση του κυβερνητικού μηχανισμού, τους εκάστοτε ανασχηματισμούς, την ανακύκλωση των υπουργών στα εναλλασσόμενα κυβερνητικά σχήματα και τις απροσδόκητες υπουργικές αντικαταστάσεις.
Το σκεπτικό σύστασης του κυβερνητικού σχήματος αλλά και των επιπρόσθετων ενεργειών κάθε ανασχηματισμού πρέπει να αναθεωρηθεί για τους παρακάτω λόγους:
1) Κατ’ αρχάς οι υπουργοί δεν πρέπει να προέρχονται απαραιτήτως από τους εκλεγμένους βουλευτές.
2) Η αρχική επιλογή των υπουργών πρέπει να γίνεται προσεκτικά και βάσει κριτηρίων αξιολόγησης, επαγγελματικών δεξιοτήτων, γνώσεων, αντικειμένου, εμπειρίας, αξιών, ηθικής και τελευταίως βάσει πολιτικών πεποιθήσεων.
3) Ο αγγλικός όρος «rotation of government ministers – reshuffle”, “εναλλαγή υπουργών” είναι ένας όρος στην σφαίρα των αλλαγών των κυβερνητικών ανασχηματισμών που πρέπει να χρησιμοποιείται με πολλή προσοχή. Πολύ απλά όταν αυτοί επιβάλλονται πρέπει να εφαρμόζεται η οριστική και αμετάκλητη αντικατάσταση του αποτυχόντα υπουργού χωρίς μελλοντική επιστροφή ή επανα-υπουργοποίηση.
4) Ο υπουργικός θώκος πρέπει να ανατίθεται βάσει επαγγελματικών δεξιοτήτων, γνώσεων, αντικειμένου, εμπειρίας, αξιών, ηθικής και προσωπικού ενδιαφέροντος για τα κοινά.
5) Μια ανεπιτυχής υπουργική ανάθεση έργου ή μια αποτυχημένη υπουργική θητεία πρέπει να αποτελεί τον έναν και μοναδικό διορισμό χωρίς δεύτερες ευκαιρίες επαναδιορισμού σε διαφορετικό θώκο. Στο «πολιτικό management» ο επαναδιορισμός πρέπει να ενεργοποιείται σπανίως και κατ’ εξαίρεση μόνο βάσει άριστων επιδόσεων του επανα-διοριζόμενου.
6) Ο κάθε κυβερνητικός ανασχηματισμός πρέπει να στηρίζεται σε «πρωτογενή επιλογή αντικατάστασης», όχι «rotation – reshuffle» ή μετακίνηση ενός υπουργού από ένα πόστο σε άλλο.
7) Ο υπουργικός διορισμός πρέπει να ανατίθεται μια και μοναδική φορά και πολύ σπανίως να επιτρέπεται δεύτερος διορισμός εάν κριθεί αναγκαίος και μόνο βάσει αυστηρής αξιολόγησης της πρότερης θητείας.
Ερωτώ: Μπορεί ένας υπουργός συγκεκριμένων δεξιοτήτων να ανταποκριθεί στις συγκεκριμένες απαιτήσεις ενός άλλου διαφορετικού πόστου αγνοώντας τον παράγοντα ειδικότητας, γνώσεων και εμπειρίας;
Στην πολιτική δεν υφίσταται ο ρόλος του «υπουργικού μπαλαντέρ». Η γνώση, η εμπειρία και ικανότητα εντοπίζεται στην εξειδίκευση του κάθε ατόμου, μάνατζερ, επιστήμονα, ειδικού, για την επιτέλεση του συγκεκριμένου έργου που θα του ανατεθεί. Δεν δέχομαι την ετικέτα και ιδιότητα του αμιγώς «πολιτικού» ατόμου. Αποδέχομαι μόνο τον μορφωμένο, έμπειρο, εξειδικευμένο, ηθικό, δημόσιο λειτουργό και ταλαντούχο διαχειριστή με κριτική σκέψη και αποφασιστικότητα στην επιτυχή υλοποίηση του δημόσιου έργου.
Τέλος στην ανακύκλωση των υπουργικών θώκων
Σίγουρα μεταξύ μας υπάρχουν άξιοι τεχνοκράτες και επαγγελματίες που διατίθενται να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ανιδιοτελώς στο πολιτικό διαχειριστικό περιβάλλον.
Είμαι υποχρεωμένος να τονίσω ότι δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ διαχειριστικής αποτελεσματικότητας, γενόσημης γνώσης και άριστης απόδοσης εντός ενός απαιτητικού και πολυδιάστατου περιβάλλοντος.
Επομένως, όχι στην παραταξιακή εναλλαγή υπουργών (rotation-reshuffle), ναι στην αντικατάσταση, όχι στον υπουργικό επαναδιορισμό σε κυβερνητικό πόστο ξένου της ειδικότητας και εμπειρίας του εμπλεκόμενου, ναι στην επιλογή ενός νέου διορισμού αλλά κάτω από αυστηρά κριτήρια επιλογής.
Η ανακύκλωση των πολιτικά φιλόδοξων ατόμων/υπουργών πρέπει να αντικατασταθεί με την συμμετοχή των διαχειριστικά ικανών εμπειρογνωμόνων και εύστροφων τεχνοκρατών. Η υλοποίηση της δημόσιας πολιτικής δεν επιτρέπει την εμπλοκή οποιασδήποτε μορφής ατοπημάτων και ολισθημάτων.
*Δρ. Γιάννης Σουβατζής – Professor / Dr. Jean Suvatjis PhD.
Associate Professor of Marketing/Branding
PhD in Branding – University of Birmingham UK
MBA Operations – Illinois Institute of Technology, USA
MA Management – Webster University, USA
MA Marketing – Webster University, USA
BA Economics/Finance – University of Findlay, USA
