Του Κώστα Ράπτη, Μαθηματικού – φροντιστήριο Πράξη
Μία πόλη δεν είναι ο τυχαίος συγκερασμός ιδιωτικών χώρων· δεν είναι ένα σύμπλεγμα όμορων ιδιοκτησιών. Η πόλη προκειμένου να επιτελεί τον θεμελιακό της ρόλο οφείλει να επιτρέπει, να διευκολύνει την πολιτική, δηλαδή τον διάλογο και την πράξη που οδηγούν στην βελτίωση των συνθηκών του κοινού βίου. Για να πληροί αυτήν τη συνθήκη, μία πόλη πρέπει πρωτίστως να έχει δημόσιους χώρους, αλλά και να εξασφαλίζει την ανεμπόδιστη πρόσβαση όλων των πολιτών της σε αυτούς.
Δημόσιοι χώροι είναι αυτοί στους οποίους, πέραν των άλλων, λαμβάνει χώρα ο λόγος που αφορά στη δημόσια σφαίρα και πραγματώνεται εντός των οριοθετημένων πλαισίων τους η πολιτική πράξη. Πλατείες, πεζόδρομοι, δημόσιοι κήποι, καφενεία, τοπικά συμβούλια, προαύλιοι χώροι σχολείων, κέντρα νεολαίας, ΚΑΠΗ, είναι κάποιοι από αυτούς. Σε αντιδιαστολή, το σπίτι καθώς και το εξαντικειμενικευμένο ισοδύναμο της ιδιωτικής σφαίρας, το αυτοκίνητο, το όχημα, είναι οι κατ’ εξοχήν χώροι της ιδιώτευσης.
Σε μία πόλη όπου επισταμένως μεριμνάται η πρόσβαση των αυτοκινήτων, αλλά ουδόλως αυτή των πεζών, η πολιτική είναι χαμένη από χέρι. Δεν είναι δύσκολο να αναλογιστεί κανείς πως ο αστικός σχεδιασμός της Μυτιλήνης δίνει προτεραιότητα στο αυτοκίνητο και όχι στον πεζό, ή στον κοινό χώρο όπου άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να συνευρεθούν.
Ο αστικός ιστός ολόκληρων περιοχών, ακόμη και νεόδμητων όπως η Βαρειά, σχεδόν μονοπωλείται από αυτοκινητόδρομους. Όπου υπάρχουν πεζοδρόμια, αυτά εξυπηρετούν μετά βίας, αφού το πλάτος τους ή τα σταθμευμένα επί αυτών οχήματα ωθούν τους διερχόμενους πεζούς στο δρόμο. Στα σημεία όπου εξυπηρετείται η βάδιση ή ο συγχρωτισμός, δεν έχει γίνει σχεδόν καμία ουσιώδης πρόβλεψη για άτομα με αναπηρία ή γονείς με καροτσάκια. Οποιεσδήποτε ρυθμίσεις έχουν γίνει για την πεζοδρόμηση της αγοράς έχουν καταστρατηγηθεί βάναυσα.
Πάρκα παραμένουν κλειστά ακόμη και πρωινές ώρες, από φόβο μην βανδαλιστούν. Ο ελλιπής σχεδιασμός και η απαξίωση των κανόνων που ρυθμίζουν την κυκλοφορία, αφήνει τις ίδιες διόδους σε πεζούς και οχήματα, δημιουργώντας ένα άτακτο σύμφυρμα τις ώρες αιχμής, σε μια φρενίτιδα κατά την οποία μοναδικός στόχος κάθε πεζού ή εποχούμενου είναι να μετακινηθεί, προκειμένου να βρεθεί κάπου αλλού.
Όταν ο σχεδιασμός μιας πόλης υποβαθμίζει τον δημόσιο χώρο, τότε μοιραία αποτρέπει τους πολίτες της να δράσουν συλλογικά. Όταν μία μερίδα του πληθυσμού αποκλείεται από αυτόν επειδή δεν έχουν γίνει προβλέψεις που να εξυπηρετούν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της, τότε το θέμα που εγείρεται, πέρα από πολιτικό είναι δημοκρατικό και ηθικό. Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, ποιο εμπειρικό νόημα θέλουμε να αποδώσουμε στο δημόσιο χώρο και γιατί η μετακίνηση με όχημα έχει αποκτήσει ψυχολογική προτεραιότητα έναντι της βάδισης (ή της ποδηλασίας) και της συνεύρεσης των ανθρώπων, ώστε να μονοπωλεί τη χρήση του δημόσιου χώρου, καθιστώντας τον ουσιαστικά νεκρό χώρο. Ας αναλογιστούμε σε τι είδους πόλη θέλουμε να ζούμε: σε μια νεκρή πόλη οχημάτων ή σε μια ζωντανή πόλη ανθρώπων;
