του Καθηγητή
Γιάννη Σουβατζή*
Η πολιτική φθείρεται εάν δεν εκφράζει το λαϊκό έρεισμα και ο πολιτικός ηγέτης ξεθωριάζει όταν χάσει την αρχηγική του υπόσταση και φυσιογνωμία.
Πολιτικές φιγούρες συνεχώς αναδύονται εκμεταλλευόμενοι τυχόν ατυχείς συγκυρίες ή αυτό-εκκολάπτονται για να ικανοποιήσουν προσωπικές φιλοδοξίες που τους παρέχει η δική τους οικονομική ευμάρεια. Σε άλλες περιπτώσεις αυτοδιορίζονται ή εκλέγονται για να εξυπηρετήσουν μια συγκεκριμένη κατάσταση ή να καλύψουν ένα κενό αρχηγίας με ημερομηνία λήξης. Τέτοιες αρχηγικές παρουσίες εμφανίσθηκαν και συνεχίζουν να εμφανίζονται στην Ελλάδα, που σχετίζονται με τις πολιτικές αμφιταλαντεύσεις και την ρευστότητα του πολιτικού περιβάλλοντος.
Άσχετα των πολιτικών περιστάσεων και καταστάσεων, η αρχηγία μιας πολιτικής παράταξης αποτελεί ένα ξεχωριστό αξίωμα που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής αλλά και υπευθυνότητας. Τέτοια αξιώματα συνδέονται με τις πολιτικές αξίες που κληρονομούν οι ηγέτες από τις πολιτικές ιδεολογίες με στόχο την αρχηγία μιας παράταξης, την διακυβέρνηση της χώρας ή την συμμετοχή σε συναινετικά κυβερνητικά σχήματα. Ο πολιτικός ηγέτης ταυτίζεται άμεσα με την πολιτική του επίδοση που αντανακλά στην δημοτικότητά του. Μια θετική ηγετική πολιτική παρουσία ωφελεί την παράταξη και ανεβάζει τον δείκτη αποδοχής (δημοτικότητα), ενώ μια αρνητική την ρίχνει στα τάρταρα και στην καλύτερη περίσταση δημιουργεί δημοσκοπικό plateau!
Ο προσδιορισμός της πολιτικής ηγεσίας
Η πολιτική εξουσία διαμέσου της ηγεσίας είναι αντιληπτή μόνο και μόνο από τις πράξεις και αποφάσεις της. Στην ουσία είναι μια ουσιαστικά πολύ-ερμηνευμένη έννοια που μπορεί να εξηγηθεί ή να αξιολογηθεί μέσω άλλων εννοιών, όπως τον τρόπο επιβολής μιας «πρακτικής», «επιρροής», «εκτέλεσης», «λήψης αποφάσεων», «κριτικής» και «ελέγχου καταστάσεων και πραγμάτων» σε μια διακυβέρνηση, ή στο τιμόνι μιας πολιτικής παράταξης.
Ο πολιτικός ηγέτης είναι ο καθρέπτης της πολιτικής παράταξης, της ιδεολογίας, της πολιτικής στρατηγικής θεώρησης και διαχείρισης. Υπάρχουν επιτυχημένοι πολιτικοί ηγέτες, εύστροφοι, μονολιθικοί, αδαείς, εγωιστές, φιλάρεσκοι, ναρκισσιστές, κατά φαντασία πολιτικοί σωτήρες, φιλόδοξοι και πολιτικοί που στερούνται παντελώς πολιτικής προσωπικότητας και πειθούς.
Ο προσδιορισμός της επιτυχημένης πολιτικής ηγεσίας κάτω από έναν μόνο ορισμό θα ήταν γενικός, αυθαίρετος και περιοριστικός. Γενικά ο ορισμός της πολιτικής ηγεσίας εκφράζεται ποικιλοτρόπως και τις περισσότερες φορές άκρως υποκειμενικά.
Σίγουρα κάθε αποδιδόμενος ορισμός αδυνατεί να αποτυπώσει τις διαφορές των τύπων και των μορφών ηγεσίας πόσο μάλλον αυτός της πολιτικής ηγεσίας, που ασκείται στο πεδίο ταυτόχρονα βάσει διάφορων και ποικίλων καταστάσεων. Ωστόσο, στο πλαίσιο της κατανόησης για την αποτελεσματικότητα των πολιτικών ηγετών, η πολιτική ηγεσία ορίζεται ως η εξουσία που ασκείται από ένα γενικά αποδεκτό πολιτικό πρόσωπο για να ηγηθεί μιας παράταξης ή να κατευθύνει ένα έθνος, με την εφαρμογή συγκεκριμένων αποφάσεων για δράσεις πάντοτε με βάση τον ορθολογισμό και την σύνεση για το «μελλοντικό καλό».
Οι τύποι και οι μορφές πολιτικής ηγεσίας αντικατοπτρίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι ηγέτες ασκούν την διοίκηση και διαχείριση σε διαφορετικούς δημοσιοοικονομικούς τομείς και λειτουργίες παντού και ειδικά στον κρατικό μηχανισμό.
Στην πολιτική συναντάται η διοικητική ηγεσία,η χαρισματική ηγεσία, η επαναστατική ηγεσία, η δημοκρατική ηγεσία, η αντιδραστική ηγεσία, η καινοτόμα ηγεσία, η μετασχηματιστική ηγεσία, η συναλλακτική ηγεσία και η ηρωική ηγεσία (σε μεμονωμένες περιπτώσεις).
Ένας πολιτικός αρχηγός μπορεί να χρειαστεί να ασκήσει έναν συνδυασμό διαφορετικών μορφών πολιτικής ηγεσίας σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Η πολιτική δεξιότητα συνδέεται με το ηγετικό πρότυπο του ηγέτη, αφού είναι απαραίτητη και ορίζεται ως «η ικανότητα να κατανοεί και να διαχειρίζεται κανείς αποτελεσματικά καταστάσεις θέτοντας οργανωτικούς στόχους για την επίτευξη επιτυχών αποτελεσμάτων».
Η πολιτική δεξιότητα αποτελεί έκδηλο χαρακτηριστικό των ηγετών που την κατέχουν και συνδυάζουν την κοινωνική οξύνοια με την ικανότητα να προσαρμόζουν διπλωματικές συμπεριφορές, αποφασιστικότητα, ορθότητα πράξεων, συμβιβασμό, και υλοποίηση επωφελών έργων για βιώσιμη ανάπτυξη και διασφάλιση της εθνικής κυριαρχίας. Ο πολιτικός ηγέτης πρέπει να εμπνέει εμπιστοσύνη, να χαίρει υποστήριξης, να σχεδιάζει, ελέγχει και να επηρεάζει θετικά τις αντιδράσεις των άλλων και προπάντων να φαίνεται γνήσιος και ειλικρινής.
Το ηγετικό πρότυπο εντός του πολιτικού πεδίου διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο και αποτελεί συνάμα σημαντικό παράγοντα με προεκτάσεις σε πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό πολιτιστικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.
Ποια όμως είναι η κατάλληλη μορφή πολιτικής ηγεσίας για έναν αποτελεσματικό πολιτικό ηγέτη μιας παραδοσιακής ή μοντέρνας ιδεολογίας;
Συναλλακτική και μετασχηματιστική πολιτική ηγεσία
Ο συνδυασμός της συναλλακτικής και της μετασχηματιστικής ηγεσίας (transformational leadership) που δεν εστιάζουν καθ’ αποκλειστικότητα στο σχεδιασμό τυποποιημένων διαχειριστικών πολιτικών στρατηγικών, αλλά οδηγούνται από το ιδεολογικό πρότυπο, την ιδιομορφία των περιστάσεων και την ουσιώδη πρακτική εφικτών στρατηγικών και πολιτικών αποφάσεων, καθιστά την μίξη των δύο ως το πλέον ενδεικτικό μοντέλο πολιτικής ηγεσίας.
Επίσης, η δυαδική αυτή σύζευξη στηρίζεται στην αφοσίωση, εμπιστοσύνη, ηθική και στην ικανότητα των εκάστοτε πολιτικών συνεργατών. Η μίξη των χαρακτηριστικών των δύο προαναφερθέντων μορφών μετασχηματίζει κάθε στείρα πολιτική διακυβέρνηση και δραστηριότητα σε ένα πολιτικό περιβάλλον, σε πεδίο ανάπτυξης και δημιουργικότητας, υψηλών επιδόσεων κοινωνικής ευημερίας.
Το πρόσφατο πολιτικό παρελθόν αλλά και το παρόν, ανέδειξε και αναδεικνύει την ταυτότητα και εικόνα, καθώς και το ηγετικό στιλ των πολιτικών πρωταγωνιστών κάτω από διαφορετικές συνθήκες, ρόλους και «ηγετικά πόστα».
Εξαρτάται από εμάς τους ίδιους, να προσδιορίσουμε συνειρμικά αυτόν τον πολιτικό που εφαρμόζει το αποτελεσματικότερο ηγετικό πρότυπο, που θα τον καθιερώσει ως ικανό να χριστεί δυνητικός αρχηγός πολιτικής παράταξης και, γιατί όχι, ο επόμενος ηγέτης της χώρας.
Η αξιολόγηση της ηγετικής ταυτότητας και εικόνας όλων των πολιτικών αρχηγών απορρέει κατ’ αποκλειστικότητα από τις πράξεις τους και το πολιτικό χάρισμα. Εάν, το έχει καλώς, εάν όχι… c’est la vie. Όμως εμείς είμαστε οι κριτές και οι εγκαθιδρυτές των πολιτικών ηγεσιών!!!
*Δρ. Γιάννης Σουβατζής
Καθηγητής/Σύμβουλος Μάρκετινγκ
Brand Marketing & Corporate Identity Expert
PhD in Brand Marketing & Corporate Identity
MBA in Operations Management
MSc. in Marketing
M.A. in Management
Β. Α. Economics / Finance
